Monday, October 13, 2008

Κράτος και αγορά, ιδεολογία και διαχείριση

Δευτέρα 13 Οκτωβρίου – και η επιχείρηση σωτηρίας των τραπεζών με κρατικά χρήματα χαιρετίστηκε αμέσως ως «επιστροφή του κράτους», αν όχι «επιστροφή στο σοσιαλισμό». Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Τι κάνουν σήμερα τα κράτη; Διοχετεύουν μαζικά ρευστότητα, δηλαδή χρήμα, στο τραπεζικό και συνολικά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα για να μην καταρρεύσει. Δεν πρόκειται για άσκηση κρατισμού. Είναι το βασικό μάθημα από την κρίση του 1929, πολιτική βγαλμένη από πανεπιστημιακό εγχειρίδιο πολιτικής οικονομίας: στο μεγάλο κραχ η ύφεση δεν ήρθε από την πτώση των τιμών των μετοχών. Ήρθε επειδή αμέσως σταμάτησε ο δανεισμός προς τις επιχειρήσεις που κινδύνευαν κι εκείνες κατέρρευσαν, μαζί με άλλες, που δεν είχαν άλλο πρόβλημα εκτός από το ότι ξαφνικά κόπηκε ο δανεισμός και εκτοξεύθηκε το κόστος του. Ποτέ ξανά, είπαν τότε, και πραγματικά σε κάθε κρίση το πρώτο και κύριο μέλημα των κυβερνήσεων, ιδιαίτερα της αμερικανικής, είναι να μην σταματήσει να δουλεύει ο μηχανισμός της αγοράς. Το δολάριο είναι το καύσιμό του…

Δεύτερον, οι πρωταγωνιστές. Οι Αμερικανοί απλώς έδωσαν χρήματα. Το κεντρικό πρόσωπο αυτές τις μέρες είναι ο αρχιτέκτονας του «ευρωπαϊκού μοντέλου», ας το πούμε έτσι, για διέξοδο από την κρίση – ο Γκόρντον Μπράουν. Εν παρενθέσει: ο ίδιος Μπράουν που πριν από δυο εβδομάδες του έλεγαν να τα μαζεύει γιατί δεν μπορεί να βάλει χαλινάρι στους υπουργούς του και οδηγεί τους Εργατικούς σε εκλογικό βατερλώ. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση…

Ο Μπράουν δεν είναι κανένας αρνητής του καπιταλισμού. Για το αντίθετο έχει κατηγορηθεί. Ότι υπήρξε εμπνευστής και διεκπεραιωτής της εγκατάλειψης όλων των σοσιαλιστικών αρχών διαχείρισης της οικονομίας από το Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας, ότι ενορχήστρωσε την αποκοπή του από τις ιστορικές ρίζες του εργατικού κινήματος και από τα συνδικάτα, ότι ουσιαστικά άνοιξε το δρόμο για επιστροφή των Εργατικών στην εξουσία με αρχηγό το Μπλαιρ συνθηκολογώντας με την πραγματικότητα του θατσερισμού και αναγνωρίζοντας ότι έτσι, με όρους νεοφιλελεύθερης αγοράς, θα λειτουργούσε η οικονομία.

Από την άλλη, ο Σαρκοζί είναι ένας παραδοσιακός Γάλλος κρατιστής, γκωλλικού τύπου. Μπορεί να είναι διάφορα πράγματα, αλλά σοσιαλιστής δεν είναι. Ούτε η Μέρκελ, αν και το γερμανικό κράτος διατήρησε πάντοτε μια πολύ ισχυρή παρουσία σε κεντρικούς πυλώνες της οικονομίας – και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Και ο Πώλσον δούλευε στη Goldman Sachs, όχι στη Daily Worker.

Τι, λοιπόν, συμβαίνει; Η επιστροφή του κράτους στην οικονομία δεν γίνεται με όρους ιδεολογικούς, αλλά με όρους διαχείρισης. Δεν πρόκειται ακόμη για επιστροφή του κράτους στη λογική της διαρκούς ρυθμιστικής παρουσίας του, αλλά για πρόσκλησή του να διαχειριστεί τα αποτελέσματα της παρατεταμένης απουσίας του. Στη συγκεκριμένη φάση, το κράτος επιστρατεύεται ως τελευταίο καταφύγιο για τη σωτηρία ενός μοντέλου που βασίστηκε στην άρνησή του.

Το κράτος δεν επιστρέφει νικητής και τροπαιούχος, για να επιβάλει το παλαιάς κοπής δίλημμα εάν προτιμάμε ένα γραφειοκρατικό και αντιπαραγωγικό, αλλά ανθεκτικό και ασφαλές, σύστημα, ή ένα παραγωγικό αλλά αδηφάγο και κοινωνικά προκλητικό μοντέλο αγοράς. Επιστρέφει για να υπενθυμίσει ότι μπορεί να είναι μέρος (ΜΕΡΟΣ και όχι ΚΕΝΤΡΟ) του συστήματος. Με αυτό τον τρόπο, ήρθε για να μείνει. Δεν είναι υποκατάστατο της αγοράς, αλλά εργαλείο διαχείρισής της.

Η διαχείριση παραμένει η λέξη-κλειδί. Και στην οικονομία, και στην πολιτική. Αυτή φέρνει κοντά τόσο διαφορετικούς πολιτικούς όσο αυτοί που συνεδρίασαν στο Παρίσι και αύριο πάλι στις Βρυξέλλες. Αυτή θα κρίνει τα πάντα (χωρίς προκαταλήψεις αποκλεισμού ή θεοποίησης εννοιών, όπως το κράτος ή η αγορά). Η επόμενη επιλογή, πολύ περισσότερο σε συνθήκες μακράς κρίσης, και σε εκλογικούς όρους, και στην Αγγλία και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, θα είναι επιλογή αξιόπιστης διαχείρισης. Και με τα κοινωνικά ανακλαστικά ευαίσθητα και ρευστά, τίποτα δεν δείχνει ακόμη ποιους θα ευνοήσει και ποιους θα βυθίσει.

3 comments:

Anonymous said...

Πολύ καλή η εκπομπή σας! Σας ακούμε καθημερινά. Συνεχίστε έτσι.

Anonymous said...

Refreshingly "old fashion" with a twist (of your reformist, cosmpo spirit)!
Just teasing.

Anonymous said...

Cosmpo = Cosmo-politan + political with social concerns. Σας έχουμε εντάξει ήδη στη πλέον πρόσφατη διεθνή τάση των οικονομικών και διοικητικών επιστημόνων.