Βίζα για Εξάρχεια

Παρασκευή 27 Απριλίου – και, καταστροφή. Φεύγοντας από τον 984, που οι εγκαταστάσεις του όπως γνωρίζετε βρίσκονται στην απαράμιλλης αισθητικής Τεχνόπολη, στο Γκάζι, σκεπτόμουν να κινηθώ προς τα βόρεια. Ήθελα να πάω στα Εξάρχεια. Μόλις διαπίστωσα ότι έχω ξεχάσει το διαβατήριό μου. Καταστροφή…

Όπως επίσης γνωρίζετε στα Εξάρχεια έχει εγκαθιδρυθεί ένα αυτόνομο κράτος που διατηρεί εχθρικές σχέσεις με τη χώρα μου. Τις τελευταίες μέρες επικρατεί ένταση στη μεθόριο. Αι ημέτεραι δυνάμεις θα αμύνονταν του πατρίου εδάφους, αλλά οι πονηροί Εξαρχείοι μας παραπλάνησαν και έστειλαν βόλτα τους συνοριακούς φρουρούς μας, με αποτέλεσμα να κάνουν την τελευταία τους επίθεση ανενόχλητοι. Χάσαμε τη μάχη της Καλλιδρομίου, αλλά δεν χάσαμε τον πόλεμο. Φταίει και που οι καταδρομείς μας, τα ΛΟΚ και τα βατράχια μας, ήταν στο Μαλανδρίνο και σε άλλες φυλακές, όπου κρατούμενοι Εξαρχείοι είχαν καταφέρει να οργανώσουν τοπικούς θυλάκους αντίστασης.

Το πρώτο μας μέλημα τώρα είναι να ξαναφέρουμε τα σύνορα εκεί που ήσαν. Να τους περιορίσουμε ξανά στα πέριξ της πρωτευούσης τους, στην πλατεία, ανακτώντας Μαυρομιχάλη, Ναυαρίνου και Χαριλάου Τρικούπη. Γενικά, αυτός ο Τριακονταετής Πόλεμος, δεν μας έχει πάει καλά τελευταία. Μάλλον όμως σήμερα θα καταφέρω να περάσω. Αφενός είναι πρωί και οι ώρες εργασίας είναι κάτι σαν ώρες ανακωχής. Από την άλλη είναι το καθήκον. Ο 984 εξετάζει το ενδεχόμενο να καθιερώσει μια τακτική εκπομπή, ας πούμε Εμπόλεμη Ζώνη, ή η Ζώνη του Λυκόφωτος. Χρειάζεται αυτοθυσία, αλλά έτσι είναι η δημοσιογραφία. Διακινδυνεύεις και ο ίδιος, αν τύχει και η αντικατασκοπεία τους μάθει ότι είσαι δημοσιογράφος, και το τεθωρακισμένο σου, εάν τύχει να κριθεί μάλιστα ότι είναι κανένα πολυτελές Λέοπαρντ ή Καγιέν, παρκαρισμένο αφελώς στη διακεκαυμένη περιοχή.

Ελπίζουμε όμως. Οι σχέσεις μας μπορεί να βελτιωθούν σύντομα, ιδιαίτερα τώρα που έρχεται καλοκαίρι και έχουν όλοι συμφέρον από την τουριστική βιομηχανία. Οπότε υπάρχει κι ένα καλό με την αναγνώριση του κράτους των Εξαρχείων, το οποίο φυσικά δεν ανήκει καν στη συνθήκη του Σένγκεν. Εάν η γυναίκα σας επιμένει για διακοπές φέτος στο εξωτερικό, κανένα πρόβλημα – «αγάπη μου θα πάμε στα Εξάρχεια». Κι αν φέρει αντιρρήσεις, πει ας πούμε, θέλω Ευρώπη όχι Μέση Ανατολή, είναι πάλι απλό. Βρείτε μια απόδειξη από εσπρέσσο σε καφετέρια της πλατείας Εξαρχείων: θα την πείσετε αμέσως ότι Σανζ Ελυζέ, Πιάτσα ντι Σπάνια και Κέρτνερ Στράσε θα την πηγαίνατε μόνο αν θέλατε να τη βγάλετε στη φτήνεια…

Ακυβέρνητες πολιτείες

Πέμπτη 26 Απριλίου – και η κατάσταση με τα ομόλογα έχει φτάσει πια σε εντελώς οριακό σημείο. Και είναι φανερό πως δεν μπορεί να διατηρηθεί άλλο. Πρέπει να δοθεί αμέσως μια λύση. Όχι για να μην αυξηθεί κι άλλο το ήδη βαρύτατο πολιτικό κόστος που καταβάλλει καθημερινά η κυβέρνηση. Αλλά γιατί η παραλυτική επίδραση που ασκεί η εκκρεμότητα έχει φέρει την κυβέρνηση σε σημείο να αδυνατεί να κάνει αυτό για το οποίο της έχει δώσει το εκλογικό σώμα την εντολή: να κυβερνήσει.

Ο εσωτερικός μηχανισμός της τελεί εν πλήρει συγχύσει. Με αδιευκρίνιστο ποια μπορεί να είναι η διέξοδος και πότε μπορεί να έρθει, με αδιευκρίνιστο ποιος θα αναλάβει την αναμφισβήτητη πολιτική χρέωση που θα υπάρξει και με αδιευκρίνιστο ποιος θα αναλάβει την πρωτοβουλία για να δοθεί ένα τέλος (αν δηλαδή θα έρθει από τα πάνω ή από κάτω), το σύνολο των κυβερνητικών στελεχών –από τους υπουργούς στα πιο σημαντικά υπουργεία μέχρι τον τελευταίο διορισμένο παράγοντα στην έσχατη δημόσια υπηρεσία- δεν ασχολούνται με τίποτε άλλο εκτός από την αναμονή, τη λήψη θέσεων, την εκτίμηση της κατάστασης, τη διαμόρφωση συσχετισμών ανάλογα με την εκτίμηση, την προσπάθεια διασφάλισης του μέλλοντος – αλλά πάντως όχι πλήρως με τα καθήκοντα που έχουν αναλάβει. Ακόμη κι εκείνοι που θέλουν δεν μπορούν. Όταν το σύστημα, το διοικητικό και πολιτικό σύστημα, βρίσκεται σε φάση ρευστότητας, και να θέλει κανείς να αδιαφορήσει και να πει «δεν συμβαίνει τίποτα», είναι αδύνατο η δράση του να διαχυθεί. Θα φανεί απλώς ότι είναι εκτός τόπου και χρόνου.

Αλλά η αναστολή λειτουργίας της κυβερνητικής μηχανής λόγω βλάβης ομολόγων δεν σημαίνει ότι ανεστάλη και η λειτουργία του σύμπαντος. Πολλά και σημαντικά συμβαίνουν κάθε μέρα στην κοινωνία και τη χώρα. Πέρα από τις μεγάλες προκλήσεις, που ασφαλώς δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο σε αυτές, υπάρχει η ανάγκη της καθημερινής διαχείρισης. Το τελευταίο διήμερο στις φυλακές υπήρξε όχι μια στάση, αλλά μια γενικευμένη εξέγερση. Στα Εξάρχεια φυσικά έχει ιδρυθεί ένα ημιαυτόνομο κράτος που τώρα κάνει απελευθερωτικό πόλεμο προς βορρά, ανεβαίνοντας τη Ναυαρίνου και βλέποντας Σκουφά και πλατεία. Ο Σουφλιάς διαπιστώνει πως έχουμε μείνει πολύ πίσω στην ανακύκλωση. Θα πείτε, σήμερα κατάλαβες πως παράγουμε σκουπίδια με ασυνείδητο και εγωιστικό τρόπο και τα πετάμε όπου τύχει; Όχι βέβαια. Αλλά είναι φανερό ότι όλα αυτά, που υπήρχαν και υπάρχουν και τα καινούργια που προκύπτουν έχουν ανάγκη από μια κάποια διαχείριση, ένα κέντρο αποφάσεων, μια κυβέρνηση.

Αυτό έχει αναστείλει η παράταση της υπόθεσης των ομολόγων και γι’αυτό πια το κόστος της πηγαίνει πέρα κι από το μεγάλο ζήτημα των αποθεματικών των Ταμείων.

Αμπντουλάχ for president

Τετάρτη 25 Απριλίου – και η πρόταση Ερντογάν για την εκλογή Γκιουλ στην προεδρία της Τουρκίας έχει πολλά ενδιαφέροντα για την Ελλάδα. Ίσως το πιο ενδιαφέρον, όμως, δεν έρχεται από την κυβέρνηση της Άγκυρας, ούτε από τους στρατηγούς, αλλά από την αντιπολίτευση. Η στάση της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης, η πλήρης πολιτική αμηχανία του κ. Μπαϊκάλ –του μόνου κόμματος που κατάφερε να μπει στη Βουλή πέρα από το Κόμμα της Ευημερίας του Ερντογάν- είναι ενδεικτική του αδιεξόδου στο οποίο βρίσκονται σήμερα οι εκφραστές της κεμαλικής παράδοσης.

Στην πράξη σήμερα δεν υπάρχει στην Τουρκία η γνωστή για δεκαετίες κατάσταση του πανίσχυρου στα παρασκήνια στρατού (που όποτε επέλεγε ερχόταν στο προσκήνιο με δικτατορία) και ενός πολιτικού συστήματος που αποτελούσε εναλλακτική έκφραση της ίδιας περίπου πολιτικής αντίληψης. Ο Ερντογάν πιστώνεται την ακύρωση αυτού του συστήματος. Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η επιλογή είναι πιο ξεκάθαρη. Η Τουρκία ή θα έχει κοινοβουλευτισμό –και τον Ερντογάν και τους λάιτ ισλαμιστές του Κόμματος της Ευημερίας- ή θα έχει μια ανοιχτή στρατιωτική δικτατορία. Η πολιτική εκπροσώπηση ή ο πολιτικός μανδύας των απόψεων του στρατού, του «βαθέος κράτους» και του μη ανεκτικού προς την τουρκική εκδοχή του Ισλάμ κεμαλισμού έχει εντελώς καταρρεύσει. Το παλιό πολιτικό σύστημα της εποχής Ντεμιρέλ και Ετζεβίτ, με τους πρωθυπουργούς που πέρασαν τη μισή τους ζωή στις φυλακές και την άλλη μισή στην πρωθυπουργία με τη στήριξη εκείνων που τους έστελναν όποτε ήθελαν πίσω στις φυλακές, έχει σφραγίσει τους επιγόνους του. Παρά τις ελπίδες των στρατιωτικών, είναι αποδεικνύεται εντελώς αδύνατο να το αναγεννήσουν από την τέφρα του.

Ο Ερντογάν βλέπει το αδιέξοδό τους και καταλαβαίνει πόσο βαρύ κόστος θα είχε για τη χώρα, αλλά και για τους στρατηγούς, μια δικτατορία τύπου Εβρέν το 80 – σήμερα, ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα. Για να τον ανατρέψουν, γιατί περί αυτού πρόκειται, πρέπει να μην έχουν άλλη λύση, θα είναι μια διέξοδος απελπισίας για ένα σύστημα, το στρατιωτικό, που ελέγχει ακόμη πλήρως τα όπλα, αλλά μόνο αυτά – ενώ η επιρροή του στηριζόταν ακριβώς στη δυνατότητα να ελέγχει και χωρίς τα όπλα, και την οικονομία και την πολιτική.

Με την επιλογή Γκιουλ ο κ. Ερντογάν επιλέγει την ήπια προσαρμογή. Όχι για τον ίδιο, αλλά για το στρατό. Τους δίνει την ευκαιρία να συνεχίσουν τη σταδιακή διολίσθηση, την λιγότερο οδυνηρή απώλεια των προνομίων. Δεν είναι πρόκληση, είναι όμως ένα ισχυρό σήμα αποφασιστικότητας και επίγνωσης της πολιτικής του επικυριαρχίας. Η απόφαση για αποδοχή της νέας πραγματικότητας ή για ρήξη εξαρτάται ακόμη από τον κ. Μπουγιούκανιτ και τα «γεράκια» του. Αλλά οι επιλογές αυτές είναι.

Τα θαύματα δεν κρατάνε πάντοτε τρεις μέρες

Τρίτη 24 Απριλίου – και ο Μιτεράν, που είναι και επίκαιρος τέτοιες μέρες που τον νοσταλγούν οι Γάλλοι Σοσιαλιστές και περισσότεροι ακόμη, έλεγε «δώστε χρόνο στο χρόνο». Δεν είχε υπόψη του την περίπτωση Τσιτουρίδη.

Ο Μιτεράν εννοούσε την ανάγκη να ωριμάσουν οι πολιτικές συνθήκες για να εκδηλωθεί μια κίνηση, εννοούσε ότι τα κόμματα και οι ηγεσίες τους μπορούν να κάνουν μόνον ό,τι γίνεται, ό,τι είναι εφικτό, ό,τι επιτρέπει η συγκυρία. Πως μπορούν να πηγαίνουν μπροστά, ας πούμε να επιβάλλουν μεταρρυθμίσεις ή επιλογές σε μια απρόθυμη κοινωνία – όπως έκανε ο ίδιος με το δημοψήφισμα του 1992 για το Μάαστριχτ, ας πούμε. Δεν μπορούν όμως να επιβάλουν επιλογές που η κοινωνία δεν είναι απλώς απρόθυμη, αλλά είναι ανώριμη να δεχτεί – θα έλεγα όπως συνέβη, κατά μία τουλάχιστον εκδοχή, με την απόπειρα λύσης του ασφαλιστικού το 2001.

Η ρήση έχει οδηγήσει σε παρεξήγηση. Από τη σκληρή πολιτική του πρόθεση πήρε επικοινωνιακή ερμηνεία. Και εξηγήθηκε ως εξής: τα θαύματα κρατάνε τρεις ημέρες. Ο τηλεοπτικός χρόνος είναι αδυσώπητος. Η αδηφάγα εικόνα χρειάζεται, απαιτεί και επιβάλει ανανέωση. Το προσδόκιμο επιβίωσης ενός θέματος στην επικαιρότητα μειώνεται όσο πολλαπλασιάζονται τα μέσα, η ποσότητα πληροφόρησης που παρέχουν και έτσι επέρχεται γρήγορα ο κορεσμός. Το κοινό έχει τη λογική της αρένας. Στο μεγάλο τηλεοπτικό Κολοσσαίο πρέπει ο μονομάχος ή το θέμα να επιζήσει ή να πεθάνει όσο κινεί το ενδιαφέρον. Μετά ο επόμενος... Αρα, πόσο θα αντέξει πρωτοσέλιδο και πρώτο θέμα οποιαδήποτε υπόθεση, ακόμη και σαν αυτή των ομολόγων; «Τρεις μέρες» ήταν η αισιόδοξη εκτίμηση. Που διαψεύδεται με βαρύ πολιτικό κόστος.

Ας δούμε γιατί έκαναν αυτό το λάθος άνθρωποι κατά τα άλλα επαρκείς και γνώστες των μέσων, που στο κάτω κάτω είχαν παράσχει στον πρωθυπουργό τους μια δημόσια και μια τηλεοπτική εικόνα ζηλευτή για οποιονδήποτε προκάτοχό του, τουλάχιστον ως προς τη συμβολή των υφισταμένων του στη διαμόρφωσή της. Για δύο λόγους έσφαλλαν:
* πρώτον, γιατί δεν είχαν ακριβή γνώση του πράγματος. Δεν ήξεραν τις τεχνικές λεπτομέρειες, δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι η έκταση και το βάθος της υπόθεσης παρείχε τόσο πλούτο πληροφόρησης, τόσες πτυχές και –αλίμονο- τόσα επίμαχα ή ύποπτα ή πολιτικώς επισφαλή έγγραφα, ώστε να τη συντηρεί στο διηνεκές με ανατροφοδοτούμενο και πολλαπλασιαζόμενο κόστος για την κυβέρνηση
* δεύτερον, έκαναν λάθος γιατί σκέφτηκαν με τη λογική της «σοφτ» πολιτικής σε ένα σκληρό κοινωνικό θέμα. Το Ασφαλιστικό δεν είναι όπως τα άλλα. Το Ασφαλιστικό, τα Ταμεία, συνοψίζουν τις προσδοκίες αλλά κυρίως στη σημερινή συγκυρία τους φόβους μιας κοινωνίας που εκπαιδεύτηκε να τρέμει το μέλλον.
Ο φόβος του μέλλοντος έγινε πολιτικό όχημα. Σήμερα εκδικείται. Μένοντας στα παράθυρα, μοχθηρός, επίμονος και σαρδόνιος φόβος.

Sarkolene ή το Κέντρο υπάρχει

Δευτέρα 23 Απριλίου – και για ποιόν υπάρχει σήμερα μια Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι; Για το πολιτικό Κέντρο.

Το αίτημα της καθαρής πολιτικής έκφρασης του κέντρου αναδείχθηκε ως κίνημα βάσης από τις γαλλικές κάλπες. Δεν είναι θέμα παράδοσης: η γαλλική παράδοση είναι τετρακομματική. Δεν είναι θέμα συγκυρίας: η συγκυρία είναι πολωτική. Είναι θέμα της ανάγκης ενός μεγάλου τμήματος του εκλογικού σώματος, της κοινωνίας, στη Γαλλία –αλλά ενδεχομένως όχι μόνο στη Γαλλία- να εκφραστεί πέρα από τις επιλογές μιας Δεξιάς που επιλέγει να κλείνει το μάτι στην Ακροδεξιά, πέρα από τις επιλογές μιας σοσιαλδημοκρατίας που αυτοπροσδιορίζεται μόνον ως άρνηση και απόρριψη της όλο και σκληρότερης συντηρητικής πρότασης.

Από μια άποψη το Κέντρο ηττήθηκε κατά κράτος χτες στη Γαλλία. Η παραδοσιακή διαμόρφωση του πολιτικού φάσματος έβλεπε ένα ευρύ ας το πούμε κέντρο, θα έλεγα ακριβέστερα «μεσαίο χώρο» αν δεν κινδύνευα με παρεξηγήσεις, που ήταν ο χώρος των θεμιτών κυβερνητικών επιλογών, πέρα από τον οποίο τα άλλα ήταν ψήφοι διαμαρτυρίας, όσο μαζικές κι αν ήσαν. Οι διαχωριστικές γραμμές έμπαιναν ανάμεσα στους γκωλλικούς, δηλαδή τη θεσμική Δεξιά, και την εξτρεμιστική Ακροδεξιά ήδη από την εποχή της Αλγερίας, κι από την άλλη ανάμεσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα του Μαρσαί και την εξωκοινοβουλευτική, τροτσκιστική κυρίως Αριστερά που έζησε το απόγειό της στο Μάη του 68 πριν εκπρόσωποί της ενταχθούν σταδιακά στο σύστημα. Αυτό το ευρύ σχήμα κατέρρευσε πριν από 5 χρόνια, στις 21 Απριλίου του 2002, όταν ο Λεπέν πάγωσε τη Γαλλία και την Ευρώπη περνώντας στο δεύτερο γύρο. Και η κατάρρευση ολοκληρώθηκε με την επιλογή του κ. Σαρκοζύ να διευρύνει το χώρο του με μια σκληρή δεξιά ρητορική και πρακτική που του έδωσε τις μισές περίπου ψήφους του Εθνικού Μετώπου.

Αν αυτή ήταν μια ήττα της συναίνεσης προς το μέσον, υπάρχει μια μεγάλη νίκη για τους εκφραστές της ανάγκης να υπάρξει κεντρώα συνθήκη στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας και της Ευρώπης. Η ψήφος στο Μπαϊρού ήταν ασφαλώς ψήφος απορριπτική των εκδοχών Σαρκοζύ για τη δεξιά και Ρουαγιάλ για τη σοσιαλδημοκρατία. Ήταν όμως πολύ περισσότερο έκφραση του αιτήματος να δοθεί πολιτικό περιεχόμενο στον κεντρώο χώρο. Ήταν μια απόδειξη ότι Κέντρο μπορεί να υπάρξει και με εκλογικούς όρους, και μάλιστα σε συνθήκες πρωτοφανούς για τη Γαλλία πόλωσης, σχεδόν δικομματισμού, που είναι εντελώς έξω από τα πολιτικά ήθη και τις παραδόσεις της. Το Κέντρο του Μπαϊρού είναι η πολιτική εκδοχή της διαχειριστικής μετριοπάθειας. Της διαπίστωσης πως υπάρχει ασφαλώς μια ανάγκη αλλαγών, μεταρρυθμίσεων, προσαρμογών και αντίδρασης στα προβλήματα της νέας παγκόσμιας οικονομικής συνθήκης και των κραδασμών που προκαλεί στα εθνικά κράτη, πολύ περισσότερο σε προπύργια της εθνικής κατάστασης, όπως η Γαλλία. Και της διαπίστωσης πως η σταδιακότητα των προσαρμογών, η απάλυνση των ασφαλώς οδυνηρών συνεπειών, η ηπιότητα της μετάβασης, η έντιμη κατανομή του κόστους, το ενδιαφέρον για εκείνους που θα το καταβάλουν είναι στοιχεία που έχουν περάσει από το στάδιο της διαχειριστικής επάρκειας σε καθεστώς αναγκαίου όρου για την πολιτική επάρκεια μιας πρότασης. Η συμπλήρωση αυτού του προπλάσματος με ένα σαφέστερο προσανατολισμό και για τις λύσεις, την προοπτική του μέλλοντος που απασχολεί μια κοινωνία όπως η Γαλλία με μέσο όρο ηλικίας ψηφοφόρων τα 56 χρόνια, θα έχει διαμορφώσει ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Και η Γαλλία είναι ιστορικά στην Ευρώπη η πρώτη χώρα εξαγωγής πολιτικής και ιδεολογίας.

Σχεδόν υπουργός

Παρασκευή 20 Απριλίου – και ο κ. Σάββας Τσιτουρίδης είναι πια υπουργός εξ αδρανείας. Όλοι γνωρίζουν ότι μια οικειοθελής αποχώρησή του θα προκαλούσε ένα στεναγμό ανακούφισης σε όλη την κυβέρνηση – και στον πρωθυπουργό, αλλά προπάντων στους υπουργούς που έχουν επίσης εμπλακεί και υποχρεωθεί να υπερασπίζονται δημόσια αυτή την υπόθεση.

Από τον κ. Τσιτουρίδη ζητείται να προσφερθεί αυτοβούλως για μια καθαρτήρια παραίτηση. Δεν είναι εύκολο. Πρώτον, γιατί με την παραίτηση δεν του ζητείται απλώς να αναλάβει τις ευθύνες του – αυτό θα ήταν ίσως απλό. Του ζητείται να εξαγνίσει το σύμπαν, αίροντας το σύνολο των αμαρτιών, να γίνει ο ιλαστήριος αμνός – ή για να το πω με την ορολογία του Αλέκου Παπαδόπουλου που είναι πολύ της μόδας, η ιλαστήρια γίδα για ένα θέμα που αφορά, με την παλιά ορολογία του Αβέρωφ, πολλούς ακόμη μέσα στο μαντρί.

Η εκούσια θυσία Τσιτουρίδη είναι για τον ίδιο αδύνατη για έναν ακόμη λόγο. Επειδή ο ίδιος είχε προσωποποιήσει στην αρχή της 4ετίας την μηδενική ανοχή σε οποιασδήποτε μορφής, είδους ή έκτασης παρέκκλιση από την ηθική άσκηση της εξουσίας. Έτσι έχουμε σήμερα το παράδοξο ο υπουργός που εκπαραθυρώθηκε εν μια νυκτί (κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους) όταν έφερε το γιο του με μετεγγραφή από την Κρήτη στο Πάντειο –σιγά τα’αυγά δηλαδή…-, ο ίδιος αυτός υπουργός σήμερα να παραμένει στο θώκο του παρά τη μαρτυρική Σαρακοστή που συμπληρώνει σήμερα (48 μέρες ολόκληρες) η κυβέρνηση με τα Πάθη των ομολόγων.

Η γραμμή άμυνας που είχε χαραχτεί έχει εξαντλήσει τα όριά της. Όχι μόνο γιατί δεν φαίνεται να περνά στην κοινή γνώμη, που επιμένει σε πολιτική χρέωση της υπόθεσης, αλλά κυρίως επειδή έχει προκαλέσει μια βαθιά διαίρεση στην ίδια την κυβέρνηση, που και μετά το όποιο τέλος των ομολόγων δεν θα είναι εύκολο να ξεπεραστεί ή να ξεχαστεί.

Στο πρώτο πλάνο, όμως, παραμένει ο κ. Τσιτουρίδης. Γεννά ίσως κάποια συμπάθεια η προσπάθεια να υπερασπιστεί τον εαυτό του, μέσα σε όλο και βαθύτερη πολιτική μοναξιά, δίνοντας ουσιαστικά μια ατομική μάχη πολιτικής επιβίωσης και έχοντας συναίσθηση για τη δυσάρεστη πρόγνωση. Αλλά αυτό δεν αλλάζει την πραγματικότητα. Ο κ. Τσιτουρίδης είναι σήμερα υπουργός μόνον επειδή δεν έχει πάψει να είναι υπουργός. Εάν απομακρυνόταν, θα έπρεπε να εξηγηθεί τι άλλαξε από την ακριβώς προηγουμένη και υποχρεώθηκε να φύγει σήμερα και όχι χθες. Έτσι, δεν απομένει παρά ένα, οποιοδήποτε, όσο μικρό κι αν είναι στοιχείο, που θα διαταράξει την ετοιμόρροπη συνθήκη στο υπουργείο Απασχόλησης. Μέχρι το επόμενο στοιχείο, μένουμε στη φάση της ισορροπίας και της αναμονής. Αυτή η αναμονή είναι από τα πιο σκληρά πράγματα που μπορεί να ζήσει κανείς στον έτσι κι αλλιώς σκληρό κόσμο της πολιτικής.

Blame Game

Πέμπτη 19 Απριλίου – και τα σκάνδαλα δεν ρίχνουν κυβερνήσεις. Έχει αποδειχθεί χρόνια τώρα πως υποθέσεις που αφορούν δημόσια διαχείριση, ακόμη κι όταν προκαλούν μεγάλη φθορά στη δημοφιλία, ακόμη κι όταν επηρεάζουν το σύνολο της κοινής γνώμης, δεν οδηγούν σε άμεση απομάκρυνση κυβερνήσεων – συχνά ούτε καν υπουργών.

Υπάρχει κάτι άλλο, όμως, κάτι πιο υπόγειο, πιο σκοτεινό και πιο διαβρωτικό που προκαλεί η αναγνώριση μιας υπόθεσης από τους πολίτες ως σκανδαλώδους. Είναι ο φόβος της χρέωσης των πολιτικών ευθυνών. Και αμέσως μετά, ως άμεσο επακόλουθο, η διάρρηξη του ψυχικού δεσμού ανάμεσα στα μέλη μιας κυβέρνησης.

Στην περίπτωση αυτή έρχονται στην επιφάνεια οι προσωπικές στρατηγικές και διαλύεται ο συνεκτικός ιστός. Αναδεικνύονται τα καπετανάτα, επικρατούν οι προσωπικοί υπολογισμοί. Μετά τα όσα είπε ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης –που παραμένει εκφραστής της συνείδησης του κυβερνώντος κόμματος όσο και στα πολλά χρόνια που ήταν γραμματέας του- είναι φανερό πως ο κ. Καραμανλής διατρέχει έναν τέτοιο κίνδυνο.

Εάν διαρραγεί οριστικά ο ψυχικός δεσμός –ή, ενδεχομένως, η αναγνώριση του κοινού πολιτικού συμφέροντος- ανάμεσα στα μέλη της κυβέρνησής του, το ζήτημα πια για τον κ. Καραμανλή δεν θα είναι εάν θα πάρει ή όχι τις σωστές αποφάσεις. Γιατί σε διαλυτικές συνθήκες, το πρόβλημά του θα είναι πως και σωστές να είναι οι αποφάσεις του, δεν θα διαχέονται στον κυβερνητικό κορμό. Θα αποφασίζει εν κενώ. Θα εντέλλεται και δεν θα έχει ούτε εγγύηση εφαρμογής, ούτε δυνατότητα σύγκρουσης.

Ο κ. Καραμανλής δεν βρίσκεται σήμερα σε αυτό το σημείο. Αλλά είναι φανερό πως η υπόθεση των ομολόγων είναι πρώτον, η σοβαρότερη κρίση στο ξεκίνημα του τελευταίου έτους της 4ετίας, είναι δεύτερον, η πρώτη υπόθεση που προκαλεί κρίση συνοχής στην κυβέρνηση, κάτι που δεν συνέβη, για παράδειγμα, με τις υποκλοπές, και –τέλος- είναι η πρώτη φορά που ο κ. Καραμανλής αισθάνεται τους υπουργούς του και την κοινή γνώμη, από διαφορετικές αφετηρίες, να περιμένουν από αυτόν περισσότερα από όσα έχει έως τώρα κάνει.

Για να το πω με όρους των ημερών: τα ρεφλέξ του Μεγάρου Μαξίμου, που θεωρούνταν μέχρι τώρα σταθερής απόδοσης, μπαίνουν πια στη διαπραγμάτευση.

Μπουγιούκανιτ ή Ερντογάν;

Πέμπτη 18 Απριλίου – και είναι πραγματικά πολύ γλυκός ο κ. Μπουγιούκανιτ – και τον έλεγαν γεράκι… Όχι απλώς ήρθε στη Θεσσαλονίκη, όχι απλώς μας είπε πως «δεν είμαστε εχθροί», αλλά και μας πρότεινε –κατά σύμπτωση όπως ακριβώς παλιότερα οι Αμερικανοί- να πετάνε χωρίς όπλα τα αεροπλάνα στο Αιγαίο. Βέβαια στην περίπτωση αυτή τα αεροπλάνα του κ. Μπουγιούκανιτ θα μπορούν να κάνουν ασκήσεις οπλισμένα σε όλη την υπόλοιπη Τουρκία και να είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή, ενώ τα ελληνικά θα πρέπει να περιοριστούν σε λήψη τουριστικών φωτογραφιών πάνω από τους Παξούς – αλλά αυτό θα βοηθήσει σημαντικά την ελληνική τουριστική βιομηχανία, που το έχει και ανάγκη μετά τα πρόσφατα…

Ας μην ανησυχούμε. Δεν ήρθε για εμάς εδώ ο κ. Ιέραξ. Ήρθε για να πάει στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ – είναι αυτό που στεγάζει το τουρκικό προξενείο. Ήρθε να πει από τον πιο φορτισμένο συμβολικά χώρο ότι ο κ. Ερντογάν καλά θα κάνει να μην είναι υποψήφιος για την προεδρία. Ότι η δημοκρατία στην Τουρκία έχει ένα όριο και το όριο αυτό το χαράζει το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας, δηλαδή ο στρατός. Και ότι αυτό οι ένστολοι δεν είναι διατεθειμένοι να το ανταλλάξουν με μια ευρωπαϊκή ένταξη. Καλύτερα γι’αυτούς απέξω με τα προνόμιά τους και τα γαλόνια τους, παρά μέσα με τις υποχρεώσεις και με πολιτικά.

Θα πείτε, δικό τους πρόβλημα. Ατυχώς όχι. Γιατί η Τουρκία δεν θα μετακινηθεί. Κι αύριο θα έχουμε απέναντί μας να μιλάμε ή έναν ισχυρότερο Ερντογάν ή έναν ισχυρότερο Μπουγιούκανιτ. Μπορεί κανείς να αμφισβητήσει στον «κουμπάρο» την έκταση της επιτυχίας του και τη δυνατότητά του να επιβάλει μια πολιτική εκτόνωσης. Όμως ο κ. Μπουγιούκανιτ και το σύστημα των στρατηγών είναι που ζει από την ένταση, που αναπαράγεται από τη σύγκρουση, που πλουτίζει από τις ενδιάμεσες μίζες και τους υπέρογκους εξοπλισμούς. Ο κ. Μπουγιούκανιτ και το «βαθύ κράτος» του στρατού είναι που υπονομεύει συστηματικά την πολιτική της προσέγγισης και της ανοχής, και φυσικά της μείωσης των αμυντικών δαπανών. Αυτό είναι που στέλνει τα αεροπλάνα να κάνουν όλο και πιο επιδεικτικές παραβιάσεις στο Αιγαίο, αυτό είναι που υπέβαλε στους αξέχαστους εκείνους διπλωματικούς εξευτελισμούς τον κ. Μολυβιάτη για να δείξει ποιος είναι αφεντικό – να το δείξει και στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα.

Τις επόμενες 7 μέρες, μέχρι να λήξει η προθεσμία για την υποβολή υποψηφιοτήτων για την τουρκική προεδρία, κρίνονται πολλά. Μπορεί να μην έχουμε λόγο ή επιρροή, αλλά καλό είναι να ξέρουμε τι προοπτικές ανοίγει η καθεμιά από τις δύο πιθανές εξελίξεις.

Για το ήθος των διανοούμενων (επ'αφορμή Γιανναρά)

Τρίτη 17 Απριλίου – και διαβάζω, μέσα στον καταιγισμό των δημοσκοπήσεων για τα ομόλογα, για μια παράπλευρη υπουργική απώλεια. Καλά, ο Σάββας Τσιτουρίδης εξηγείται γιατί θέλουν πολλοί να δουν την κεφαλή του επί πίνακι – έστω κι αν τα ποσοστά ασφαλώς δεν αποδίδουν με δίκαιο τρόπο την κατανομή των πραγματικών ευθυνών. Αλλά η Μαριέττα; Γιατί να είναι δεύτερη στον κατάλογο;

Θα πείτε, πληρώνει την ετήσια αναστάτωση στην Παιδεία και το κόστος των μεταρρυθμίσεων ή το κόστος του δισταγμού. Αλλά δεν είναι έτσι. Η κα Γιαννάκου χρεώνεται κυρίως την υπόθεση του βιβλίου της 6ης Δημοτικού. Γιατί η υπόθεση αυτή έχει πια απαλλαγεί από το λεπτό υμένα επιστημονικών προσχημάτων και έχει αποκαλυφθεί απροσχημάτιστη όπως πραγματικά είναι: μια υπόθεση απολύτως πολιτική, μια βαθιά ιδεολογική σύγκρουση.

Το θυμήθηκα με τη δημοσκόπηση, το θυμήθηκα και με αφορμή ένα ακόμη άρθρο του παλαιού ηγέτη της σχολής των νεορθοδόξων, που το πνευματικό τους ίζημα συνοψίζεται μετά από μια 20ετία σε ένα στιχάκι του Σαββόπουλου: είτε με τις αρχαιότητες, είτε με ορθοδοξία και τα γνωστά. Αλλά η πολιτική τους παρουσία παραμένει ορατή και εκφράζει την ταυτότητα ενός βαθιά επαρχιώτικου, σκληρά σκοταδιστικού αλλά και λαϊκιστικού και συχνά πλειοψηφικού ρεύματος που διατρέχει το πολιτικό φάσμα από τη μια του άκρη ως την άλλη – το ξαναλέω: από τη μια του άκρη έως την άλλη.

Το εάν ο κ. Γιανναράς θέλει με την ξεφτισμένη αίγλη της νεορθοδοξίας να εκφυλιστεί από διανοούμενο –με υποστηρικτές και αντιπάλους, αλλά πάντως διανοούμενο- σε Σουσλώφ του Λιακόπουλου, είναι δικό του θέμα. Αλλά το επιχείρημά του πηγαίνει παραπέρα. Το συνοψίζω: το βιβλίο της 6ης Δημοτικού πρέπει αμέσως να αποσυρθεί. Όχι μόνο, και όχι κυρίως, επειδή υπάρχει μια σειρά αντιρρήσεων, αλλά επειδή απειλεί με διάλυση την εκλογική βάση που έφερε στην εξουσία τον κ. Καραμανλή. Σε αυτόν απευθύνεται συστηματικά ο κ. Γιανναράς. Του υπενθυμίζει το αξιακό πλέγμα των ανθρώπων που συνέθεσαν το πολιτικό κύμα που τον ανέδειξε το Μάρτιο του 2004. Και του λέει, έτσι νέτα-σκέτα, στυφά και κυνικά πως «αξίζει τον κόπο για ένα βιβλίο να χάσει άλλη μια 4ετία;»

Αν ο κ. Γιανναράς ήταν πολιτικός σύμβουλος –σαν τον κ. Λούλη, ας πούμε, ίσως να μην είχε άδικο. Αλλά ο κ. Γιανναράς εμφανίζεται πνευματικός άνθρωπος και σεμνύνεται ακαδημαϊκό ήθος. Η ελληνική Ακαδημία τι έχει να πει για ένα τέτοιας τάξης επιχείρημα; Τι έχει να πει η ελληνική ιντελλιγκέντσια όταν ένα διαπρεπές μέλος της λέει με τέτοιο απερίφραστο τρόπο ότι οι αξίες και μάλιστα οι παιδευτικές αξίες πρέπει να υποβάλλονται σε εκλογική δοκιμασία, να είναι πολιτικά βολικές αλλιώς να ρίχνονται στην πυρά; Δηλαδή εάν αύριο οι δημοσκόποι της κυβέρνησης διαπίστωναν πως για να κερδίσει τις εκλογές θα πρέπει να διαγραφεί από τα βιβλία Φυσικής το πείραμα του Γαλιλαίου, που πήρε 400 χρόνια στην Καθολική Εκκλησία για να αποδεχθεί την ορθότητά του, τι πρέπει να γίνει; Να το διαγράψουμε;

Ασφαλώς. Αυτό λέει ο κ. Γιανναράς. Αυτό λένε κι άλλοι φανατικοί αλλού. Το λένε για παράδειγμα οι νεοχριστιανοί ευαγγελιστές του κ. Μπους, που ανέβλεψε από τον αλκοολισμό κι έκανε το θρησκευτικό φανατισμό αλκοολίκι. Ο κ. Γιανναράς είναι ένθερμος αντίπαλός τους – αλλά ανήκει στο ίδιο ρεύμα σκέψης, σκέπτεται και εκφράζεται με τους ίδιους όρους. Εκείνοι έχουν ήδη επιχειρήσει να εκτοπίσουν το Δαρβίνο. Εμείς, μικρή χώρα, ξεκινάμε με τη Ρεπούση. Και μετά ποιος, αν συνεχιστεί η αμέριμνη σιγή;

Το θαύμα δεν έγινε

Δευτέρα 16 Απριλίου – και μπορεί να φταίει ο Έλιοτ κι ο Απρίλης που είναι ο πιο σκληρός, μπορεί πάλι να φταίει το κακό το ριζικό μας και ο Θεός που μας μισεί – αλλά επιστρέφοντας από ένα μακρύ Πάσχα αναρωτιέμαι πότε ακούσαμε την τελευταία καλή είδηση. Πολύ καιρό τώρα, η επικαιρότητα είναι σκέτος ζόφος.

Το Πάσχα της ομολογίας της πίστεως δεν έκανε το θαύμα του. Οι ομολογίες της απιστίας είναι πάντοτε εδώ, στην πρώτη σελίδα.

Ένα ναυάγιο από εκείνα που θα έβαζε κανείς στοίχημα ότι αποκλείεται να συμβούν. Εδώ πάντως η τύχη έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της και είχε νηνεμία, που όμως δεν μπορεί να κάνει να κοπάσει η θύελλα γύρω από αυτόν τον καθ’υπερβολήν επιτυχημένο όμιλο που όλα του είναι τεσσάρων αστέρων και βάλε, αλλά όλα, από τα ξενοδοχεία έως τα κρουαζιερόπλοια, δείχνουν ύποπτα ευάλωτα σε δυστυχήματα. Ευτυχώς έχει καλή νομική εκπροσώπηση, όπως μάθαμε έχει αναλάβει να τον συμβουλεύει το γραφείο Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία, με προφανώς εγγυημένα αποτελέσματα…

Και, βέβαια, το στίγμα των γηπέδων. Τα στίφη των βαρβάρων στις εξέδρες, οι επαγγελματίες που δεν μπορούν να κρατήσουν τα νεύρα τους όταν διακυβεύεται η τιμή της ομάδας –και τα συμφέροντα ή το πρεστίζ του προέδρου που πληρώνει. Οι ένοπλες ορδές για τις οποίες η αστυνομία πρώτη φορά άκουσε μετά τη λεωφόρο Λαυρίου.

Και η γενική τακτική, η γενική πρακτική αντιμετώπισης όλων των θεμάτων: κάνε υπομονή, μη μιλάς πολύ, πού θα πάει, θα ξεχαστεί.
Το μόνο που πηγαίνει καλά, αν καταλαβαίνω, είναι ο καιρός. Που παραείναι καλός…

Πάσχα των πιστών

Πέμπτη 5 Απριλίου – Μεγάλη Πέμπτη- και σήμερον εκρεμάσθη επί ξύλου ο διοικητής του νοσοκομείου της Κορίνθου. Επειδή θα έχετε πήξει με τις ιστορικές ταινίες που, όπως κάθε Μεγάλη Εβδομάδα, με κατάνυξη αντικαθιστούν τα ξεβράκωτα και τα παντοιοτρόπως χυδαία στην ευσεβή ελληνική τηλεόραση…

… για να το πω με μια τέτοια αντιστοιχία, λοιπόν, είναι σαν οι Ρωμαίοι να ανησύχησαν σοβαρά για την κοινωνική αναστάτωση που προκαλούσε το κήρυγμα του Ιησού και να κρεμούσαν –ποιόν να πω; Τον τελώνη Ζακχαίο. Σήμερα δεν θα είχαμε χριστιανισμό και τότε η ρωμαϊκή κυριαρχία θα είχε περάσει πιο δύσκολες μέρες στην αιώνια ταραγμένη Ιερουσαλήμ. Πάντοτε, ο εξιλασμός έρχεται μέσα από μια θυσία και η θυσία είναι αυτονόητα ανάλογη με το μέγεθος του ολισθήματος. Τέτοια θα σκέπτεται τις άγιες μέρες ο Πρωθυπουργός στα Γιάννενα, εκεί όπου θα σφάζουν αρνιά, αλλά αυτά δεν θα είναι ο αμνός που θα άρει τις αμαρτίες του κόσμου. Αν και ποιος θα είναι, θα το μάθουμε με την επιστροφή όλων από βδομάδα.

Το Πάσχα, πάντως, προσφέρεται για ξεκούραση, για ανάκτηση ψυχραιμίας, για ενδοσκόπηση. Ο κ. Καραμανλής, ας πούμε, μπορεί τσουγκρίζοντας να σκέπτεται το τελευταίο τετράμηνο της κυβέρνησής του. Ο κ. Παπανδρέου μπορεί, αφού θα έχει χρόνο, να δει ξανά σε βίντεο τις δημόσιες παρεμβάσεις του αυτό το τετράμηνο – δεν είναι τόσο τραγικό, άλλοι στις Φιλιππίνες αυτομαστιγώνονται… Ο κ. Αλαβάνος μπορεί να καλέσει για οβελία τον κ. Παπαγιαννάκη και να ακούσουν μαζί το «Πάσχα εν χαρά αλλήλους περιπτυξώμεθα». Η κα Παπαρήγα, πάλι, δεν χρειάζεται να κάνει απολύτως τίποτα.

Για όλους τους υπολοίπους, αυτούς που ήδη στριμώχνονται στους δρόμους για να φύγουν (και το υπουργείο των Έργων τους ζητεί ευγενέστατα όπως πάντα συγγνώμη για τη μικρή ταλαιπωρία που θα υποβληθούν ειδικά φέτος, ποτέ άλλοτε),
Για όλους τους υπολοίπους που θα στριμωχτούν ξανά στους δρόμους για να γυρίσουν
Για όσους, δηλαδή, το Πάσχα είναι η αγαλλίαση για ένα μικρό παράθυρο σε μια όλο και πιο στενάχωρη καθημερινότητα, ας το ζήσουν όπως είναι:
Πάσχα τερπνόν, Πάσχα μυστικόν, Πάσχα λύτρον λύπης. Αυτό είναι το Πάσχα των πιστών.

Περιπατητές

Τετάρτη 4 Απριλίου, Μεγάλη Τετάρτη – και μέσα στον ορυμαγδό των ομολόγων και των ανομολόγητων, των συνδέσμων που ήταν οργανωμένοι οπαδοί και τώρα, όπως είπε ο κ. Ορφανός μπορούν να γίνουν «περιπατητικοί» σύλλογοι, μέσα στα μαχαιρώματα, την αλληλοσφαγή, τους υπαινιγμούς, τις αιχμές, τις μολότοφ και τα κρεμασμένα αρνάκια στις μπουτίκ της Βαρβακείου…

…ανάμεσα δηλαδή σε όλα αυτά που συνθέτουν την πανίδα της επικαιρότητας, εμφανίστηκαν οι απόμακροι, κολλαρισμένοι τραπεζίτες, αυτοί που υποτίθεται δεν έχουν καμμία σχέση με την πραγματικότητα. Και μίλησαν για προβλήματα που ουδόλως μας απασχολούν - γιατί έχουμε πολλή δουλειά με τον καθ’ημέραν τσακωμό μας.

Τι είπαν, λοιπόν, οι τραπεζίτες – αυτοί που συνήθως τους κατηγορούν πως ζουν σε κρυστάλλινους πύργους; Είπαν με δυο λόγια, και με δυο αριθμούς, όπως το συνηθίζουν, ότι η ελληνική κοινωνία αλλάζει. Ότι οι συνθήκες μεταβάλλονται πιο γρήγορα από ό,τι συνειδητοποιούμε. Ότι η κατάσταση γίνεται όλο και πιο άγρια, όλο και πιο πιεστική, ακόμη και για τους «έχοντες», όλο και πιο απελπιστική για τους «μη έχοντες». Ότι η οικονομική συνθήκη πάνω στην οποία χτίστηκε η ελληνική ευμάρεια το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, δηλαδή οι συνεχείς εισροές πόρων από την Ευρώπη, φτάνει στο τέλος της και δεν είμαστε καθόλου προετοιμασμένοι για αυτό το τέλος. Ότι έχουμε διαμορφώσει ένα τρόπο ζωής και μαζί καταναλωτικές συμπεριφορές που δεν μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε ταυτόχρονα με την ανάγκη για μια στοιχειώδη πρόνοια για το μέλλον. Και ότι σκεφτόμαστε με τρόπο που όταν μας υποχρεώνει να διαλέξουμε, προτιμάμε να υποθηκεύουμε το μέλλον παρά να στριμώξουμε λίγο το παρόν.

Έτσι μεταφράζεται η μεγάλη αύξηση των «μη εξυπηρετούμενων δανείων» στο 6% του συνόλου, που είπε ο επικεφαλής της Eurobank. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός οικογενειών θα βρεθεί αποκλεισμένος από την αγορά και ταυτόχρονα ότι οι υπόλοιποι θα χρειαστεί να επιβαρυνθούν με το κόστος από τα φέσια – γιατί αυτή είναι η δουλειά των τραπεζών. Και ο επικεφαλής της Alpha Bank συμπλήρωνε πως «οι καθυστερήσεις στην ουσιαστική μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης αποτελούν τροχοπέδη με κόστος για την οικονομία και για τους μελλοντικούς συνταξιούχους».

Είπαν εν ολίγοις ότι τώρα αρχίζει η Εβδομάδα των Παθών και ότι για να βρούμε διέξοδο στο ασφαλιστικό θα χρειαστεί κοινωνική συμφωνία και όχι η τυχοδιωκτική λογική των ταμείων που –το ένα μετά το άλλο- τζογάριζαν σε ομόλογα που κολάζουν τις άγιες τούτες ημέρες.

ΠΑΕ με ονοματεπώνυμο

Τρίτη 3 Απριλίου – Μεγάλη Τρίτη- και σήμερα ο κ. Ορφανός συγκαλεί μεγάλη σύσκεψη για την αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας στα γήπεδα. Ωραίο, βαρύγδουπο και στο ύψος των περιστάσεων.

Θα είναι εκεί οι ΠΑΕ, οι Ποδοσφαιρικές Ανώνυμες Εταιρείες – οι κανονικές και οι φαλιρημένες, αυτές που βάρεσαν κανόνι, αλλά έσκασαν τα ταμεία και όχι οι μπάλες. Γιατί θα είναι εκεί οι ΠΑΕ του φαλιμέντου αντί να έχουν πάει καλιά τους στην Γ ή τη Δ Εθνική, όπως για παράδειγμα η Φιορεντίνα στην Ιταλία, χώρα που μαστίζεται από τη Μαφία; Θα είναι εκεί και οι ΚΑΕ, οι ανώνυμες εταιρείες του μπάσκετ, το οποίο λειτουργεί με άκρως επαγγελματικές και οικονομικά ανταγωνιστικές προδιαγραφές και ας κόβει λιγότερα εισιτήρια στους περισσότερους αγώνες του κι από κουλτουριάρικη ελληνική ταινία στα αθηναϊκά σινεμά…

Θα μιλήσουν για όλα. Θα καταγράψουν τις ευθύνες: της πολιτείας (της ανώνυμης, φυσικά – όχι κανενός πολιτικού ή άλλου αρμόδιου), του θεσμικού πλαισίου (που κι αυτό μόνο του γίνεται, κανείς δεν το ψηφίζει και δεν το αποφασίζει…), των αρχών (principia δηλαδή, όχι άνθρωποι). Θα τα συζητήσουν, θα κάνουν και δηλώσεις μετά στις κάμερες, πρόκειται για εξαιρετικό photo opportunity όπως το λένε στην Premiership και μετά θα αναθέσουν τη συνέχεια στην επιτροπή (φυσικά), που έχει ήδη συσταθεί, γιατί από επιτροπές αφθονία, από αποτέλεσμα όχι πολλά πράγματα.

Θα είναι εκεί όλοι οι αρμόδιοι. Και θα έχουν από όλα εκτός από ευθύνη. Ατομική και προσωποποιημένη ευθύνη. Για να μην κοροϊδευόμαστε, λοιπόν, όλοι γνωρίζουν πως οι ΠΑΕ δεν είναι ανώνυμες εταιρείες σαν την Κόκα Κόλα ή την Πανασόνικ. Δεν ανήκουν σε ένα ευρύ σώμα μετόχων, με απρόσωπη επενδυτικού τύπου συμμετοχή – και απόδειξη γι’αυτό είναι ότι δεν έχουν κέρδη. Είναι προσωπικές στην ουσία τους εταιρείες, πλουσίων ανθρώπων που τις έχουν για την προσωπική τους προβολή, για το προσωπικό τους χόμπυ ή για άλλους προσωπικούς τους λόγους που αυτοί γνωρίζουν καλύτερα ίσως. Πάντως όχι επειδή είδαν την οικονομική ευκαιρία της ζωής τους και οι άνρθωποι αυτοί ξέρουν να διακρίνουν τις οικονομικές ευκαιρίες.

Επίσης οι ΠΑΕ δεν είναι όλες ίδιες. Ο Αθηναϊκός δεν είναι ό,τι και ο Παναθηναϊκός, ο Εθνικός δεν είναι ό,τι ο Ολυμπιακός. Οι δύο μεγάλοι δίνουν τον τόνο. Και ξέρουμε όλοι ότι τον πλήρη, αποκλειστικό έλεγχό τους έχουν για πολλά, πολλά χρόνια τώρα ο Κόκκαλης και ο Βαρδινογιάννης. Σε πολύ μικρότερη εμβέλεια οι ΚΑΕ, αλλά με μεγάλους επίσης επιχειρηματίες τους Γιαννακόπουλους και τον Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο.

Είναι πρόσωπα αυξημένης κοινωνικής περιωπής και γι΄αυτό αυξημένης κοινωνικής ευθύνης.

Αυτοί τις ελέγχουν, αυτοί τις διοικούν, αυτοί έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Κι αυτοί έχουν μια παραπάνω αρμοδιότητα, για να μην πω την κεντρική, να μιλήσουν τώρα για το μέλλον και να κοιταχτούν στον καθρέφτη για το παρελθόν. Ασφαλώς Κόκκαλης και Βαρδινογιάννης δεν γνωρίζουν τίποτα για τους οργανωμένους στρατούς που οργάνωσαν τις φονικές τους Θερμοπύλες στη λεωφόρο Λαυρίου, δεν έχουν καμμία σχέση με τους συνδέσμους, δεν τους τροφοδοτούν, δεν τους ενισχύουν οικονομικά, δεν τους δίνουν εισιτήρια, δεν περιμένουν το χειροκρότημά τους. Αλλά έχουν την υποχρέωση -ως φυσικά πια πρόσωπα- να πουν κάτι, κυρίως για το τι θα κάνουν από εδώ και πέρα, γιατί η απόσταση από το Ekali Club έως τη Λαυρίου είναι μικρότερη από τα χιλιόμετρα που τα χωρίζουν.

Αγαπημένοι...

Δευτέρα 2 Απριλίου – Μεγάλη Δευτέρα, και είμαστε πιστοί χριστιανοί, επομένως αρχίζει εβδομάδα καταλλαγής των παθών. Αυτή την εβδομάδα θα σκύψουμε πάνω από τον εαυτό μας και θα αναλογιστούμε τι δεν κάναμε σωστά όλο το χρόνο, σε ποιες πολλές αμαρτίες είμαστε περιπεσόντες. Παλιά στα χωριά, έμπαιναν όλοι σε μια σειρά και έδιναν με τη σειρά το φιλί του Πάσχα. Η σωματική επαφή ήταν δείγμα της απόρριψης των ερίδων, του μίσους και της έχθρας που είχε σωρεύσει ο καθ’ημέραν βίος τις άλλες 51 εβδομάδες του χρόνου.

Θα τηρήσουμε τις παραδόσεις – έστω και πνευματικώς, αφού οι πόλεις των εκατομμυρίων ανθρώπων δεν προσφέρονται για να φιλήσουν όλοι όλους. Θα το προσπαθήσουμε όμως.

Μια καλή αρχή μπορεί να γίνει στη Λαυρίου – ή στο Φάληρο, ή στην Αλεξάνδρας. Είναι βέβαιο πως το κλίμα των ημερών θα πρυτανεύσει και η κατάνυξη θα επικρατήσει. Η Θύρα 7 θα ανοίξει έστω για λίγο την αγκαλιά της και θα υποδεχθεί εν αδελφότητι τη Θύρα 13. Γιατί να μην τα καταφέρουν; Εδώ έδωσαν πρώτοι το στίγμα των ημερών ο Μάκης, ο Θέμος και ο Νίκος που βρέθηκαν στο ίδιο στούντιο. Αν μπορούν αυτοί, μπορούν όλοι – ήταν το πασχαλινό μήνυμα που μας κατηύγασε μαύρα μεσάνυχτα από τα βάθη της Ζούγκλας.

Όλοι θα αδελφωθούν. Ο Πάγκαλος θα ασπασθεί τον Κίμωνα. Ο Νάκος θα φιλήσει αδελφικά τη Ζέτα, για να μην πω ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί ακόμη και με το Μεϊμαράκη. Η Αλέκα θα εναγκαλισθεί τον Αλαβάνο. Ο Μπίστης θα κρατήσει ως εγκόλπιο τον Καρατζαφέρη και ο παπα-Τσάκαλος τον Κουναλάκη. Οι νεολαίοι του ΠΑΣΟΚ θα σφιχταγκαλιαστούν γύρω από το μήνυμα της αγάπης. Και ο Αρχιεπίσκοπος, το επιβάλλει η θέση, θα δώσει πρώτος τον τόνο συγχωρώντας και ευλογώντας τη Ρεπούση, ευχόμενος φώτιση για το επόμενο βιβλίο.


Όλοι θα αγαπήσουμε όλους. Και από Δευτέρα ξανασφαζόμαστε.

Όταν ξέσπασε η βία

Παρασκευή 30 Μαρτίου – και μια ξαφνιασμένη, ως συνήθως, Ελλάδα ζει το «όταν ξέσπασε η βία».

Είναι όλοι έκπληκτοι. Μα είναι δυνατόν; Μέρα-μεσημέρι; Να έχουν δώσει ραντεβού να σφαχτούνε; Να το ξέρουν οι αθλητικές εφημερίδες από την προηγούμενη και να το γράφουν; Να έχουν μαζί τους μικρά οπλοστάσια; Να είναι μικρά τάγματα θανάτου – με τη διαφορά ότι εκείνοι το έκαναν ως μισθοφόροι ενώ αυτοί δωρεάν; Και πού; Στο γυναικείο βόλλεϋ;

Αλλά η πραγματική ερώτηση είναι αλλού. Δεν αφορά μόνο τον αθλητισμό. Ας μην γελιόμαστε: δεν πρόκειται μόνο για μια έκρηξη χουλιγκάνων, για μια ακρότητα που κατέληξε στο μοιραίο. Δεν είναι κάτι περίεργοι τύποι που διασκεδάζουν – είναι μια κρίσιμη μάζα φανατικών που αν αύριο δεν υπήρχε Παναθηναϊκός και Ολυμπιακός θα έβρισκαν μια άλλη φαντασιακή διαίρεση για να χαράξουν τη γραμμή ανάμεσα στους δικούς τους και τους άλλους, τους φίλους και τους αντιπάλους και να την κάνουν λόγο ζωής και θανάτου – θανάτου των άλλων, των όποιων «άλλων» προφανώς.

Το ζήτημα είναι ο φανατισμός και η τυφλή βία – ο φανατισμός και η βία που γίνονται πια κομμάτι της κουλτούρας μας. Κάτι συμβαίνει εδώ και εθιζόμαστε σε αυτό, το αντιμετωπίζουμε σαν φυσιολογική παράπλευρη απώλεια του τρόπου της ζωής μας. Λύνουμε τα προβλήματά μας, ή μάλλον νομίζουμε ότι μπορούμε να τα λύσουμε, κόβοντας κάθε κουβέντα και ενδεχομένως και το λαιμό που την προέφερε. Θέλουμε να αλλάξουμε το Σύνταγμα, το άρθρο 16, και η Αθήνα γίνεται ένα χρόνο τώρα, τη μία Πέμπτη μετά την άλλη, πεδίο μάχης. Εμφανίζονται οι αναμενόμενοι τύποι με τις μολότοφ, τα κάνουν όλα γυαλιά καρφιά και το παραμύθι συνεχίζεται σα να μην τρέχει τίποτα. Πάει η κυβέρνηση να αλλάξει το νόμο για τα Πανεπιστήμια (καλώς ή κακώς δεν έχει σχέση) και τα ραντεβού της Πέμπτης παρατείνονται. Πόσες φορές τον περασμένο χρόνο η βία, η ακρότητα, η λογική της σύγκρουσης και όχι της ακρόασης της διαφορετικής γνώμης, η λογική της μολότοφ δεν μπήκε σε όλα τα σπίτια και την παρακολουθούσαμε συνοδεύοντας το δείπνο μας, σκηνές μιας νορμάλ ζωής, ένα πιάτο φαί στο τραπέζι, ένα σπασμένο κεφάλι κι ένα καμμένο μαγαζί στην οθόνη και μετά ήσυχα και ήρεμα καληνύχτα σας.

Έτσι εθιστήκαμε. Έτσι κάνουμε ό,τι δεν βλέπουμε πως, για παράδειγμα, οι σκληρές νεανικές συμμορίες δεν είναι στο Μπρονξ ή το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, ούτε μόνο στο Μπρίξτον του λονδρέζικου East End, ούτε μόνο στο Neuilly sur Seine και τις banlieues του Παρισιού. Το inner city είναι δίπλα μας, είναι στον Κορυδαλλό και τη Νίκαια, όπου τα πάρκα το βράδυ είναι άντρο απροσπέλαστο, είναι στα σχολεία που χτίσαμε για δυο-τρεις χιλιάδες κόσμο και απορούμε γιατί έγιναν προπύργια της αποπροσωποποίησης και της τυφλής οργής.

Τα πράγματα δεν είναι όσο άσχημα φαίνονται – είναι πολύ χειρότερα.