Συνασπισμός - τίνων και γιατί

Τρίτη 10 Φεβρουαρίου – και για ένα κόμμα το στοίχημα της αλλαγής κλίμακας είναι ένα δίλημμα συγκατοίκησης.

Ένα μικρό κόμμα μπορεί να είναι κόμμα θέσεων και αρχών, μπορεί επίσης να είναι κόμμα διαμαρτυρίας. Μπορεί να είναι και τα δύο. Για ένα μεγάλο κόμμα, ο συνδυασμός είναι αδύνατος. Για να διευρύνει την απήχησή του και να αλλάξει κλίμακα πολιτικής εμβέλειας και εκλογής καταγραφής δεν αρκεί να ανταποκριθεί σε ένα αίτημα εποχής. Αυτή είναι αναγκαία συνθήκη, όχι όμως και επαρκής. Η μετάβαση στην πολιτική μεγα-κλίμακα ορίζεται όχι υποχρεωτικά από την άσκηση εξουσίας, αλλά οπωσδήποτε από την καθοριστική επιρροή στο ποιος θα την κατέχει και με ποιο τρόπο θα την νέμεται.

Σε αυτά τα μεγέθη, καθαρότητα δεν υπάρχει. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι πώς θα διασφαλιστεί μια λειτουργική πολιτική συγκατοίκηση διαφορετικών ρευμάτων, ανθρώπων, κοινωνικών ομάδων και ιδεολογικών τάσεων, κάποτε ούτε καν συγγενών μεταξύ τους. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα κόμματος διαμαρτυρίας που μεταβλήθηκε σε κόμμα εξουσίας, σε ευρωπαϊκή ή και παγκόσμια κλίμακα, είναι το ΠΑΣΟΚ, από το 74 έως το 81. Περιλάμβανε από τροτσκιστές, Ιταλούς και τριτοκοσμικούς μέχρι παραδοσιακούς κεντρώους και αντιδεξιούς σοσιαλφιλελεύθερους.

Η διατήρηση της συνοχής μιας τέτοιας δύσκολης στη διαχείριση πολυσυλλεκτικής βάσης είχε δύο συγκολλητικά στοιχεία. Στην αρχή, μια ηγετική παρουσία στην οποία είχαν ευθεία πολιτική αναφορά και τα πρόσωπα σε όλη τη στελεχιακή κλίμακα και η ίδια η βάση. Ήταν η λατρεία του Ανδρέα. Στη συνέχεια, ήρθε να προστεθεί η εξουσία και η προοπτική της πρόσβασης σε αυτήν και της διατήρησής της. Άλλοτε ήταν το ένα, άλλοτε το άλλο, στην κορύφωση της δύναμης του ΠΑΣΟΚ ήταν και τα δύο. Αλλά οπωσδήποτε κάποιο από τα δύο.

Ο Συνασπισμός σήμερα κλυδωνίζεται από το στοίχημα της μεγέθυνσης. Το μέγεθος το έφερε η συγκυρία – πιο εύκολα από ό,τι για το ΠΑΣΟΚ στα μέσα της δεκαετίας του 70. Στο κόμμα, οι διαφορετικές απόψεις έχουν μάθει να ζουν μαζί. Άλλωστε, η κουλτούρα της πολιτικής ανοχής και της σύμπλευσης ανθρώπων που διαφωνούν σε πολλά υπήρξε κατεξοχήν συμβολή της ανανεωτικής Αριστεράς στον, ας τον πούμε έτσι, «εξευρωπαϊσμό» της Ελλάδας. Η αλλαγή τάξης μεγέθους, όμως, για ένα πολιτικό σχηματισμό απαιτεί συγκολλητική ουσία για πολύ ευρύτερα στρώματα από μια μικρή αστική ελίτ με ανησυχίες, ανοιχτούς ορίζοντες, αλλά χωρίς σύνδεση και πρόσβαση στη μεγάλη μάζα των ψηφοφόρων.

Πέρα από την ηγεσία και την εξουσία άλλοι παράγοντες συνοχής δεν έχουν εφευρεθεί. Είναι θεμιτό να δοκιμάσει κανείς να εφεύρει, αλλά το ρίσκο είναι δικό του. Είναι επίσης αξιοπρεπές και ευγενικό να αδιαφορήσει για ένα είδος συμβιβασμών που δεν ενδιαφέρεται να κάνει στην πολιτική του διαδρομή – αλλά το τίμημα είναι η απήχηση. Αυτό είναι το είδος των ταλαιπωριών που σήμερα υφίσταται ένα μικρό κόμμα, όπως ο Συνασπισμός, το οποίο η συγκυρία έφερε και θα φέρνει τους επόμενους μήνες μπροστά στα πιο σκληρά διλήμματα.