Δευτέρα 27 Οκτωβρίου – και είναι η ώρα του μεγάλου φόβου. Το πάρτυ της κατανάλωσης, το πάρτυ της ακραίας χλιδής και του εύκολου πλούτου δεν τελείωσε στην ώρα του, με τους καλεσμένους, τους πλούσιους της Αμερικής και της Ευρώπης, αλλά και τους νεόπλουτους της Ασίας, να αισθάνονται πως ήρθε η ώρα να φεύγουν σιγά-σιγά, να μαζεύονται σε πιο συγκρατημένη ζωή και σε λιγότερες κραιπάλες. Τελείωσε ξαφνικά. Η κρίση ήρθε όπως κάποιος που μπαίνει ξαφνικά στην αίθουσα και ανάβει τα φώτα. Άλλοι πιάστηκαν μεθυσμένοι, δηλαδή δανεισμένοι, άλλοι συνελήφθησαν γυμνοί (από κεφάλαια), όλοι τρίβουν τα μάτια τους και προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη. Ψάχνουν το σακάκι, κρυώνουν και σκέφτονται όλοι το ίδιο: πώς θα φτάσουν σπίτι τους μέσα στη βροχή.
Είναι η ώρα του μεγάλου φόβου. Ο φόβος είναι το πιο θεμελιώδες ανθρώπινο συναίσθημα. Ο φόβος είναι σωτήριος. Γι’αυτό υπάρχει. Συνιστά τη συνειδητοποίηση του κινδύνου, είναι το σήμα της εγρήγορσης, η δικλείδα ασφαλείας, η βασική έκφραση του ένστικτου της αυτοσυντήρησης. Ο φόβος μας είχε λείψει – αν τον είχαμε, οι τράπεζες θα ήταν πιο συντηρητικές, οι επενδυτές θα το μελετούσαν περισσότερο πριν βάλουν τα λεφτά τους, οι βιομηχανίες θα είχαν σκεφθεί περισσότερο τη γη και λιγότερο τη μετοχή.
Ο φόβος, όμως, σε μια κοινωνία μπορεί να είναι επίσης καταστροφικός. Μπορεί να πυροδοτήσει τις πιο ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, να πολλαπλασιάσει τα προβλήματα, να φέρει πιο κοντά την καταστροφή. Η διαχείρισή του είναι η κύρια ευθύνη μιας πολιτικής ηγεσίας. Η κρίση μπορεί να είναι εξυγιαντική, αν όχι ευεργετική, για μια κοινωνία. Πρώτα από όλα της θυμίζει ότι οι κοινωνίες υπάρχουν ακριβώς για να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες ώρες – από τις αρκούδες στις σπηλιές μέχρι τις αρκούδες στα Χρηματιστήρια, το bear market όπως αποκαλούν στην Ουώλ Στρητ την πτωτική αγορά. Και, ακόμη, επειδή ξαναφέρνει στο προσκήνιο μερικά στοιχειώδη, όπως:
* ότι και στην οικονομία (και στην πολιτική, που επίσης το ξεχάσαμε) υπάρχει ηθικό κριτήριο,
* ότι τα συστήματα δεν κρίνονται μόνο από την αποτελεσματικότητα (δηλαδή το κέρδος) αλλά και από την ανθεκτικότητα (δηλαδή το πώς και με τι κόστος αντιδρούν στις κρίσεις)
* ότι πάντα υπάρχουν διλήμματα και οι επιλογές έχουν διαφορετική κατάληξη. Για παράδειγμα, πόσο εύκολο είναι η επιστροφή του κράτους να μην γίνει επιστροφή στον κρατισμό και πώς μπορεί μια χώρα, όπως η Ελλάδα, να μην εγκαταλείψει στο διαπιστωμένα αντιπαραγωγικό, γραφειοκρατικό και διεφθαρμένο κράτος της την πραγματική ανάγκη για αναδιανομή και κοινωνική αλληλεγγύη.
Κι όλα αυτά στη σκιά του φόβου.
Monday, October 27, 2008
Η ώρα του μεγάλου φόβου
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
1 comment:
Μην ανησυχείτε, η επιστροφή του κράτους δεν θα σημάνει επιστροφή στον κρατισμό. Αλήθεια γιατί ανησυχείτε τόσο πολύ γι' αυτό; Επίσης, οι κοινωνίες δεν αποτελούνται μόνο από Κραπουλίνσκι και νεόπλουτους που θα πάρουν το μάθημά τους, όπερ χρήσιμον, αποτελούνται και από εκείνους που κυρίως θα πληγούν από την κρίση και είναι οι μελλοντικοί άνεργοι που θα χάσουν τη μοναδική τους δουλειά, οι άνω των 45-50, οι στερούμενοι οικογενειακού δικτύου υποστήριξης...πολλές κοινωνικές κατηγορίες που έχουν πραγματικό λόγο να αγωνιούν και να φοβούνται. Την ένδεια, το να μην μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών τους - όχι τη μείωση των δαπανών για προσωπικές περιποιήσεις.
Τέλος, γιατί είστε τόσο απαξιωτικός - άκουγα ένα διάλογό σας σήμερα, στην εκπομπή - για την εργασία των Ελλήνων; Ούτε λιγότερο εργαζόμαστε από άλλους ούτε περισσότερες αργίες έχουμε. Ακριβώς το αντίθετο, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία. Εσείς μάλιστα είστε από εκείνους που ανεβάζουν το μέσο όρο.
Κατά τα λοιπά, οι συνεχείς αναφορές σας στην απαίτηση για ηθικό κριτήριο στην πολιτική και την οικονομία, που μας ανακουφίζουν, δεν πρέπει να συνοδεύονται από την επίκληση κριτηρίου κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης; Ή παραπέμπουν αυτά στον κρατισμό και σας απωθούν;
Post a Comment