Wednesday, December 31, 2008

Σε ποιόν θα λείψει το 2008;

Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου – και το 2008, που φεύγει σήμερα, δεν θα το κλάψει κανείς.

Ήταν η χρονιά της απληστίας και της τιμωρίας. Ένα Σαββατοκύριακο, στα μέσα του Σεπτέμβρη, άλλαξε για πάντα την εικόνα της παγκόσμιας οικονομίας, όπως την ξέραμε. Ο χρυσός δεν ξεφτίζει, επομένως τα golden boys του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού δεν ήταν από χρυσάφι, απλώς πουλούσαν φύκια και δομημένα ομόλογα για χρυσό και μεταξωτές κορδέλλες. Ήρθε η ώρα του λογαριασμού. Θα είναι βαρύς και θα είναι μακρύς. Πόσο; Κανείς δεν ξέρει. Ξέρουν όλοι, όμως, ότι το 2009 ξεκινάει στιγματισμένο από τα χρέη που συσσώρευσε πάνω του και πάνω μας, πάνω σε όλο τον κόσμο, το μεγάλο πάρτυ της ατελείωτης, ασύδοτης, ανελέητης και ανήθικης κερδοσκοπίας.

Ήταν η χρονιά της αμαρτίας, η χρονιά του Αλέξη. Γιατί αυτός είναι ο πιο βαθύς και ουσιαστικός ορισμός της αμαρτίας. Να σηκώνει κανείς ένα πιστόλι χωρίς να σκέπτεται, χωρίς να έχει συναίσθηση, εν τέλει χωρίς να τον απασχολεί εάν απέναντί του θα βρεθεί ένας άψυχος στόχος, αν θα βρεθεί ένας εχθρός, ή αν θα στέκει ένα 15χρονο παιδί. Το Δεκέμβρη στα Εξάρχεια, ή τον Αύγουστο στη Μύκονο, όπου ένας νεαρός Αυστραλός βρέθηκε μπροστά στο λάθος σεκιουριτά και σχεδόν το έχουμε ξεχάσει, και μαζί έχουμε σχεδόν ξεχάσει και όσα μας έδειξε η στάση του πατέρα του. Η καταστροφή που ακολούθησε το φόνο του Αλέξη και μαύρισε τις φετινές γιορτές της Αθήνας δεν έχει ακόμη ερμηνευτεί – αν ήταν ένα τυχαίο ξέσπασμα ή το ξημέρωμα μιας άλλης κοινωνικής συνθήκης. Μετά από πολλά χρόνια, όμως, η βία επέστρεψε ως μέσο διεκδίκησης πολιτικών στόχων και μια νέα γενιά έμαθε την πολιτική με αυτό τον τρόπο. Μεγάλο άλμα – άλμα προς τα πίσω.

Ήταν η χρονιά της ανατροπής. Ποτέ άλλοτε στη μεταπολιτευτική ιστορία ένα τρίμηνο δεν σφράγισε τέτοιες ραγδαίες αλλαγές στα πολιτικά δεδομένα όσο αυτό που ακολούθησε το ξέσπασμα του σκανδάλου του Βατοπεδίου. Πολιτικό κεφάλαιο πέντε χρόνων κυβέρνησης και εφτά χρόνων αντιπολίτευσης εξανεμίστηκε μέσα σε λίγες μέρες για τον κ. Καραμανλή, διαλύοντας τη συνοχή του δικού του κόμματος και –σε ένα βαθμό- επανεφευρίσκοντας τη συνοχή των αντιπάλων του. Το 2009 τον βρίσκει σε περισυλλογή για έναν ανασχηματισμό που θα περιγράψει κυρίως την πρόθεσή του να ξανανέβει την ανηφόρα ή να διαπραγματευθεί με όρους τετελεσμένων.

Ήταν και χρονιά της ελπίδας. Ποιος θα πίστευε στο ξεκίνημά της πως σήμερα θα ετοιμαζόταν να μπει στο Λευκό Οίκο και να γίνει «πλανητάρχης» ένας μαύρος, με γιαγιά στην Κένυα και χωρισμένη μάνα στη Χονολουλού, στα νιάτα του με περίεργες παρέες στις φτωχογειτονιές, πρωτοεκλεγμένος από τους μαύρους στο Σικάγο, απέναντι στους πιο σκληρούς εκπροσώπους του κατεστημένου; Η χρονιά του Ομπάμα. Αυτός ο κόσμος δεν έχει ακόμη σταματήσει να γυρίζει και γι’ αυτό υπάρχει πάντα φως στο βάθος του τούνελ.

Και ήταν η χρονιά της μεγάλης ανασφάλειας. Η χρονιά που κλόνισε τις βεβαιότητες. Κανείς στο τέλος της δεν είναι τόσο σίγουρος για το τι του επιφυλάσσει το μέλλον όσο ήταν πέρυσι τέτοια μέρα. Οι νέοι για ένα αύριο όπου οι δουλειές θα είναι λιγότερες και δυσκολότερες και με μικρότερη αμοιβή. Οι μεγαλύτεροι για ένα αύριο όπου η συνταξιοδότηση μοιάζει με λύτρωση για όσους την κερδίσουν και με στοίχημα χωρίς σίγουρη απόδοση για όσους ακόμη απέχουν. Και οι πολύ μικροί περιμένουν να τους ετοιμάζουν ένα κόσμο όπου θα είναι πιο δύσκολο να ζήσει κανείς, καθώς οι πάγοι λιώνουν στους πόλους αλλά όχι και ανάμεσα στους ανθρώπους – εδώ και αλλού, όπως για τον Αλέξη στα Εξάρχεια, όπως για τη συνδικαλίστρια μετανάστρια που βρήκε έναν ύποπτο θάνατο παραμονή Χριστουγέννων, όπως για άλλη μια χρονιά στο Ιράκ, για άλλη μια χρονιά στο Αφγανιστάν, κι όπως πάντα, τόσο απελπιστικά όμοια, χρόνια και χρόνια, στην Παλαιστίνη.

Monday, December 22, 2008

Υπάρχει "μαζί";

Δευτέρα 22 Δεκεμβρίου – και Βατοπέδι-φόνος στα Εξάρχεια-οικονομική κρίση. Από την 1η Σεπτεμβρίου, που άρχισε αυτή η πολιτική περίοδος με την αναμονή της τοποθέτησης Καραμανλή στη Θεσσαλονίκη, μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει μόλις 112 μέρες. Σε πολιτικό χρόνο, έχει μεσολαβήσει ένας αιώνας (ή τουλάχιστον μια τετραετία).

Το κεντρικό ερώτημα που ακούγεται όλο αυτό τον καιρό, σε διαφορετικές φάσεις και σε διαφορετικές συγκυρίες, είναι εάν η κατάσταση είναι «αναστρέψιμη». Το ερώτημα αυτό έχει αποκτήσει διαφορετικό περιεχόμενο. Έως πρόσφατα αφορούσε τη δυνατότητα της κυβέρνησης να ανασχέσει τη ραγδαία πολιτική φθορά της και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Τώρα, με τα χρώματα που περιέγραψε ο κ. Καραμανλής το βάθος και την ένταση της οικονομικής κρίσης, οι κυβερνητικές αντοχές και προοπτικές έχουν ενδιαφέρον μόνο για τους εθισμένους στην εσωτερική πολιτικολογία. Το ζήτημα πια είναι αλλού. Εάν η κατάσταση είναι αναστρέψιμη για τη χώρα. Ή εάν η Ελλάδα έχει μπει οριστικά σε μια φάση υποχώρησης, εάν έχει πάρει απόφαση ότι πέρασαν οι «χρυσές μέρες» της, εάν έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι το 2004 ήταν ένα ντοπαρισμένο ρεκόρ και από εδώ και πέρα θα διεκδικεί απλώς την επιβίωση, θα έχει ως εθνικό στόχο να μην έρθει το ΔΝΤ, να μην κηρύξει φαλιμέντο, να μπορεί να πληρώνει τις συντάξεις και τους μισθούς, να ζει δηλαδή με τα ψίχουλα από το τραπέζι της μεγάλης εθνικής προσπάθειας που συντελέστηκε τη δεκαετία του 90.

Εδώ, λοιπόν, στο όριο της κατάρρευσης. Η χώρα είναι στο χείλος του γκρεμού – αλλά πάντοτε έτοιμη να κάνει ένα χαρούμενο και αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός. Παραμένει –μας έπεισε το τελευταίο τριήμερο- αλλεργική στην ιδέα της συναίνεσης, ακόμη και για τα ελάχιστα, ακόμη και για τα πιο μικρά, ακόμη και στις πιο επείγουσες και πιεστικές συνθήκες. Η συναίνεση στην πολιτική δεν είναι στόχος, δεν είναι θετική κατάσταση, δεν συνιστά επιδίωξη. Η συναίνεση είναι κίνδυνος για τους πολίτες και για τη γνησιότητα της δημοκρατίας, είναι πικρό ποτήρι για τους πολιτικούς και τα κόμματα, η συναίνεση είναι ακραίο καταφύγιο στο μη περαιτέρω. Το θέμα είναι εάν συνειδητοποιούμε πόσο κοντά βρισκόμαστε στο μη περαιτέρω.

Ζήσαμε δυο εβδομάδες που σφραγίστηκαν από την τραγωδία των Εξαρχείων. Αν έπρεπε να διαλέξουμε να ζούμε σε μια χώρα όπου ένα παιδί σκοτώνεται από αστυνομική σφαίρα και γίνεται ό,τι έγινε στην Αθήνα ή μια χώρα όπου ένα παιδί σκοτώνεται από αστυνομική σφαίρα και δεν τρέχει κάστανο και δεν μιλά κανείς, μπορούμε να είμαστε ακόμη ευτυχισμένοι που ζήσαμε τη βία, τη φωτιά, τις πέτρες και την καταστροφή και όχι την απελπισία της σιωπής. Οι νέοι, με αυτή τη θλιβερή αφορμή, ανακάλυψαν ξανά για λογαριασμό όλων την ξεχασμένη λέξη «ευαισθησία». Από εδώ και πέρα η ανάγκη πια είναι άλλη. Να ανακαλύψουμε εμείς, για λογαριασμό των νέων, για λογαριασμό όλων και για λογαριασμό της χώρας, την ξεχασμένη λέξη «μέτρο». Και να τους πείσουμε γι’αυτήν.

Για να συμβεί αυτό, πρέπει να τους πείσουμε πως η προσπάθεια έχει νόημα. Πως μπορούμε όλοι σε αυτή τη χώρα να βρεθούμε μαζί, πίσω από στόχους με κοινές προοπτικές, για όλους και όχι για λίγους από εδώ ή λίγους από εκεί. Η αποκατάσταση του κοινωνικού κατακερματισμού σε συνθήκες δεινής οικονομικής κρίσης είναι η πρόκληση της επόμενης χρονιάς.

Friday, December 19, 2008

Μικρή αθηναϊκή Οδύσσεια

Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου – και ας κάνουμε μια μικρή περιήγηση στη χθεσινή χριστουγεννιάτικη πόλη. Ας δούμε μια πιθανή διαδρομή ενός τυχαίου ανθρώπου, ενός Οδυσσέα, όχι στο Δουβλίνο αλλά στην Αθήνα, όχι στην πόλη του Τζέημς Τζόυς, αλλά στην πόλη του Προκόπη Παυλόπουλου.

Βγαίνει από το σπίτι του το πρωί στο Περιστέρι. Μια παρέα παιδιών που συζητούν τι κάνει ένας φίλος τους. Τη νύχτα καθόντουσαν στο παγκάκι. Είδε το χέρι του ματωμένο, τον πήγαν στο νοσοκομείο. Σφαίρα. Σε αυτή την πόλη τελευταία οι σφαίρες συναντάνε με απροσδόκητη συχνότητα νέα παιδιά. Αεροβόλο ή πυροβόλο; Πιστόλι ή περίστροφο; 22άρι, 32άρι, 38άρι ή 45άρι; Πολλή συζήτηση για όπλα στις κουβέντες της νεολαίας αυτές τις μέρες.

Περιστέρι-Κέντρο. Μια ώρα στο νερό. Η κάθε μπόρα κάνει την Αθήνα Λιμνούπολη και τα αυτοκίνητα βάρκες. Ευτυχώς η εικόνα είναι ειδυλλιακή. Οι λαμαρίνες των ακινητοποιημένων Μπεμβέ και Μερσεντέ γυαλίζουν σαν χριστουγεννιάτικη διακόσμηση. Είναι η μόνη.

Κέντρο – Βουλή. Δέκα το πρωί. Συνεδριάζει η κυβερνητική επιτροπή. Η συνεδρίαση είναι κρίσιμη. Βλέπουν τηλεόραση, ακούν ραδιόφωνο. Ενημερώνονται, δηλαδή. Κάτι έχει συμβεί στο Περιστέρι. Ο αρμόδιος υπουργός παρακολουθεί –κυριολεκτικά- τις εξελίξεις. Στην οθόνη.

Μεσημέρι, συλλαλητήριο. Μερικά πράγματα δεν αλλάζουν. Κόκκινες γιορτινές μπογιές στα ΜΑΤ και, λόγω των ημερών, τσουρέκι αναλυμένο στα συστατικά του: αυγά και αλεύρι. Η επόμενη σκηνή σε copy-paste από τις περασμένες δύο εβδομάδες – δακρυγόνα, πολλά δακρυγόνα, δακρυγόνα για όλους, άφθονα, χωρίς τσιγκουνιές, μια πόλη να γελάς μαζί της, να γελάς μέχρι δακρύων.

Και η απόλυτη εικόνα, αυτή που συνόψισε ό,τι συμβαίνει 15 μέρες σήμερα, στην Ελλάδα: τρεις διμοιρίες ΜΑΤ, αντί για πακέτα στη βάση του, να φυλάνε το καινούργιο χριστουγεννιάτικο δέντρο της Αθήνας.

Ο Οδυσσέας θα μπορούσε να γυρίσει κατά τη μία στο Περιστέρι – άλλωστε τι να κάνει στο κέντρο, δεν υπάρχει πια κέντρο στην Αθήνα. Και θα έβλεπε κάτι περίεργους ένστολους τύπους να στολίζουν με κόκκινη ριγέ κορδέλα τον πεζόδρομο από όπου είχε ξεκινήσει το πρωί, το σημείο όπου είχε ακούσει πως κάτι έγινε το προηγούμενο βράδυ. Κόκκινη κορδέλλα για να μην περάσει κανείς. Ο σουρεαλισμός στην πράξη.

Αν ετοιμάζεστε να πείτε ειρωνικά «ζήσε το μύθο σου στην Ελλάδα», κάνετε λάθος. Αυτό ήταν το σύνθημα του υπουργού Τουρισμού Αβραμόπουλου. Ο υπουργός Τουρισμού Σπηλιωτόπουλος με διορατικότητα προσάρμοσε τη διαφημιστική εκστρατεία της χώρας στις νέες συνθήκες. Τώρα το σύνθημά μας, για τη διάδοση του οποίου πληρώνουμε ευρώ εκατομμύρια, είναι «Ελλάδα, η πραγματική εμπειρία».

Thursday, December 18, 2008

Η Ακρόπολη της υποκρισίας

Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου – και υπάρχουν δύο πράγματα που είναι ανεξάντλητα στον τόπο μας: το αρχαίον κλέος και η νέα υποκρισία.

Χτες το πρωί ένα τσούρμο παιδιά, αντί να πάνε στην ΕΡΤ, σύμβολο του νεοελληνικού πολιτισμού και λίκνο του «μπάτε σκύλοι αλέστε», πήγαν στην Ακρόπολη. Είχαν μαζί τους ένα τεράστιο πανώ που έγραφε «Αντίσταση». Θέλετε τη γνώμη μου; Άσχετο. Δεν υπάρχει λόγος για «αντίσταση», για ‘resisencia” ή για “resistence”, όπως έγραφε το πανώ – η χώρα είναι δημοκρατική και οι προκλήσεις της είναι κοινωνικού και πολιτισμικού τύπου. Αλλά αυτή είναι η δική μου (και πιθανώς η δική σας) γνώμη. Όχι η δική τους. Άπλωσαν το σύνθημά τους – οικολογικό και μη βλαπτικό για το μνημείο.

Ακρόπολη και διαδήλωση. Τέλειο. Το φωτογράφισαν και το βιντεοσκόπησαν όλα τα διεθνή πρακτορεία. Κατά το σχεδόν αστείο πια δημοσιογραφικό κλισέ «οι εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου». Και τότε μας έπιασε ο πόνος. Τότε. Μόνο τότε. Γιατί ο πόνος μας δεν είναι για το τι συμβαίνει ή για το τι υπάρχει. Είναι για το τι φαίνεται.

Και πλάκωσαν οι αναλύσεις. Η βεβήλωσις του μνημείου – καταφαγωμένου από τους ρύπους των 4Χ4 που οδηγούν οι ανησυηχούντες για τη βεβήλωση. Η αναντιστοιχία με την πράξη του Μανόλη Γλέζου – που ενόχλησε φρικτά όλους τους άλλους πλην του Μανόλη Γλέζου, ο οποίος προφανώς κρίνεται μειωμένης ευαισθησίας εν σχέσει προς το κατέβασμα της σβάστικα. Η δημόσια εικόνα της χώρας και ο κίνδυνος να καταντήσει η Ακρόπολη τσαντήρι διαδηλωτών – ακριβές, θα πρόκειται για την πραγματική ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων με την περιβάλλουσα πόλη.

Κανείς όμως δεν αναρωτήθηκε γιατί οι νέοι πήγαν στην Ακρόπολη με τόση καθυστέρηση. Πώς δεν το σκέφθηκαν στη βράση των διαδηλώσεων; Η απάντηση είναι απογοητευτική. Η απάντηση είναι πως δεν μπορούσαν. Διότι η Ακρόπολη, δέκα συναπτές μέρες, ήταν κλειστή. Όχι από διαδηλωτές. Αυτοί δεν την έκλεισαν. Λόγω της απεργίας των υπαλλήλων του υπουργείου Πολιτισμού. Στην οποία απεργία και στο οποίο λουκέτο οι επικριτές των χθεσινών νεαρών δεν αφιέρωσαν ούτε το ένα δέκατο του χρόνου που διέθεσαν για να μιλούν για το πανώ και τους ιερόσυλους που το ανάρτησαν.

Ενώ επέκριναν όλους τους άλλους υπουργούς, για τα μύρια όσα, δεν είχαν ούτε κουβέντα για τον υπουργό Πολιτισμού (διάδοχο του ιστορικού Γιώργου Βουλγαράκη, που είχε διαδεχθεί τον ιστορικό Χρήστο Ζαχόπουλο) και που επί των ημερών του η Ακρόπολη ήταν πιο κλειστή από το στόμα του, το οποίο δεν έκανε καμμία δήλωση. Bouche fermee, διότι όταν μιλάει θέλει να γράφει η Ιστορία και εν προκειμένω προτίμησε να κάνει μόκο…

Κι όποιος μιλούσε, δεν ακουγόταν. Για παράδειγμα, τις μέρες των μεγάλων μαθητικών και νεανικών διαδηλώσεων ρώτησαν τον εκπρόσωπο του κλάδου που δέχεται φέτος τη μεγαλύτερη ίσως πίεση από την κρίση. Ρώτησαν τον πρόεδρο των ξενοδόχων για το πόσο κακό κάνουν στην περιβόητη «εικόνα της χώρας» και τις κρατήσεις των τουριστικών πακέτων τα πρωτοσέλιδα των ξένων εφημερίδων για την κατάσταση στην Αθήνα, που καιγόταν. Και με το ρεαλισμό και την ψυχραιμία που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους της αγοράς, ο πρόεδρος των ξενοδόχων τους απάντησε πως από τις διαδηλώσεις και τις ταραχές «περισσότερο κακό κάνει η Ακρόπολη που είναι τόσες μέρες κλειστή». Αλλά δεν άκουγαν, γιατί η δήλωση δεν προσφερόταν για οπτικοποίηση. Μόλις έρθουν τα μαντάτα από τον τουρισμό, περιμένω αναλύσεις που να ερμηνεύουν την κρίση ως έργο των νεαρών ιερόσυλων και ταραξιών. Πώς να έρθουν οι ξένοι μας όταν βλέπουν πανώ στην Ακρόπολη; Ενώ το λουκετάκι, άλλο πράγμα…

Wednesday, December 17, 2008

Mea culpa - το τελευταίο...

Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου – και κανείς ποτέ δεν χειροκροτήθηκε τόσο πολύ επειδή είπε πως έκανε λάθος.

Στην πραγματικότητα δεν έκανε κάτι ο κ. Καραμανλής, λέγοντας αυτό που όλοι περίμεναν να πει από την περίφημη συνέντευξη της Θεσσαλονίκης. Απλώς, όσο δεν το έλεγε, δεν υπήρχε κανείς τρόπος να κάνει οτιδήποτε. Οποιαδήποτε απόφαση, οποιαδήποτε κίνηση, οποιαδήποτε πράξη, δεν θα είχε την παραμικρή σημασία.

Δεν είναι απλό πράγμα. Κανείς άλλος πρωθυπουργός δεν έχει πει ότι ένα σκάνδαλο εκτυλίχθηκε μπροστά στα μάτια του και ότι ο ίδιος έχει ευθύνη που δεν το αντιλήφθηκε. Κανείς άλλος πρωθυπουργός δεν έχει αναδεχθεί τόσο πολιτικό βάρος. Και, μάλιστα, την ώρα που στις σφυγμομετρήσεις ο ίδιος εμφανίζεται ως το μόνο, ύστατο και όχι άφθαρτο ανάχωμα μιας παράταξης στα όρια της πολιτικής και δημοσκοπικής κατάρρευσης. Ο κ. Καραμανλής αποφάσισε πως αυτό το ανάχωμα, το προσωπικό του κύρος, και επομένως η προσωπική του πολιτική τύχη, θα διακυβευθεί αναλαμβάνοντας να συγκρατήσει ολόκληρο το ποτάμι της κοινωνικής οργής για όσα συνέβησαν στο Βατοπέδι.

Δεν θα κριθεί από το Βατοπέδι. Γι’ αυτό έχει ήδη κριθεί, και η κρίση είναι βαρύτατα αρνητική. Θα κριθεί από την οικονομία. Στο τέλος, στη ζυγαριά ενός πολιτικού και μιας κυβέρνησης, πριν από την κάλπη, μπαίνουν θετικά και αρνητικά. Από τη δεύτερη εκλογική του νίκη, ο κ. Καραμανλής βλέπει βαρίδια μόνο στην πλευρά της απόρριψης. Αναγνώρισε πως καλώς τοποθετήθηκαν. Δεν θα φύγουν, δεν θα ξεχαστούν. Έχουν σφραγίσει τη δεύτερη θητεία του. Μέσα από τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης θα επιχειρήσει να βάλει βάρος και στην άλλη μεριά του ζυγού. Δεν έχει απεριόριστο χρόνο, έχει μια εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έχει μια γενιά στους δρόμους και έχει τις πιο ζοφερές προβλέψεις για τις προοπτικές της οικονομίας. Αν έπρεπε κανείς να στοιχηματίσει, θα χρειαζόταν τόλμη για να βάλει κανείς τα χρήματά του στην πιθανότητα της επιτυχίας. Αυτό που έκανε ο κ. Καραμανλής ήταν να δείξει πως τουλάχιστον μετέχει στο παίγνιο.

Μένει να δούμε εάν ένας πρωθυπουργός μπορεί να αντέξει ένα τέτοιο mea culpa. Το σίγουρο είναι πως δεν μπορεί να αντέξει δύο mea culpa. Επομένως, δεν υπάρχει τρίτη ευκαιρία. Και ο κ. Καραμανλής αναγνώρισε πως βρίσκεται ήδη στη φάση της δεύτερης – και τελευταίας…

Tuesday, December 16, 2008

Η χώρα της ανευθυνότητας

Τρίτη 16 Δεκεμβρίου – και το κρίσιμο θέμα είναι η ευθύνη. Για την ακρίβεια, η άρνηση της ευθύνης. Κανείς δεν την έχει, κανείς δεν την αναλαμβάνει, τίποτα δεν συνεπάγεται το βάρος της – κανένα δημόσιο αξίωμα, κανένας δημόσιος ρόλος. Και στο τέλος, όλοι ωραίοι και ατσαλάκωτοι.

Πρώτοι, αλλά όχι μόνοι, οι πρωταγωνιστές ενός επαναλαμβανόμενου πολιτικού σήριαλ, που στα 35 χρόνια της μεταπολίτευσης έχει συγκροτήσει δεκαοχτώ εξεταστικές και προανακριτικές επιτροπές για να αποδώσει εν τέλει ποινικές ευθύνες μόνο στο Δημήτρη Τσοβόλα (το μόνο για τον οποίο κανείς δεν πίστευε ότι πράγματι είχε ποινική ευθύνη) και, αν τον θυμάστε, στο Γιώργο Πέτσο, επειδή το γκαράζ του Κοσκωτά είχε πάρει μεγαλύτερο ύψος από το κανονικό. Κανείς άλλος από εκείνους που έκαναν ένα «δωράκι στον εαυτό τους» -κατά την ιστορική πρωθυπουργική ρήση- δεν έπαθε το παραμικρό. Όπλα, προμήθειες, δρόμοι, έργα, βοή παντού, στο τέλος τίποτα. Και η ζωή συνεχίζεται…

Η ευθύνη είναι παντού, διάχυτη και ρευστή, για να μην κολλάει επάνω σε κανέναν. Στην υπόθεση των ομολόγων, για ένα πρόσφατο παράδειγμα, είχαμε «ανίδεες διοικήσεις» απέναντι σε «άπληστους χρηματιστές». Έπαθαν κάτι οι «ανίδεες διοικήσεις». Αντιθέτως. Έγιναν μόδα. Έγιναν «ανίδεοι υπουργοί» στο σκάνδαλο «made in Βατοπέδι». Η ευθύνη είναι αντικειμενική. Έστω. Τι σημαίνει αυτό; Πως δεν καταλογίζεται. Και, στην ακραία εκδοχή, έστω πως οι άλλοι δεν την καταλογίζουν. Τα ίδια τα πολιτικά πρόσωπα τα οποία αφορά πώς ακριβώς βλέπουν τον παιδαγωγικό ρόλο του πολιτικού. Αυτοί που οργίζονται με τους οργισμένους νέους, που βρίζουν τους εκπροσώπους του κράτους, έχουν σκεφθεί τι πρότυπο παρέχουν όταν τους καταλογίζονται ευθύνες κι εκείνοι κάνουν πως ψιχαλίζει;

Δεν είναι μόνον οι πολιτικοί με την περιορισμένη συνείδηση του προτύπου που αποτελούν και προβάλλουν. Αντιστοίχως, αν όχι χειρότερα, εκείνοι που έχουν δημόσιο λόγο ισχυρότερο (άλλη βαριά παθολογία αυτή…) από τον πολιτικό. Η τηλεόραση προσφέρει δωρεάν τις καλές υπηρεσίες της. Χτες το βράδυ, μπορούσε κανείς να απολαύσει τους δημόσιους διαξιφισμούς των διασημότερων τηλε-συνηγόρων. Για να μαθαίνουν οι νεώτεροι και να εμπεδώνουν οι παλιοί ότι, εάν θέλεις να είσαι πετυχημένος νομικός, αν θέλεις να χρεώνεις ό,τι σου έρθει στους πελάτες σου, το νομικό επιχείρημα δεν αρκεί. Αυτό που χρειάζεται είναι να μανιπουλάρεις την κοινή γνώμη, να έχεις άκρες στους τηλεοπτικούς αστέρες με τα τοκ-σόου, αυτούς που δεν διστάζουν να φωνάξουν οποιονδήποτε και να τον αφήσουν να πει οτιδήποτε, για οποιοδήποτε θέμα. Και, στο τέλος, όπου ήδη βρισκόμαστε, δεν υπάρχει θέμα. Το θέμα είναι οι καλεσμένοι. Και το πρότυπο είναι να γίνεις ένας από αυτούς τους καλεσμένους που θέμα είναι ο εαυτός τους.

Όσο μεγαλύτερη είναι η εμβέλεια ενός μέσου, τόσο μεγαλύτερη είναι η ευθύνη του χειρισμού του. Αλλά είπαμε. Ευθύνη δεν υπάρχει. Είναι κι εδώ «αντικειμενική». Την έχουν τα Μέσα, η φύση τους, το σύστημα, «φταίει το κακό το ριζικό μας, φταίει ο Θεός που μας μισεί». Όλοι και κανένας. Όλοι και όλα – ακριβώς για να μην χρεωθεί ευθύνη κανένας, ούτε υπουργός, ούτε τηλεστάρ, ούτε τηλεθεατής, ούτε ψηφοφόρος.

Monday, December 15, 2008

Οι τρεις Μάγοι

Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου – και τι θέλει η κυβέρνηση για να ανακάμψει; Όχι πολλά πράγματα. Ένα θαύμα αντίστοιχο με εκείνο των Χριστουγέννων: να ανοίξουν οι ουρανοί και να έρθει ο κόσμος τα πάνω κάτω.

Για την ώρα, ο κ. Καραμανλής έχει τους τρεις Μάγους. Αυτοί έφεραν στην κυβέρνηση τα πολύτιμα δώρα – με τα γνωστά αποτελέσματα. Ο Μελχιώρ είναι προφανώς ο Γιώργος Βουλγαράκης γιατί κουβαλούσε μαζί του χρυσό. Η εικονογραφία του μέλλοντος θα εμφανίζει τον κ. Βουλγαράκη χρυσό, ολόχρυσο, χρυσό μασσίφ, να κρατάει στο χέρι του όχι μικρό κιβώτιο, αλλά μεγάλο χαρτοφύλακα γεμάτο με χρυσά συμβόλαια. Το ρόλο διεκδικεί με μικρότερες πιθανότητες και ο κ. Εφραίμ, για λογαριασμό του θιάσου της Μονής Βατοπεδίου.

Ο Βαλτάσαρ αντιστοιχεί προς τον Θόδωρο Ρουσσόπουλο. Αυτός έφερε λιβάνι, που ήταν το αγνότερο θυμίαμα. Λιβάνι άφθονο, από τις φιλικές εφημερίδες, λιβάνι ατελείωτο από τους δημοσιογράφους της «επιρροής», λιβάνι μεθυστικό που δεν σε αφήνει να μυρίσεις τι συμβαίνει στην κοινωνία. Λιβάνι που πλανεύει και γι’αυτό είναι το σύμβολο της θυσίας. Η μόνη διαφορά είναι πως ο Βαλτάσαρ, εν αντιθέσει προς τον κ. Ρουσσόπουλο, ήταν μαύρος βασιλιάς, αλλά η απόκλιση αυτή ερμηνεύεται επαρκώς από τα αποτελέσματα των τελευταίων δημοσκοπήσεων.

Μένει ο Γκασπάρ, ο τρίτος μάγος. Εδώ η ιστορία αρχίζει να αλλάζει. Γιατί με το Γκασπάρ δεν μοιάζει κανείς άλλος εκτός από τον ίδιο τον κ. Καραμανλή. Αυτός κρατούσε στα χέρια του σμύρνα, που ήταν το δώρο της Ευρώπης, πριν αντικατασταθεί από τα κοινοτικά προγράμματα και τις επιδοτήσεις. Η σμύρνα είναι το σύμβολο της ανθρώπινης υπόστασης – αυτής που συχνά ξεχνάνε όσοι εγκαθίστανται στο Μέγαρο του Μαξίμου. Συμβολίζει το Χριστό ως Υπέρτατο Λυτρωτή, ως Μεγάλο Θεραπευτή. Από αυτόν περιμένουν την Ανάσταση. Αλλά για την ώρα, ενώ ο κόσμος καίγεται, αυτός σφυρίζει αδιάφορα «οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη».

Με αποτέλεσμα η εβδομάδα που οδηγεί στα Χριστούγεννα να μοιάζει περισσότερο με Γολγοθά.

Friday, December 12, 2008

Ποιοι έφτιαξαν τον Κούγια;

Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου – και τώρα εξεπλάγησαν, τώρα ξύπνησαν, τώρα εξανέστησαν. Πριν, έως χτες δηλαδή, δεν είχαν ιδέαν για το ποιόν, δεν ήξεραν με ποιόν είχαν να κάνουν, δεν ήξεραν το βάθος της αναλυτικής σκέψης και το βάρος της κρίσης του ανδρός. Σφαίρα άνδρα δείκνυσι…

Και εδώ δεν έχουν ευθύνη τα Μέσα γενικώς, δεν φταίει το ραδιόφωνο, δεν φταίει ο πολιτικός Τύπος, εδώ η μεγάλη ευθύνη ανήκει και βαραίνει την ελληνική Τηλεόραση. Αυτή με τον ακραίο κυνισμό που επιβάλλουν τα «νουμεράκια», δίνει στα νούμερα οντότητα και κάνει ανθρώπους κάποιους που ποτέ αλλιώς δεν θα γίνονταν. Αυτή δίνει δημόσιο λόγο με αποκλειστικό κριτήριο ένα τσικ στους δείκτες της θεαματικότητας, αυτή ανταλλάσσει ένα ψίχουλο της AGB με όση ποσότητα ευθυκρισίας και ευθύνης της ζητηθεί.

Πολλοί από εκείνους που χτες το βράδυ εξεμάνησαν κατά του συνηγόρου του ειδικού φρουρού για την ασύλληπτη επιχειρηματολογία, για την αδίστακτη πλειοδοσία σπίλωσης ενός νεκρού νέου, ας αναλογιστούν πόσο έχουν συμβάλει στη συγγραφή αυτού του κατάπτυστου κειμένου. Πόση ευθύνη έχουν για τη δημιουργία του «νομικού φαινομένου» στο οποίο άνοιξαν αφειδώς τα μικρόφωνά τους και του εξασφάλισαν μόνιμη θέση στα πάνελ τους, για να κρίνει, να επικρίνει και να εκφέρει γνώμη επί παντός του επιστητού, έτσι ώστε να γίνει πασίγνωστος και έτσι κοινωνικά αποδεκτός και επιπλέον «σταρ της δικηγορίας» με φημολογούμενες αστρονομικές αμοιβές. Πόσο βάρος σηκώνουν για την αθλιότητα που διέπραξε εκείνοι που τον νομιμοποίησαν ως πολιτικό συνομιλητή, κοινωνικό αναλυτή, βαρόμετρο της κοινής γνώμης.

Υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη είναι πως η κρίση τους είναι τόσο ρηχή ώστε δεν είχαν αντιληφθεί ποιο πρόσωπο αναγόρευαν σε συνομιλητή και θεμιτό κριτή των πάντων. Η δεύτερη, και επικρατέστερη, ότι εγνώριζαν ό,τι ήταν γνωστό τοις πάσι, αλλά δεν ορρωδούσαν γιατί τους έφερνε χτυπήματα σε αυτά τα θλιβερά μηχανάκια που καθορίζουν το πώς θα ενημερώνεται η κοινή γνώμη στην Ελλάδα.

Είμαστε, λοιπόν, σε ένα ορόσημο. Και πρέπει να ξανα-ανακαλύψουμε και να χαράξουμε βαθιά τάφρο στη λεπτή σήμερα γραμμή ανάμεσα στην παραδημοσιογραφία και την υποχρέωση για πληροφόρηση των πολιτών, ανάμεσα στους εκκεντρικούς καλεσμένους των ψυχαγωγικών εκπομπών και την ευθύνη για την ενημέρωσή τους. Και όσοι βουλιάζουν στην τάφρο, πρέπει να έχουν το φόβο της περιθωριοποίησης. Ότι δηλαδή μπορούν να είναι δημοφιλείς αστέρες των τηλε-κουτσομπολιών ή θεμιτοί συνομιλητές της πολιτικής ηγεσίας. Αλλά όχι και τα δύο. Ότι μπορούν να έχουν τη ροζ δόξα ή το βάρος του λόγου, που κερδίζεται με την υπεύθυνη εκφορά του. Αλλά όχι και τα δύο.

Και αυτό αφορά εξίσου τους καλεσμένους, τύπου Κούγια, και εκείνους που τον κάλεσαν και τον ξανακάλεσαν και τον ανέχτηκαν και τον επαίνεσαν και τον χάιδεψαν και συγχρωτίστηκαν με το είδος του λόγου του και αυτοεξευτέλισαν έτσι το δικό τους και νομιμοποίησαν τη σύγχυση ανάμεσα στο βαρύγδουπο ύφος και την ανεύθυνη πράξη και ανακάτεψαν τη Μύκονο με τη Βουλή, τα κότερα με την πολιτική, τις κουβέντες της παραλίας στην Ψαρού με τον πολιτικό λόγο. Όλα καλά – όσο είναι χώρια. Μαζί και ανάκατα είναι κίνδυνος δημοκρατίας.

Thursday, December 11, 2008

Ο αντικοινωνικός Αλέξης

Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου – και είχε πραγματικά αποκλίνουσα συμπεριφορά. Γιατί να προσπαθούμε να κρυφτούμε όταν η αλήθεια αποκαλύφθηκε όλη στο απολογητικό υπόμνημα; Ο Αλέξης είχε έντονα αποκλίνουσα συμπεριφορά, σχεδόν αντικοινωνική. Τα γεγονότα το αποδεικνύουν.

Πρώτα από όλα ήταν ένας ακκιζόμενος νάρκισσος. Του άρεσε η δημοσιότητα με οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Με το που εμφανιζόταν μια κάμερα ή ένα περίστροφο πήγαινε και στηνόταν μπροστά για να τον πετύχει. Ήθελε να τραβάει την προσοχή, και ας ήταν για να συγκεντρώσει επάνω του το στίγμα της κοινωνικής απαξίας.

Είχαμε επανειλημμένα περιστατικά. Στο γήπεδο δεν φερόταν σαν καθωσπρέπει φίλαθλος, όπως κάνουν οι διακεκριμένοι δικηγόροι ή οι γνωστότεροι αθλητικοί παράγοντες. Αντιθέτως προς το παράδειγμά τους, κατέβαινε από τα επίσημα, έμπαινε στον αγωνιστικό χώρο και έπαιρνε στο κατόπι τους διαιτητές, κυνηγούσε τους επόπτες, απειλούσε τους παράγοντες της αντίπαλης ομάδας. Απαίσιος τραμπούκος, απεχθής χουλιγκάνος, εντελώς αποκλίνουσα γηπεδική συμπεριφορά…

Και με την κοπέλα του τα ίδια. Ξεκατινιαζόντουσαν μπροστά σε όλους τους συμμαθητές τους, μέχρι που είχαν γίνει περίγελως όλου του σχολείου. Την προβοκάριζε, την τραμπούκιζε, βιαιοπραγούσε – οι συμμαθητές τους ήταν σίγουροι ότι εάν μεγάλωναν και είχαν παιδιά, θα τσακωνόντουσαν για την επιμέλεια μπροστά σε όλη την Ελλάδα, θα ξημεροβραδιαζόντουσαν στα αστυνομικά τμήματα ανταλλάσσοντας μηνύσεις, θα γινόντουσαν ρεντίκολο των σκυλιών στα ρηάλιτυ, τις λαμπίρηδες και τις τατιάνες. Εντελώς αποκλίνουσα οικογενειακή συμπεριφορά…

Μια φορά ο μικρός αλήτης είδε κάποιον που δεν τον γούσταρε και εξεμάνη μέρα μεσημέρι, ήταν το Στάρμπακς του Ψυχικού ή η πλατεία Κολωνακίου. Ξέφυγε εντελώς. Έτσι στην ψύχρα, όπως κάνουν οι ανώριμοι μαθητές που τους αξίζει διαγωγή κοσμία και να είναι απόβλητοι της μαθητικής κοινότητας, άρχισε να τον δέρνει. Αλλά επειδή τον ήξεραν πως είναι περίεργος τύπος και έχαιρε κάποιας περίεργης ασυλίας, πάλι έμεινε ατιμώρητος. Και οι συμμαθητές του εξακολούθησαν να του μιλάνε, μερικοί να τον έχουν και περί πολλού…

Ακόμη κι όταν τα έκανε λίμπα μπροστά σε όλους. Είχαν ζωντανή συζήτηση στο θέατρο του σχολείου, ίσως να ήταν και στούντιο αλλά δεν θυμάμαι καλά, και κάποιος είπε κάτι που δεν του άρεσε. Το έμαθε και πήγε έξαλλος, πήδηξε τα κάγκελα της αυλής στην κοινή θέα όλων και εισέβαλε την ώρα της παράστασης, διέλυσε τα σκηνικά, απειλούσε εκτός εαυτού θεούς και δαίμονες, μέχρι που ηρέμησε κι έφυγε και οι άλλοι είχαν μείνει αποσβολωμένοι στις καρέκλες και στους δέκτες τους. Αλλά πάλι είχε ασυλία. Γιατί ήταν ένα είδος σταρ στην αξιοθρήνητη, αλλά γκλάμορους, κατηγορία του αυτός ο άθλιος μαθητής, με την εντελώς αποκλίνουσα συμπεριφορά…

Αν κατάλαβα καλά, το μήνυμα του υπομνήματος είναι πως με τέτοια συμπεριφορά μπορεί ένας 15χρονος Αλέξης να έχει ευθύνη για ένα πιθανό κακό επίλογο στην ιστορία.

Wednesday, December 10, 2008

Τριπλή χρεωκοπία

Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου – και έχουμε μπροστά μας τρεις χρεωκοπίες.

Η πρώτη είναι η βαριά και βαθιά πολιτική χρεωκοπία. Το σύστημα βρίσκεται απέναντι στα παιδιά του και αποκρούει τη γνώμη τους για την ποιότητά του, ψεκάζοντάς την με δακρυγόνα, σκεπάζοντάς την με καπνογόνα, μαλακώνοντάς την με κλομπ, αποκρούοντάς την με ασπίδες, και στην τελική, άμα γίνει πολύ ενοχλητική, μπορεί να βρεθεί και βληθείσα κατ’ευθείαν βολή. Πόσο διαφορετικός μπορεί να είναι ο ορισμός της αποτυχίας για ένα πολιτικό σύστημα;

Η κυβερνητική εκδοχή της πολιτικής χρεωκοπίας είναι εντελώς ακραία, θα έλεγε κανείς στα όρια της εκκεντρικότητας. Ένας υπουργός Παιδείας που 24 ώρες μετά το θάνατο ενός μαθητή, ενός μαθητή ΤΟΥ, γιατί έτσι πρέπει να αισθάνονται όλους τους μαθητές οι υπουργοί Παιδείας, πηγαίνει χαμογελαστός στο γήπεδο. Φωτογραφίζεται χαμογελαστός, τα σχολεία ανοίγουν κανονικά, γίνεται φυσικά χαμός, και του παίρνει συνολικώς 36 ώρες για να εκφράσει καν τη θλίψη του. Ο υπουργός Εσωτερικών, ένας νέος Χούσερλ, προσεγγίζει φαινομενολογικά την πραγματικότητα της οποίας υπουργεύει: άλλο η εικόνα, μας λέει, κι άλλο η πραγματικότητα. Η εικόνα του είναι εικόνα υπουργού. Η πραγματικότητα πάλι…

Η δεύτερη χρεωκοπία είναι η κοινωνική χρεωκοπία. Μια κοινωνία κατακερματισμένων συμφερόντων, που προσπαθεί να καταλάβει, αμήχανη και παραζαλισμένη, γιατί τα καλομαθημένα παιδιά της έχουν μαζέψει μέσα τους τόση οργή και τόσο μίσος για ό,τι τα ταϊζει με χρυσά κουτάλια, μόνο και μόνο για να τα απομυζήσει αργότερα σαν βδέλλα. Προέφηβοι που αισθάνονται πιο κοντά τους τους κουκουλοφόρους της καταστροφής παρά οτιδήποτε άλλο τους έχουμε προτείνει. Κουκουλοφόροι που επιδεικνύουν τον επαγγελματισμό τους απέναντι σε μια απούσα αστυνομία. Αστυνομικοί με ενοχικά σύνδρομα για τα αλλεπάλληλα στίγματα που έχει επισωρεύσει η συμπεριφορά των συναδέλφων τους και η κατάρρευση της κοινωνικής νομιμοποίησης του Σώματός τους. Και η τελική έκπτωση: πολίτες άλλοι απελπισμένοι για την τύχη της περιουσίας του κι άλλοι κατ’επάγγελμα ή κατά ιδεολογία «αγανακτισμένοι», όλοι ανάκατα να «παίρνουν το νόμο στα χέρια τους». Πόσο παραπέρα πηγαίνει η αποτυχία μιας κοινωνίας και ενός κράτους;

Και υπάρχει και μια τρίτη –κυριολεκτική αυτή- χρεωκοπία. Η οικονομική χρεωκοπία. Που είναι προοπτική πιο άμεση και πιο ορατή από όσο φανταζόμαστε. Αυτή η ασφυξία πλησιάζει και είναι απελπιστικά κοντά η ώρα που η χώρα που εθίστηκε να ζει με δανεικά δεν θα βρίσκει πια δανεικά. Και τότε, το όχι μακρινό «τότε», οι τρεις χρεωκοπίες θα γίνουν μία, μεγάλη, πλήρης, τελική και ολική χρεωκοπία μιας χώρας που δυσκολεύεται πια να ανακαλέσει από τη μνήμη της το ναυάγιο του ολυμπιακού της ονείρου κι ας βρίσκεται σε βάθος μόλις τεσσερισήμισυ ετών.

Tuesday, December 9, 2008

Όταν ξέσπασε η βία

Τρίτη 9 Δεκεμβρίου – και πού βρέθηκε τόση οργή; Πότε μαζεύτηκε τόση κοινωνική ένταση; Πού βρέθηκε τόσο ίζημα βίας;

Οι αντιεξουσιαστές, οι «τα σπάμε σε κάθε ευκαιρία», οι κουκουλοφόροι, οι «γνωστοί άγνωστοι» είναι λίγοι και σχετικά γνωστοί. Το ίδιο και η εμβέλειά τους, η επιχειρησιακή τους δυνατότητα, για να το πούμε με αστυνομική ορολογία. Ξέρουμε περίπου τι μπορούν να κάνουν. Και ασφαλώς δεν μπορούν, δεν μπορούσαν μέχρι χτες, να κάψουν την Αθήνα, να κάνουν αποκαϊδια το μισό εμπορικό κέντρο, να αφήσουν στάχτη και μπούρμπερη τους κεντρικούς δρόμους σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, να εξαρθρώσουν πλήρως τη χώρα. Τι συνέβη και έγιναν από περιθώριο και ομάδες κρούσης ένας μικρός στρατός ικανός να διεξάγει όχι αντάρτικο πόλεων, αλλά κανονικές τακτικές επιχειρήσεις, να αντιμετωπίζει κατά μέτωπο τις διμοιρίες με το σύνδρομο της ενοχής και να κατατροπώνει, νικώντας κατά κράτος, τις δυνάμεις του κράτους; Τι συνέβη;

Συνέβη ότι με μια σφαίρα στα Εξάρχεια, οι «κουκουλοφόροι», οι «σπάστα όλα» απέκτησαν κοινωνική βάση σε μια γενιά. Είτε μας αρέσει, είτε όχι. Δεν μας αρέσει. Αλλά αυτό δεν αλλάζει πολλά πράγματα. Είναι απλές οι αναλύσεις του τύπου «αυτοί δεν έχουν ουδεμία σχέση με το μαθητικό κίνημα, το οποίον χαρακτηρίζεται δια τα αγνά ιδεώδη της μαθητιώσας νεολαίας μας». Αλλά δεν έχουν βάση. Η σπασμένη βιτρίνα μιλάει σε ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα της νεολαίας από όσο θέλουμε να πιστεύουμε και μιλάει σε ένα μεγάλο τμήμα της νεολαίας που είναι ταυτοχρόνως και η πελατεία του μαγαζιού που σήμερα είναι (από τους ίδιους κάποτε τους πελάτες του) σπασμένο, καμμένο, κατεστραμμένο.

Ποιοι είναι οι νέοι της οργής, ας μην το ψάχνουμε, είναι αργά για να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε την ταυτότητά τους, τώρα, πίσω από τους καπνούς και μέσα στα δακρυγόνα. Αλλά ποιοι είναι οι γονείς τους που σήμερα τσιμπιούνται μήπως και καταλάβουν; Οι γονείς των 15άρικων της οργής πόσο θα είναι σήμερα; Σαρανταπεντάρηδες, πενηντάρηδες στην πλειοψηφία τους. Η πρώτη μεταχουντική γενιά, η επόμενη από τη γενιά του Πολυτεχνείου. Δεν είναι μια γενιά σαν τις άλλες. Είναι η πρώτη γενιά της πλήρους ευημερίας. Αυτή που δεν έζησε πόλεμο, δεν έζησε αστυνομικό κράτος, δεν έζησε δικτατορία. Έζησε άνεση, ευμάρεια, κατανάλωση. Μεγάλωσε στα πούπουλα και υποθήκευσε το μέλλον των επόμενων χρεώνοντάς τους για να μην σταματήσει ούτε στιγμή, μέχρι τα τελευταία της, να περνάει καλά. Τα παιδιά της τα είχε κι αυτά στα ώπα-ώπα. Μοδάτα, χλιδάτα, στα ιδιωτικά, στα ταξίδια, στις ανέσεις, στα ιδιαίτερα, στις σπουδές, στα μεταπτυχιακά.

Και μετά; Μετά έρημος. Μπροστά τους. Χωρίς δουλειά, χωρίς μέλλον, χωρίς αναγνώριση, χωρίς συλλογικά όνειρα, χωρίς ατομικές προοπτικές, βέβαιοι μόνο πως θα πληρώνουν για τα δικά τους και για των προηγούμενων, που τόσο τους αγαπούσαν και τόσο τους φρόντιζαν. Η πολιτική έχει απορριφθεί. Η προσωπική διαδρομή είναι αμφίβολη. Η γνώση περιφρονείται και εξευτελίζεται από την σύγκριση με τα τηλεοπτικά ή τα γηπεδικά ινδάλματα, με τις μυθικές αμοιβές. Και το χρήμα γίνεται όλο και λιγότερο. Έτσι μαζεύεται η οργή. Και το τελευταίο που περιμένει είναι να βλέπει κουστουμαρισμένους υπουργούς να δηλώνουν πόσο, μα πόσο συμμερίζονται την οργή και τα όνειρα και τις σκέψεις των νέων…

Monday, December 8, 2008

Ένα παιδί σαν όλα τα άλλα

Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου – και, εάν σήμερα το πρωί ξυπνούσε, δεν θα πήγαινε σε κάποια γιάφκα όπου φτιάχνουν μολότοφ, δεν θα έμενε σε κάποιο στέκι υπό κατάληψη, δεν θα εκπαιδευόταν στη μάχη σώμα με σώμα, δεν θα έψαχνε στα σκουπίδια, δεν θα ήταν ένας απόβλητος του συστήματος…

Αν σήμερα το πρωί ξυπνούσε, θα πήγαινε –όπως κάθε άλλη μέρα- στο σχολείο, σε ένα καλό, ιδιωτικό σχολείο, σαν αυτό που πολλοί από το περίσσευμα, αλλά κάποτε και από το υστέρημα, θέλουμε να πηγαίνουν τα παιδιά.

Τα Χριστούγεννα, αν έρχονταν για εκείνον αυτά τα Χριστούγεννα, δεν θα τα περνούσε στους δρόμους, με στέγη ένα χαρτόκουτο. Θα πήγαινε για σκι στην Αυστρία, όπως τα παιδιά των προνομιούχων…

Το μεσημέρι θα κατέβαινε στα Στάρμπακς της Κηφισίας, εκεί όπου τραβήχτηκε η φωτογραφία του που θα δείτε σήμερα στις εφημερίδες, εκεί όπου μπορείτε κάθε μεσημέρι δεκάδες πανομοιότυπα παιδιά, χαμογελαστά ή στενοχωρημένα, ανάλογα πώς έχει πάει η μέρα, αλλά πάντως με τις αγωνίες και τις μεταπτώσεις που επιφυλάσσει η ζωή στους πιο τυχερούς από τους δεκαπεντάχρονους.

Το απόγευμα θα είχε πιθανότατα ιδιαίτερα, αγγλικά, φροντιστήριο, ίσως μουσική. Το βράδυ δεν θα έβγαινε για μεροκάματο. Αν ήταν Παρασκευή θα ήταν στο ραντεβού με συμμαθητές του στο Mall για σινεμά ή στην Κηφισιά σε ένα Friday’s – εκεί που αν βρεθεί κανείς θα δει μόνο παιδιά ίδια ολόιδια με τη φωτογραφία στα σημερινά πρωτοσέλιδα. Και την Κυριακή στο γήπεδο, εκεί όπου υποτίθεται ότι εκτονώνεται, ενώ στην πραγματικότητα εκτρέφεται και σωρεύεται, η επιθετικότητα και ο εθισμός στη βία. Τη Δευτέρα πάλι σχολείο.

Που σημαίνει ότι σήμερα Δευτέρα, αυτό το παιδί που δεν θα πάει στο σχολείο της ήσυχης ζωής και της ήσυχης συνείδησής μας, θα μπορούσε τόσο, μα τόσο εύκολα να είναι το δικό μας παιδί.

Friday, December 5, 2008

Χωρίς ανάχωμα

Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου – και στην εξεταστική φάνηκε καθαρά. Υπάρχουν μεγάλες αναλήψεις ψηφοφόρων από τη Νέα Δημοκρατία και ύποπτες καταθέσεις τους στο γκρίζο λογαριασμό της αδιευκρίνιστης ψήφου, αλλά και τα πράσινα ταμεία του ΠΑΣΟΚ.

Το Βατοπέδι και η Μέτρον Ανάλυσις δίνουν μια εικόνα σχεδόν αλληλόχρεων λογαριασμών. Κάθε αποκάλυψη για μοναχό που πήγαινε στην τράπεζα και σήκωνε δυο-τρεις σακούλες μετρητό είναι και ένα τοις εκατό. Κάθε φορά που ένας από τους υπουργούς προσέρχεται στην Εξεταστική και δίνει στεγνά τους προκατόχους και τους διαδόχους, τους προϊσταμένους και τους υφισταμένους του για να γλιτώσει έναν όλο και πιο προσωρινό θώκο, άλλο ένα τοις εκατό χαμένο για το κόμμα του στις σφυγμομετρήσεις. Κάθε συμβόλαιο της κας Πελέκη που έρχεται στο φως είναι «συμβόλαιο με το λαό»: δίνει έναν ακόμη βουλευτή στην αντιπολίτευση, κυρίως στην αξιωματική αντιπολίτευση. Και να δεις που στο τέλος τα συμβόλαια της κας Πελέκη μπορεί να μετρηθούν και να βρεθούν περισσότερα από 151.

Πρέπει πια να είναι κανείς εμπλεκόμενος υπουργός για να μην βλέπει ότι το περίφημο ερώτημα εάν υπάρχουν πολιτικές ευθύνες στην υπόθεση έχει εκμετρήσει το ζην, γιατί η απάντηση που έχει ήδη δώσει οριστική και τελεσίδικη η κοινωνία δεν σηκώνει ούτε αμφισβητήσεις, ούτε εκπτώσεις, ούτε διαπραγματεύσεις. Το ερώτημα πια δεν είναι «εάν» θα ζητήσει συγγνώμη ο κ. Καραμανλής, αλλά πότε και με ποιόν τρόπο. Αν, δηλαδή, έχει ακόμη το περιθώριο να το κάνει με καθαρό και πειστικό τρόπο και να συγκρατήσει κάπως το τσουνάμι της οργής, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε αρνητική ψήφο, σε ψήφο καταδίκης και τιμωρίας, ή εάν θα το κάνει και αυτό με τη χαρακτηριστική καθυστέρηση που επιδεικνύει στα ανακλαστικά του μετά το καλοκαίρι.

Ουδέτερο σενάριο δεν υπάρχει. Η καθυστέρηση δεν θα μηδενίσει απλώς το αποτέλεσμα. Εάν έρθει όταν πια θα έχουν εντελώς κλείσει τα αυτιά τους οι ψηφοφόροι, ο ήχος της συγγνώμης θα χτυπήσει στον τοίχο της αδιαφορίας και θα επιστρέψει εκκωφαντικός ως ήχος αποδοκιμασίας, ήχος απόρριψης. Η διατήρηση του προβαδίσματος του κ. Καραμανλή στην καταλληλότητα για την πρωθυπουργία δείχνει πως διατηρεί μια προσωπική απήχηση. Το γεγονός αυτό στη σημερινή συγκυρία είναι πρόκληση μάλλον παρά πλεονέκτημα. Γιατί εάν οι όσες ελπίδες έχουν απομείνει στηρίζονται στην προσωπική αίγλη του Πρωθυπουργού και, εάν λίγη ακόμη χρονοτριβή εξαντλήσει τα τελευταία ρινίσματα υπομονής, τότε ποιο άραγε θα είναι το ανάχωμα για τον κ. Καραμανλή; Και, εάν όχι ο κ. Καραμανλής, ποιο θα είναι το ανάχωμα για την παράταξή του;

Thursday, December 4, 2008

Όσο περισσότερο δουλεύουν, τόσο το χειρότερο

Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου – και ο κ. Μίχαλος είναι εκτός τόπου και χρόνου. Δεν έχει καταλάβει, μολονότι άνθρωπος της αγοράς, ότι η πρότασή του για εβδομάδα τεσσάρων ημερών είναι άτοπη, διότι η εβδομάδα των τεσσάρων ημερών ήδη τυγχάνει γενικής και καθολικής εφαρμογής.

Πάρτε για παράδειγμα τους υπουργούς της κυβέρνησης. Είναι φανερό ότι εργάζονται τέσσερις ημέρες την εβδομάδα. Την πέμπτη εργάσιμη την περνούν στην εξεταστική, το Σάββατο είναι στα τηλέφωνα για να δουν τι θα λένε οι δημοσκοπήσεις στα φύλλα της Κυριακής και την Κυριακή διαβάζουν προσπαθώντας να πιστέψουν πώς είναι δυνατόν να βγαίνουν αληθινές οι σαββατιάτικες πληροφορίες τους.

Στο ΠΑΣΟΚ, πάλι, η πρόταση για εργασία τις τέσσερις ημέρες της εβδομάδας θεωρείται προσπάθεια υπονόμευσης της πορείας του κόμματος προς την εξουσία. Η πορεία αυτή ξεκίνησε και εξελίσσεται επί τη βάσει της εβδομάδας των μηδενικών ημερών και των μηδενικών ωρών εργασίας. Το έργο λέγεται Do Nothing. Μην κάνεις τίποτα. Άστους. Τα κάνουν όλα μόνοι τους. Και να δεις που πιάνει… Τα κάνουν τόσο ωραία!

Η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι, όπως έλεγε κι ένας παλιός κυβερνητικός εκπρόσωπος, «κάθετα» αντίθετη. Από την κορυφή έως τη βάση, από τους αρχηγούς μέχρι τους εργάτες, από τον Καραμανλή και τον Παπανδρέου μέχρι το μεγάλο πλήθος των δημοσίων υπαλλήλων, όλοι θα υποδεχθούν την πρόταση για τέσσερις ημέρες εργασίας με το παλιό φοιτητικό σύνθημα: «όχι στην εντατικοποίηση».

Εξαιρετικά ευεργετική επίδραση θα είχε η πρόταση Μίχαλου και στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Οι παίκτες πρέπει να εργάζονται μία ημέρα λιγότερο. Για τον Ολυμπιακό, επί παραδείγματι, η ημέρα αυτή είναι προφανώς η Τετάρτη – οπότε διεξάγονται οι αγώνες των ευρωπαϊκών κυπέλλων. Εάν ήταν αργία όλα θα ήταν τόσο, μα τόσο καλύτερα. Για τον πολυμετοχικό, πάλι, η αργία θα μπορούσε να προσδιοριστεί μέσα στα Σαββατοκύριακα, και αυτό μετά βεβαιότητος θα ανέβαζε σημαντικά το ηθικό των φιλάθλων.

Τελικώς δηλαδή οι μόνοι που εργάζονται νυχθημερόν όχι πέντε, αλλά εφτά μέρες την εβδομάδα, για να μην πω περισσότερες είναι οι μοναχοί του Αγίου Όρους. Και είδατε τα αποτελέσματα…

Wednesday, December 3, 2008

Υπουργική αλληλεγγύη

Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου – και λένε πως κάποτε στην αγγλική Βουλή των Κοινοτήτων συνέβη ένα ωραίο περιστατικό. Νεαρός βουλευτής των Συντηρητικών κατεβαίνει από τα back benches, τα ορεινά καθίσματα των λιγότερο προβεβλημένων απλών βουλευτών και βλέπει άδεια τη θέση δίπλα στον Ουίστον Τσώρτσιλ. Είναι πια σε μεγάλη ηλικία, στα εννιά χρόνια που παρέμεινε βουλευτής μετά το τέλος της δεύτερης πρωθυπουργίας του. Ο συνάδελφός του κάθεται δίπλα του και του λέει, δείχνοντας απέναντι, στα έδρανα που κάθονταν οι βουλευτές των Εργατικών: «πρόεδρε, είμαι έτοιμος να συγκρουστώ με τους εχθρούς». Ο Τσώρτσιλ ίσα που γυρίζει και του απαντά: «νεαρέ μου, απέναντι βρίσκονται οι αντίπαλοι. Οι εχθροί είναι δίπλα».

Εάν δεν είχε συμβεί στο Λονδίνο, θα μπορούσε να είναι μια ωραία, διδακτική ιστορία από τις συνεδρίες της εξεταστικής επιτροπής για το Βατοπέδι, όπου προσέρχονται ο ένας μετά τον άλλο οι υπουργοί –νυν και πρώην- και υποδεικνύουν ο ένας τον άλλο, με ένα και μοναδικό σκοπό. Να απεκδυθούν οι ίδιοι πάσης ευθύνης και να τις ρίξουν όλες – στον προηγούμενο ή στον επόμενο αδιάφορο, τι συνέπειες θα έχει αυτό για την κυβέρνησή τους ακόμη πιο αδιάφορο.

Εκ των πραγμάτων, πάντως, καταρρέει μια κατηγορία – αυτή του κεντρικού συντονισμού. Δεν ξέρει κανείς για την ώρα εάν υπήρχε στην εξέλιξη του σκανδάλου, πάντως τώρα στην Εξεταστική, μόνο για κεντρικό συντονισμό των καταθέσεων των στελεχών της δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει την κυβέρνηση.

Και, τέλος πάντων, από μια άποψη η διάλυση του υπουργικού ιστού γύρω από το Βατοπέδι έχει μια θετική όψη, ότι εκ των πραγμάτων διευκολύνει την αποκάλυψη της αλήθειας, αυτής που ζητούν οι πολίτες με τόση ένταση όση φαίνεται στις δημοσκοπήσεις. Αλλά ας πάρουμε το καλό σενάριο για την κυβέρνηση, το καλύτερο δυνατό. Η εξεταστική τελειώνει με χωριστά πορίσματα. Δεν έρχεται στο φως κάτι συγκλονιστικό εις βάρος κανενός στελέχους. Και ο θόρυβος σταδιακά κοπάζει, άλλα θέματα επικρατούν στην επικαιρότητα, οι υπουργοί και οι βουλευτές παύουν να τυφλώνονται από τους προβολείς μιας άχαρης και δυσάρεστης επικαιρότητας. Το θέμα είναι ότι οι άνθρωποι που περνούν και αποκαλύπτουν τις μεταξύ τους σχέσεις με τον τρόπο που αυτό συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες θα κληθούν, σε αυτό το καλό σενάριο, να στηρίξουν όλοι μαζί μια κυβέρνηση και μάλιστα μια κυβέρνηση των 151 βουλευτών, που έχει ανάγκη την ψήφο του πλέον άσημου βουλευτή όσο κι εκείνη του πιο δυσαρεστημένου πρώην υπουργού όσο κι εκείνη του Πρωθυπουργού της.

Ακόμη και στην καλύτερη, δηλαδή, των περιπτώσεων τα όσα συνέβησαν στην Εξεταστική συνιστούν, πέρα και ανεξάρτητα από την ίδια την υπόθεση του Βατοπεδίου, βαρύτατο άχθος και σοβαρό πρόβλημα κυβερνησιμότητας. Κι αυτό δεν αλλάζει ό,τι κι αν καταθέσουν όσο πειστικά κι αν το καταθέσουν από εδώ και πέρα ο κ. Μπασιάκος, ο κ. Μπέζας, ή ο κ. Ρουσσόπουλος.

Tuesday, December 2, 2008

Βατοπέδι Holding Co.

Τρίτη 2 Δεκεμβρίου – και το σφάλλειν ανθρώπινον. Δεν πρόκειται για Vatopedi Real Estate, όπως κακώς κάκιστα είχαμε υπονοήσει τις προηγούμενες ημέρες. Πρόκειται για απαράδεκτη υποτίμηση των δραστηριοτήτων, της σημασίας και, κυρίως, του κύκλου εργασιών της Μονής. Δεν υπάρχει πια καμμία αμφιβολία πως είναι Vatopedi Holding Company. Και αν συνεχιστεί η πτώση των γιγάντων στην Ουώλ Στρητ, το βλέπω σύντομα στο Dow Jones.

Γιατί δηλαδή; Τι λιγότερο έχει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Βατοπεδίου, ο Εφραίμ, και ο Chief Operating Officer, ο Αρσένιος, από εκείνους τους κυνικούς τύπους της General Motors, της Chrysler και της Ford που πήγαν στο Κογκρέσσο με τα ιδιωτικά τους αεροπλάνα για να ζητήσουν μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια των φορολογουμένων επειδή φαλίρανε τις εταιρείες τους; Στην Αμερική τους λένε CEO, στη Γαλλία τους λένε PDG, ε, στο Όρος τους αποκαλούν ηγουμένους. Θέμα ορολογίας είναι…

Επίσης ο κ. γενικός Εφραίμ είναι σαφώς πιο έξυπνος από τους κουστουμαρισμένους της βιομηχανίας. Πρώτα από όλα, κυκλοφορούσε με ελικόπτερο και όχι με τζετ – που είναι οικονομικότερο και πιο ευέλικτο. Επιπλέον, το Πάσχα στην Κοζάνη πήγε με ένα ταπεινό τζιπ Hummer και όχι με κούρσα ή λιμουζίνα, για να δείξει πόσο κοντά βρίσκεται στις αγωνίες του αγροτικού λαού. Και στη Βουλή πήγε με ένα θλιβερό, μαύρο και ενδεχομένως άραχλο Skoda Octavia. Αυτό στη χριστιανική θεολογία αποκαλείται «άκρα ταπείνωση» και είναι ευθέως συγκρίσιμο με εκείνο που υπέστη ο Υιός του Θεού αποδεχόμενος τη σταύρωση.

Τι έλειπε από όλο αυτό το σκηνικό; Ο Τάσσος. Είναι πρώην πρόεδρος και βαριά άρρωστος, αλλά το παρελθόν δεν αλλάζει. Στην Κύπρο, άμα ακούς για λεφτά που πηγαινοέρχονται στο εξωτερικό και γλιστράνε μόλις πας να τα εντοπίσεις, μην ψάχνεις σε ποιο δικηγορικό γραφείο έχει συσταθεί η εταιρεία. Είναι σα να ρωτάς στην Αθήνα ποιος συμβολαιογράφος έκανε τα συμβόλαια…

Μια σύμπτωση: την ίδια ώρα που ο διαχειριστής των Βατοπεδινών με το ωραίο όνομα Άθως αποκάλυπτε πως το γραφείο Παπαδόπουλου στη Λευκωσία είχε στήσει, εννοείται συστήσει, τις εταιρείες των μοναχών (η έννοια εταιρεία είναι ετυμολογικά ασυμβίβαστη με την έννοια του μοναχισμού αλλά αυτά τα έχουν λύσει από καιρό στο Περιβόλι της Παναγίας, που είναι πραγματικό «περιβόλι» αλλά πολύ λίγο της Παναγίας…),

Την ίδια ώρα, λοιπόν, ο Τάσσος Παπαδόπουλος δια των αντιπροσώπων του συμβιβαζόταν με τους Financial Times σε μια δικαστική εκκρεμότητα που κρατούσε έξι χρόνια. Τι είχαν γράψει; Ότι εταιρείες συσταθείσες στην Κύπρο, μαντέψτε από ποιο γραφείο, διοχέτευαν κατά παράβαση του διεθνούς εμπάργκο τα χρήματα του Μιλόσεβιτς. Άλλος θεοσεβούμενος αυτός, που ήθελε να μας βάλει να κάνουμε πόλεμο, επειδή κι εμείς Ορθόδοξοι είμαστε. Ναι, αλλά όλος αυτός ο εσμός –ρασοφόρων και κουστουμάτων, αλλά πάντοτε κατανυκτικώς προσευχομένων- είναι Ορθόδοξος μόνον με το αζημίωτο…

Monday, December 1, 2008

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΟΥ ΕΛΕΙΠΕ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ

Η προσπάθεια για ανάρτηση της συζήτησης για το μπλόγκινγκ σε αυτό το ιστολόγιο απέτυχε παταγωδώς.
Ευτυχώς υπάρχουν συνάδελφοι που ξέρουν καλύτερα.
Ιδού λοιπόν ο σύνδεσμος από το σάιτ του Ε. Τύπου.


http://www.e-tipos.com/multimedia_popup?id=1927

Η διαλυτική λέξη "διαδοχή"

Δευτέρα 1η Δεκεμβρίου – και ξαφνικά διαδοχή. Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Στην πολιτική μάλιστα δεν χρειάζεται καν αυτό. Ο καπνός ανάβει τη φωτιά.

Έχουμε ένα κόμμα που κέρδισε εκλογές πριν από δεκαπέντε μήνες. Ο αντίπαλός του διαλυόταν. Και ξαφνικά ήρθε μεσοκαλόκαιρο μια υπόθεση, το Βατοπέδι, και τέσσερις μήνες αργότερα βρίσκεται όχι πίσω στις δημοσκοπήσεις αλλά με ορατή την προοπτική μιας εκλογικής συντριβής σε πρώτη ευκαιρία. Η λογική λέει πως τα σενάρια είναι τρία:
· πρώτον: το τραβάει έως το τέλος. Περιμένει πως η διεθνής κρίση θα κρατήσει ένα και όχι δύο χρόνια, οπότε το ημερολόγιο θα γράφει 2010 και θα είναι πολύ αργά, αφού τις εκλογές θα τις αποφασίζει το ΠΑΣΟΚ. Είναι το σενάριο της γενναιότητας ή της απελπισίας, όπως θέλει κανείς το βλέπει. Στην καλή εκδοχή του οδηγεί σε ανάταξη. Στην κακή εκδοχή του οδηγεί σε στρατηγική ήττα την παράταξη που κυβερνά και καταστρέφει την υστεροφημία.
· Δεύτερον: τακτικές κινήσεις για ανασύνταξη και αμέσως εκλογική μάχη, με όπλο τη λίστα. Αυτό πρακτικά σημαίνει προϋπολογισμός, ανασχηματισμός και εκλογές έως το Μάρτη. Καλό. Πολύ καλό. Άλλοι πάλι λένε πολύ καλό για να είναι αληθινό.
· Και τρίτον: «βλέπουμε». Αν το παρελθόν επιτρέπει να προβλέπουμε το μέλλον, εδώ πρέπει να βάλει τα λεφτά του ο λογικός παίκτης. Έχει μικρή απόδοση στο στοίχημα, επειδή συνέβη ξανά και ξανά, έχει ακόμη μικρότερη απόδοση στην πολιτική, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, επειδή το έχουμε δει να συμβαίνει ξανά και ξανά. Συνήθως χάνουν όλοι, από το μεγάλο παίκτη μέχρι τον τελευταίο πολίτη και τη χώρα.

Η κουβέντα για τη διαδοχή, γιατί κουβέντα είναι ακόμη και όχι συζήτηση, προσθέτει ένα τέταρτο σενάριο. Ίσως όχι πιθανό, αλλά πάντως όχι αμελητέο. Κυρίως γιατί αυτό το σενάριο δεν χρειάζεται καν να εφαρμοστεί για να έχει αποτελέσματα. Και μόνο το γεγονός ότι μπήκε πια πάνω στο τραπέζι παράγει πολιτικές επιπτώσεις αυτό καθαυτό. Και οι επιπτώσεις του είναι διαλυτικές. Η λέξη διαδοχή κάνει από μόνη της δύο πράγματα. Αφενός σκορπίζει την κυβερνητική συνοχή, αν υποθέσουμε ότι υπήρχε, την κρίσιμη ώρα που η Νέα Δημοκρατία πρέπει να πάρει τις αποφάσεις της για το Βατοπέδι. Και αφετέρου ενισχύει τις προσωπικές στρατηγικές, όχι μόνον των πρωταγωνιστών και των διεκδικητών, αλλά όλων χωρίς εξαίρεση των στελεχών. Με δυο λόγια: όσο ακούγεται η λέξη «διαδοχή» δεν μπορεί να λειτουργήσει κυβέρνηση, δεν μπορεί να υπάρξει διακυβέρνηση.

Α, και κάτι ακόμη. Η λέξη «διαδοχή», όπως η σχετικά πρόσφατη εμπειρία μας έχει πείσει, άμα πέσει κι ακουστεί, δεν ξεκολλάει εύκολα από το τραπέζι… Ρώτα και το Σημίτη. Κάτι ξέρει για το πώς πέρασε τους ωραίους μήνες από τον Ιούλη του 2003 έως τις 6 Ιανουαρίου του 2004.