Το τέλος της αμερικανικής επικυριαρχίας

Παρασκευή 4 Απριλίου – και η σύνοδος του ΝΑΤΟ είναι ένα τέλος διαδρομής. Η διαδρομή ξεκίνησε με την εισβολή στο Ιράκ.

Ήταν μια ατυχής παγκόσμια συγκυρία. Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου να συμπέσουν με την παρουσία στο Λευκό Οίκο των πιο ακραίων εκπροσώπων του νεοσυντηρητισμού και ταυτόχρονα της πιο συνδεδεμένης με συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα κυβέρνησης που είχαν ποτέ οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η κυβέρνηση των ευαγγελιστών και των πετρελαιάδων αξιοποίησε την κορύφωση της αμερικανικής ηγεμονίας που σφραγίστηκε από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου για να προωθήσει μια παγκόσμια ατζέντα «εξαγωγής της δημοκρατίας» με τη μορφή της πιο εκκεντρικά συντηρητικής ιδεολογίας, με κάθε μέσο: τους πολέμους, κατά προτίμηση, όπως στο Ιράκ, τη διάρκεια της στρατιωτικής εμπλοκής, όπως στο Αφγανιστάν, τις απειλές πολέμου, όπως με το Ιράν, τη Συρία και παλιότερα τη Βόρεια Κορέα, ή την επιβολή.

Εδώ η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η πολιτική της αντιπυραυλικής ασπίδας στην ανατολική Ευρώπη. Το μόνο αντίστοιχο προηγούμενο είναι η πολιτική του Ρήγκαν για το σχέδιο του «Πολέμου των Άστρων», όπως είχε αποκληθεί τη δεκαετία του 80. Μια ασπίδα που θα έκανε άτρωτη την Αμερική. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έλυσε αυτά τα ζητήματα και το σχέδιο εγκαταλείφθηκε. Αλλά η προσομοίωσή του σε εντελώς διαφορετικές πολιτικές συνθήκες δείχνει μια συνάφεια αντιλήψεων και, παράλληλα, μια έλλειψη συναίσθησης για το πραγματικό πολιτικό περιβάλλον.

Με αυτές τις διαθέσεις, με αυτή τη στάση, η πολιτική Μπους θέλησε να χωρίσει τον κόσμο στα δύο – και μάλιστα πολλές φορές. Οι χώρες ήταν «καλοί και κακοί»: ο άξονας του καλού, αν θυμάστε την περίφημη τριμερή Μπους με Μπλαιρ και Αθνάρ, και ο «άξονας του κακού», με κράτη να ρίχνονται στην πυρά. Δεν ήταν μόνο για τους φίλους και τους αντιπάλους αυτή η πρωτόλεια, μανιχαϊκή αντίληψη του κόσμου. Ίσχυε εξίσου σε κάθε περίπτωση. Πας μη μεθ’ημών καθ’ημών. Ίσχυε εξίσου και για τα τους φίλους. Η «παλιά Ευρώπη», αυτή που έφτιαξε το ΝΑΤΟ, ήταν φθαρμένη, ξεπεσμένη, σε τροχιά ιστορικής ήττας. Αντίθετα, οι Αμερικανοί του Μπους επένδυσαν στη «νέα Ευρώπη», αυτήν που είχε ζήσει τον υπαρκτό σοσιαλισμό και είχε υποφέρει αρκετά ώστε να τον βιώνει ως σύνδρομο και να αναζητεί κυρίως εγγυήσεις ασφάλειας: Εσθονοί, Λιθουανοί, Τσέχοι, Ούγγροι, Πολωνοί, ήταν η «νέα Ευρώπη» που ήθελε αιχμή του δόρατός της στη «γηραιά ήπειρο» η κυβέρνηση του αντιπροέδρου Τσένι, περισσότερο παρά του προέδρου Μπους.

Όλα αυτά κατέληξαν στο Βουκουρέστι. Και πήραν τέλος. Γιατί στο Αφγανιστάν εφτά χρόνια κατοχής δεν έχουν κάμψει τους Ταλιμπάν. Γιατί στο Ιράκ η υποτιθέμενη δημοκρατία πνίγεται στο αίμα. Γιατί η αμερικανική οικονομία βουλιάζει, και απειλεί να παρασύρει όλο τον κόσμο, για να χρηματοδοτήσει εξωφρενικά σχέδια πολέμων σε πλανητικό επίπεδο. Γιατί η πραγματικότητα εν τέλει επιβάλλει τη δική της λογική πάνω στα σχέδια επί χάρτου, πάνω στην ιδεοληψία και το φανατισμό. Η αμερικανική ηγεμονία υπάρχει, αλλά δεν είναι επικυριαρχία. Θα ζούμε από εδώ και πέρα σε ένα πιο πολύπλοκο κόσμο.