Τι είναι η Αριστερά; Από τον Κύρκο έως σήμερα

Πέμπτη 17 Απριλίου – και απόψε γίνεται μια εκδήλωση τιμής για το Λεωνίδα Κύρκο. Πέρα από το πρόσωπο και την ιστορία του, για τα οποία υπάρχουν λίγη αμφιβολία και πολλοί αρμοδιότεροι, η συγκυρία έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για δύο λόγους:

Ο πρώτος είναι η επισήμανση μιας καίριας συμβολής της ανανεωτικής Αριστεράς, αυτής που με την εξαίρεση μιας ειδικής και πολυσυζητημένης στιγμής δεν πέρασε από την εξουσία, στη σημερινή μας κατάσταση. Η ύπαρξη μιας ανανεωτικής αριστεράς έδωσε τη δυνατότητα ένταξης της Αριστεράς συνολικά στο πολιτικό σύστημα της χώρας, με την καθοριστική απόφαση του Καραμανλή το 74. Πρόκειται για ορόσημο για τη χώρα. Μέσα από αυτήν πέρασε η μεγαλύτερη κατάκτηση της Ελλάδας, η δημιουργία ενός σταθερού πολιτικού συστήματος, που παγιώθηκε σταδιακά σε ένα δικομματισμό συν τις δύο βασικές εκδοχές της Αριστεράς. Η ένταξή της στο σύστημα άσκησης της εξουσίας, με την ευρύτερη έννοια, αποτέλεσε εφαλτήριο για τα άλματα που έκανε –πέρα από τη γκρίνια μας- η Ελλάδα σε ό,τι αφορά τη ζωή των πολιτών της και τη θέση της στον κόσμο.

Ο δεύτερος λόγος που έχει ενδιαφέρον η συγκυρία της απόδοσης τιμής στο Λεωνίδα Κύρκο είναι ότι για πρώτη και μόνη φορά, η (το λέω συμβατικά) ανανεωτική Αριστερά, έστω και δημοσκοπικά, εμφανίζεται να είναι ο κύριος πόλος της Αριστεράς, να έχει εκείνη την πρωτοβουλία των πολιτικών κινήσεων, τόσο έναντι του ΠΑΣΟΚ όσο και έναντι του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η ποσοτική αλλαγή γίνεται ποιοτική – για να θυμηθούμε λίγο και την παλιά ορολογία.

Άλλα ποσοστά, άλλα διλήμματα. Σήμερα, ο Συνασπισμός μιλάει για κυβερνητική Αριστερά. Δεν είναι απλό. Το ιταλικό παράδειγμα, το γαλλικό επίσης, ακόμη και το βραχύβιο ελληνικό πείραμα, δείχνουν πως όταν αγγίξει την εξουσία η Αριστερά καίγεται. Πρέπει να αποφασίσει εάν θα διατηρήσει το φυσικό χαρακτήρα της διαμαρτυρίας, απαρνούμενη μέρος της εκλογικής δυναμικής, ή θα διεκδικήσει, όπως δείχνει διατεθειμένη, την προοπτική ενός διαφορετικού πόλου εξουσίας – με αβέβαιη προοπτική και αμφίβολες συμμαχίες.

Πέρα από αυτό, θα πρέπει να απαντήσει και στο ερώτημα από πού έρχεται η κυβερνητική προοπτική. Δεν πρόκειται, φυσικά, για διεκδίκηση αυτοδυναμίας. Είναι, άραγε, η αναζήτηση μιας θέσης σε έναν ευρύτερο σχηματισμό που θα περιλάβει το σοσιαλδημοκρατικό χώρο; Αν ναι, και νομίζω το συμμερίζεται ο κ. Κύρκος από όσο βλέπω στις δηλώσεις του, όπως αυτές που κάνει σήμερα στο περιοδικό Μεταρρύθμιση, αργά ή γρήγορα θα αρχίσει τη συζήτηση με το ΠΑΣΟΚ. Όταν, όμως, η βασική της εισροή οφείλεται στην απογοήτευση από το ΠΑΣΟΚ θα έχει σίγουρα δυσκολία να εξηγήσει σε όσους το εγκατέλειψαν για να την προτιμήσουν γιατί θα πρέπει να περάσουν από τη δική της πόρτα για να επιστρέψουν.

Τι είναι, λοιπόν, σήμερα η ανανεωτική Αριστερά; Είναι ένας ειδικός και ηθικός εγγυητής της σοσιαλδημοκρατίας; Αν το αποδεχθεί, θα πρέπει να περιγράψει τις αρχές ενός κοινού προγράμματος εξουσίας. Για την ώρα δεν το έχει κάνει και το γαλλικό προηγούμενο κράτησε όσο και το πάρτυ του 80, τα τρία χρόνια της κυβέρνησης Μωρουά. Μετά ήρθε η πραγματικότητα.

Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη λύση. Η διατήρηση του παλιού ρόλου, ενός πόλου όχι εξουσίας αλλά κριτικής, που να λειτουργεί ως εισηγητής νέων, μειοψηφικών, αλλά πολύτιμων σε βάθος χρόνου ιδεών (όπως έγινε, για παράδειγμα, με την ευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας και την ένταξη στην ΕΟΚ, όταν όλη η υπόλοιπη Αριστερά έλεγε «έξω»). Είναι ένας μικρός ρόλος, όπως αυτός που έπαιξε ο Λεωνίδας Κύρκος. Αλλά χωρίς αυτόν, το έργο δεν θα ανέβαινε καν.