Φταίνε πάντοτε οι άλλοι

Δευτέρα 17 Νοεμβρίου – και ήταν στην Πάτρα και η Πάτρα, εκτός αν πρόκειται για εκδρομή, είναι μακριά, όπως και οτιδήποτε δεν περιλαμβάνεται στο τρίγωνο Κολωνάκι-Σύνταγμα-Χίλτον. Μια ομιλία ενός προέδρου που υπήρξε δημοφιλέστατος στη διάρκεια της θητείας του και ύστερα γλίστρησε ξανά στην αφάνεια, με τη διακριτικότητα και την ευπρέπεια που χαρακτήρισε τη θητεία του και δημιούργησε σχολή στην Προεδρία της Δημοκρατίας που καλή τύχη θέλει να την συνεχίζει ο διάδοχός του.

Ο Κωστής Στεφανόπουλος δεν έχει μιλήσει σχεδόν ποτέ από τότε που έληξε η θητεία του. Τώρα έκανε μια ομιλία στην Πάτρα στη μνήμη ενός σημαντικού γιατρού της πόλης. Και μίλησε για όλους, πέρα από την πόλη του. Η κεντρική του επισήμανση είναι πως στη χώρα έχει εκλείψει το αίσθημα της ευθύνης. Ο Στεφανόπουλος έχει κάνει την καίρια διάγνωση. Γι’αυτό ακριβώς πρόκειται και στοιχειώνει την Ελλάδα από κορυφής μέχρις ονύχων.

Έχει ασφαλώς λείψει το αίσθημα ευθύνης με τον αποκρουστικό τρόπο που αποκάλυψε υπόθεση του Βατοπεδίου, ενδεικτική αλλά όχι ιδιαίτερη. Το είδος των σχέσεων που έρχονται στο φως σε όλα τα επεισόδιά της –ακόμη και στο μοναδικό αυτό τελευταίο επεισόδιο που απέβη υπέρ της κυβέρνησης με την αποκάλυψη του εκβιαστικού βίντεο της κυρίας που ήθελε να εμπλέξει τον πρωθυπουργό- στέλνει το μήνυμα στους πολίτες πως όλα παίζονται στο γκρίζο κόσμο των παρασκηνίων. Πολιτικοί με λογική υποτελούς προς τα ράσα, ράσα με λογική υποτελούς προς το χρήμα, υπόγειες συνεννοήσεις, στημένες δίκες με μιλημένους δικαστές, δικηγόροι που έγραφαν αγωγές για να χάσουν οι πελάτες τους, άπληστοι ιερωμένοι και άβουλοι υπουργοϋφυπουργοί, άλλοι μηχανορράφοι να κινούν τα νήματα κι άλλοι παραιτημένοι στις βουλές των ισχυροτέρων τους, και όλοι πιστοί στους άγραφους νόμους του χρήματος και της εξουσίας. Μόνο κάτι σπάνιες εξαιρέσεις, ένα λάθος στους συσχετισμούς της δύναμης για να ξετυλιχτεί το νήμα κι ένα λάθος στην εκτίμηση για δυο ανθρώπους στη Δικαιοσύνη για να φτάσουμε στην άκρη του. Αλλά ο γενικός κανόνας ίδιος. Άνθρωποι που πρόδιδαν πρόθυμα την ευθύνη της θέσης τους, κυρίως την ευθύνη του δημόσιου αξιώματος.

Αλλά όχι μόνο. Και πολίτες χωρίς κουλτούρα ατομικής ευθύνης. Από τα χιόνια που πέφτουν (και πού είναι οι κρατικές αρχές, πού είναι οι αρμόδιοι για να σκουπίσουν έξω από την πόρτα;), μέχρι τα δάνεια (για τα οποία φταίνε ασφαλώς οι άθλιες τράπεζες, αλλά ποτέ μα ποτέ δεν φταίει άραγε εκείνος που πήρε «διακοποδάνειο» και την πέρναγε κοτσάνι αδιαφορώντας για την επόμενη μέρα;) είναι μια χώρα ευθυνόφοβη, που απεκδύεται πάντα το δικό της μερίδιο στο φταίξιμο για να το φορτώσει σε όποιον βρει: συνήθως στην ηγεσία της και συνήθως της αξίζει… Οι δημοσκοπήσεις και οι κάλπες όσο είναι μια διαδικασία επιλογής προοπτικής άλλο τόσο αντιμετωπίζονται από την κοινωνία ως μέθοδος τιμωρίας άλλων και με τον τρόπο αυτό διαγραφής των δικών της βαρών.

Και γι’ αυτό είναι τόσο σκληρές και τόσο κυκλικές. Και γι’αυτό –πρόσθετα στις δικές της οφθαλμοφανείς παλινωδίες και αδυναμίες- η κυβέρνηση χρεώνεται την κρίση, ενώ αλλού οι ηγεσίες αφενός φέρονται σαν ηγεσίες, χωρίς μύθους περί «θωρακισμένων οικονομιών», και αφετέρου συσπειρώνουν γύρω τους τους πολίτες.