Ένα ντημπέητ (οριακά) προτιμότερο από καθόλου ντημπέητ

Παρασκευή 29 Μαΐου – και ήταν ένα πραγματικό ντέρμπυ. Είχε πέντε καλούς παίκτες. Είχε καλή διαιτησία. Είχε πάθος και ένταση. Φαινόταν η σκληρή προπόνηση που είχε προηγηθεί. Είχε και σκληρά μαρκαρίσματα, και μερικά χτυπήματα εκτός φάσης. Είχε παραληρούντες οπαδούς και έσπασε τις καρδιές χιλιάδων τηλεθεατών που το παρακολούθησαν με κομμένη την ανάσα. Πήγαινε πόντο-πόντο έως το τέλος, καθένας είχε απαντήσεις στην πίεση. Και στο σήμα της λήξης, ο Ολυμπιακός (το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας έγιναν όλα αυτά) ήταν ο νικητής. Προηγουμένως είχε δείξει το ντημπέητ.

Όσοι το είδατε, το είδατε. Δεν έχει άλλο. Αυτό ήταν και μας τελείωσε. Είναι εξαιρετικά απίθανο να δούμε ξανά τηλεμαχία αρχηγών με αυτό τον τηλεοπτικά ανιαρό και πολιτικά πρωτόγονο τρόπο, που συνιστά έμμεση αναγνώριση πως η πολιτική ηγεσία της χώρας είτε δεν μπορεί, είτε διστάζει να προχωρήσει σε ένα γνήσιο, ανοιχτό διάλογο, με το ρίσκο που ενέχει, μπροστά στους πολίτες. Πολίτες-τηλεθεατές; Έστω. Αλλά πάντως ενώπιόν τους, χωρίς μια ασπίδα τυπικών ρυθμίσεων και συμφωνιών, μια πανοπλία απέναντι στο απρόβλεπτο που να τους κάνει να μοιάζουν με αργοκίνητους, σιδηρόφρακτους ιππότες, λαθρεπιβάτες σε μια πολιτική που φοράει πια τη-σερτ και σε μια τηλεόραση εθιστική στα πλάνα του ενός δευτερολέπτου.

Κι αφού μάλλον δεν θα γίνει ξανά, ας ειπωθεί κι ένας καλός λόγος γι’ αυτό το πολυσυζητημένο και κατασυκοφαντημένο ντημπέητ. Δεν ξέρω πόσοι το είδαν, τώρα πια που δεν έχει και την αίγλη του άγνωστου. Το είδαν, όμως, όσοι θα ήθελαν να το δουν. Και αποφάσισαν εκείνοι αν θα το δουν ή όχι. Αμφιβάλλω εάν είναι πολλοί που η τηλεοπτική μονομαχία καθόρισε την ψήφο τους ή άλλαξε τις επιλογές τους. Δεν έχω όμως την παραμικρή αμφιβολία ότι, έστω τέτοιο, το ντημπέητ είναι καλύτερο από το να μην γινόταν. Αν η σύγκριση έγινε υπό δεδομένη και άκαμπτη γωνία, πάντως ήταν διαφανής και ανοιχτή στην κρίση των πολιτών.

Αυτό που δεν πρέπει να γίνει είναι η πίεση για αλλαγή των όρων να γίνει αφορμή για την αντικατάστασή του με ελκυστικότερες τηλεοπτικά και δημοσιογραφικά, αλλά πιο ύποπτες και ευάλωτες σε παρασκηνιακές συμφωνίες ρυθμίσεις. Καλύτερα αυτό το ντημπέητμ, παρά καθόλου ντημπέητ. Να μην δελεαστούν, δηλαδή, οι αρχηγοί και τα κόμματα και επιδιώξουν λάθρα την κατάργηση ή παράκαμψη της βασικής αρχής μιας τέτοιας τηλεοπτικής πολιτικής αναμέτρησης. Και η βασική αρχή είναι η δημόσια έκθεση και ευθεία σύγκριση. Τηλεδημοκρατία; Πείτε την έτσι αν επιμένετε. Αυτή, όμως, η δυνατότητα της άμεσης σύγκρισης μπροστά στην κάμερα χωρίς διαμεσολαβητές, σε απευθείας σύνδεση είναι δημοκρατία.

Δώσε στο λαό debate

Πέμπτη 28 Μαΐου – και τρελαίνομαι για ντημπέητ. Έχει σασπένς, έχει πολλή κουβέντα πριν, έχει τεχνικές λεπτομέρειες, έχει προπονήσεις, έχει τακτική, έχει σχολιαστές να φαν και οι κότες, να φαν και τα παπαγαλάκια, έχει κους κους για τους δημοσιογράφους, έχει στυλίστες που κρίνουν το μακιγιάζ και την αμφίεση, έχει και πολλή κουβέντα μετά, έχει γκάλοπ για το νικητή, έχει μουρμούρα στα αποδυτήρια, γενικώς από όλα έχει ο μπαξές. Είναι κάτι σαν τελικός του Τσάμπιονς Ληγκ, με τη διαφορά ότι στο ποδόσφαιρο το πιο ωραίο, το πιο άγριο, το πιο συναρπαστικό δίωρο είναι του αγώνα. Στις εκλογές το ματς είναι το πιο αποστειρωμένο και μάλλον βαρετό δίωρο – απλώς πρέπει να το υποστείς για να απολαύσεις όλο το υπόλοιπο.

Δείτε τις θετικές πλευρές του ματς. Οι παίκτες συμμετέχουν με τις καλύτερες των προθέσεων, για να εξυπηρετήσουν τους στόχους τους. Και πράγματι το ντημπέητ προσφέρεται.

Τι θέλει ο κ. Καραμανλής; Έξοδο από την οικονομική κρίση. Το ντημπέητ είναι μια ανάσα. Θα ενισχύσει αποφασιστικά τη ζήτηση – οι πιτσαρίες, ας πούμε, θα κάνουν χρυσές δουλειές και οι ζυθοποιίες επίσης. Το ίδιο θα ισχύσει τις αμέσως επόμενες ημέρες για τα προϊόντα αδυνατίσματος, μετά από μια εβδομάδα στο μπαλκόνι με τηλεόραση. Θα ενισχυθεί και η αγορά εργασίας, με προσλήψεις νεαρών με μηχανάκια, να βρει δουλειά και –θα τον θυμάστε- εκείνος ο πιτσαδόρος που κυκλοφορούσε στα προεκλογικά σποτ της Ν.Δ. και μετά από πέντε χρόνια νέας διακυβέρνησης είμαι βέβαιος ότι θα είναι διευθύνων σύμβουλος – πιθανολογώ σε υπό συγχώνευση εταιρεία του δημόσιου τομέα. Κι αν το μέτρο του ντημπέητ σας φαίνεται κάπως προσωρινό, γιατί τα μέτρα για τα Ι.Χ. έχουν πιο μακροπρόθεσμη οπτική;

Ντημπέητ είναι η απάντηση και για τον κ. Παπανδρέου. Τι θέλει; Πράσινη ανάπτυξη. Σκεφτείτε το απλά. Τι θα έκαναν οι άνθρωποι, αν δεν έμεναν απόψε μαζικά καθηλωμένοι για να παρακολουθήσουν την τηλεμαχία των αρχηγών; Μάλλον θα έβγαιναν, μια τέτοια ωραία καλοκαιρινή νύχτα. Θα μετακινούνταν, δηλαδή, με μοτοσυκλέττες και αυτοκίνητα. Που σημαίνει ότι το ντημπέητ συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση των εκπομπών ρύπων – είναι μια πράξη ευθύνης προς το περιβάλλον. Κι αν έβγαιναν θα έπιναν ένα μπακάρντι –καταστρέφοντας ζαχαροκάλαμα στην Κούβα- και θα γέμιζαν το ποτήρι με κόκα, ενισχύοντας τις πολυεθνικές της βαρβαρότητας. Ντημπέητ και ύπνος (που πιθανότατα θα σας έχει πάρει νωρίς-νωρίς). Εξαιρετικά οικολογικό.

Κρίμα που είναι μόνο μια φορά, κρίμα που είναι μόνο κάθε εκλογές. Αύριο τι θα απογίνουμε χωρίς ντημπέητ;

Εγκώμιο μειοψηφίας (για το Μιχάλη Παπαγιαννάκη)

Τετάρτη 27 Μαΐου – και εκείνο που πάντα θαύμαζα, μαζί με κάποια απορία, στο Μιχάλη Παπαγιαννάκη ήταν η πείσμων αισιοδοξία του.

Δεν είναι αδύνατο. Να καταλαβαίνεις την πραγματικότητα, χωρίς να την αποδέχεσαι. Να την απορρίπτεις, χωρίς να την αρνείσαι. Να μην δελεάζεσαι από την εξουσία, χωρίς να ξεχνάς την αξία της. Να κατανοείς την αναγκαιότητά της, χωρίς να περνάς την κόκκινη γραμμή του συμβιβασμού για την άσκησή της. Να σου προσφέρεται και να μην την δέχεσαι, όχι από αλαζονεία, ούτε από ανασφάλεια, αλλά από συναίσθηση του ρόλου της μιας και της άλλης πλευράς.

Να βλέπεις τις δυσκολίες της Ευρώπης και να μην την απορρίπτεις γι’αυτό. Να βλέπεις τις ανεπάρκειες της Ελλάδας και να μην απογοητεύεσαι. Να κατανοείς τις υστερήσεις της Αριστεράς και να μην την εγκαταλείπεις γι’ αυτό. Να πειθαρχείς στην ιδεολογία σου και στον πολιτικό φορέα της, χωρίς να διαπραγματεύεσαι την ανεξαρτησία και την αυτοτέλεια.

Χρειάζεται πολιτικό σθένος και πνευματική επάρκεια σε σπάνιο συνδυασμό. Γι’ αυτό ο αποχαιρετισμός στο Μιχάλη Παπαγιαννάκη είναι εγκώμιο μειοψηφίας. Μιας μειοψηφίας με αυτογνωσία. Που ξέρει πως δεν θα την ακολουθήσουν πολλοί, όχι γιατί δεν θέλουν, αλλά γιατί δεν είναι έτοιμοι. Που ξέρει πως έχει δίκιο αλλά δεν αδικεί το ρεύμα επειδή δεν στοιχίζεται πίσω της. Που είναι προετοιμασμένη να δει τις ιδέες της να γίνονται πλειοψηφικές, όπως συνέβη ξανά και ξανά μετά τη μεταπολίτευση, έχοντας επίγνωση πως κάθε φορά, όταν θα φουσκώνει το ποτάμι, οι πρωταγωνιστές της θα βρίσκονται πάλι αλλού, σε μια νέα μειοψηφία, στη μαγιά μιας νέας μελλοντικής πλειοψηφίας.

Δεν είναι για όλους.

35άρηδες: παραλία ναι, σύνταξη όχι

Τρίτη 26 Μαΐου – και ας πάρουμε δύο άσχετα μεταξύ τους στοιχεία. Πρώτον, από την έκθεση του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία, την προτροπή για αλλαγές στο ασφαλιστικό, που μας την έχουν κάνει τόσοι πολλοί τόσες φορές, μας την έχει κάνει ο ΟΟΣΑ, η Κομισιόν, όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, τόσο που σε λίγο θα μας την κάνουν και οι τουρίστες κατεβαίνοντας από το αεροπλάνο.

Δεύτερο στοιχείο, από τις δημοσκοπήσεις. Οι χαμηλές παραγωγικές ηλικίες, γύρω από τα 35, είναι οι πιο απογοητευμένες από το πολιτικό σύστημα και γι’αυτό εκεί καταγράφονται τα μικρότερα ποσοστά πρόθεσης συμμετοχής στις εκλογές. Οι 35άρηδες είναι ο κορμός της αποχής, αυτοί που κυρίως θα προτιμήσουν ομπρέλα και παραλία παρά ψηφοδέλτιο και κάλπη.

Τι σημαίνει αυτός ο συνδυασμός; Τα κομματικά επιτελεία θα κάνουν τη δουλειά τους, εκεί που ο επαγγελματισμός δεν απέχει παρά μια τρίχα από τον πολιτικό κυνισμό. Θα μετρήσουν και θα δουν ότι εκείνοι που εργάζονται και παράγουν, όσο περνάει ο καιρός είναι, με τη βοήθεια και της υπογεννητικότητας, ένα όλο και μικρότερο τμήμα του εκλογικού σώματος. Το ποσοστό της εργασίας που παρέχουν και του πλούτου που παράγουν μεγαλώνει, καθώς ο αριθμός τους συρρικνώνεται.

Στην καταμέτρηση σημασία έχουν οι αριθμοί. Οι συνταξιούχοι και οι μεγαλύτεροι εργαζόμενοι, κυρίως οι τελευταίοι, είναι εκείνοι που επιβαρύνουν περισσότερο το ασφαλιστικό σύστημα. Τα κεκτημένα είναι κεκτημένα. Και την ίδια ώρα μεγαλώνει η πολιτική ισχύς των εχόντων και κατεχόντων τα προνόμια του συστήματος (πείτε τα πενιχρά, πείτε τα ανεπαρκή, αλλά πάντως προνόμια σε σύγκριση με τις επερχόμενες γενιές, αυτές που τώρα μπαίνουν ή έχουν λίγο καιρό στην αγορά εργασίας). Οι 65άρηδες ψηφίζουν μαζικά. Το ίδιο και οι άνω των 50 ετών. Η δύναμή τους στη διαμόρφωση των εκλογικών αποτελεσμάτων είναι καταλυτική. Μια μεταρρύθμιση που θα τα αγγίξει γίνεται πολιτικά αδύνατη. Μια μεταρρύθμιση που δεν θα τους αγγίξει είναι απλώς αδιανόητη.

Το αποτέλεσμα είναι αδιέξοδο. Όλο και περισσότερο τα κόμματα που θα χαϊδεύουν τα αυτιά των γεροντότερων και των περισσότερων θα κερδίζουν. Όλο και περισσότερο τα κόμματα θα δελεάζονται να προσχωρήσουν στη λογική του «μη μου άπτου» για το ασφαλιστικό. Επομένως οι αχθοφόροι του συστήματος θα χρειάζεται να δουλεύουν όλο και περισσότερο και να απολαμβάνουν όλο και λιγότερα. Και να βυθίζονται στην απογοήτευση, να αποφεύγουν τη συμμετοχή, άρα να ενισχύουν το πολιτικό βάρος, την ισχύ και την επιρροή των υπολοίπων παραγόντων στο εκλογικό αποτέλεσμα και, επομένως, στους πολιτικούς σχεδιασμούς.

Οι νέοι και οι 35άρηδες είναι αυτοί που την Κυριακή των εκλογών θα πάνε για μπάνιο. Και μετά, τα κεφάλια μέσα…

Η ανύπαρκτη εκλογική πραγματικότητα

Δευτέρα 25 Μαΐου – και τα πάντα για την πόλωση. Είναι σαν την πενικιλλίνη. Παλιό φάρμακο, έχει παρενέργειες, αλλά είναι φτηνό και δοκιμασμένο. Είναι το πιο ασφαλές αντίδοτο στην αδιαφορία και το δέλεαρ της παραλίας, που διαγράφεται απειλητικό, ιδιαίτερα για εκείνους που ξέρουν πως δεν είναι ιδιαίτερα διασκεδαστικό να τους ψηφίζουν ούτε οι ψηφοφόροι τους. Πόλωση μέχρι τελικής όχι πτώσεως αλλά ανόδου. Ανόδου της συσπείρωσης. Συσπείρωση είναι η μαγική λέξη. Όλα για τη συσπείρωση.

Το θέμα αφορά κυρίως τη Νέα Δημοκρατία που έχει πρόβλημα συσπείρωσης και στους ψηφοφόρους της – πέρα από τα στελέχη της και τους υπουργούς της, που αλληλοϋποβλέπονται και αλληλοκαρφώνονται σε κάθε ευκαιρία, ακόμη και μέσα στην προεκλογική εκστρατεία, οι μεν δίνοντας έναν απελπισμένο αγώνα πολιτικής επιβίωσης, οι δε επιδιώκοντας να πετάξουν τους άλλους, κυρίως αυτούς που φέρουν τη βαριά ρετσινιά του «βατοπεδινού», σαν σάκκους με άμμο από το αερόστατο για να μην τσακιστεί στα εκλογικά βράχια.

Η πραγματικότητα είναι σκληρή. Βάζει τα δικά της προβλήματα, τις δικές της προτεραιότητες. Ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Το γεγονός και η διαχείρισή του. Η υπόθεση με το Κοράνι έχει δημιουργήσει ένα χωρίς προηγούμενο υπόστρωμα έντασης στην κοινωνία. Αυτό που στη Γαλλία συνέβη στα προάστια μπορεί αύριο (και δεν εννοώ στο μέλλον, εννοώ κυριολεκτικά αύριο) να συμβεί στο κέντρο της Αθήνας. Ένας νεαρός κόπανος με στολή. Ένας νεαρός φανατικός με το Κοράνι στα χέρια, αύριο ίσως και με ένα όπλο στα χέρια. Ποιος μπορεί να το αποκλείσει; Τι θα σημαίνει για την Ελλάδα; Έχουμε καταλάβει πόσοι είναι οι μουσουλμάνοι (όχι γηγενείς, όχι μειονοτικοί από τη Θράκη, αλλά μετανάστες) που ζουν στην Αθήνα και μόνον στην Αθήνα. Υπάρχουν υπολογισμοί ακόμη και για 300.000 ανθρώπους. Δεν ξέρουμε ακριβώς. Δεν τους έχουμε καταγράψει. Δεν ξέρουμε πού μένουν, πώς ζουν, πού δουλεύουν και για ποιους, πού προσεύχονται και ποιους ακούν στο κήρυγμα. Δεν γράφουμε καν τα παιδιά τους στα δημοτολόγια. Κάνουμε πως δεν υπάρχουν. Μέχρι που δίνουν μάχες με σπαθιά δυο βήματα από την Ομόνοια, μέχρι που βγαίνουν και τα σπάνε μια ωραία Παρασκευή του Μάη στο Σύνταγμα, και να ΄τοι, υπάρχουν και για τα δελτία ειδήσεων, άρα κατοχύρωσαν την ύπαρξή τους και για την πολιτεία.

Η πραγματικότητα επιβάλλει την ατζέντα της. Αυτό θα έπρεπε να είναι (μαζί με την οικονομική κρίση) ένα κεντρικό θέμα πολιτικής συζήτησης, ένα κεντρικό μοτίβο της προεκλογικής εκστρατείας. Αλλά στην ομιλία του κ. Καραμανλή χτες το βράδυ στην Τρίπολη δεν υπάρχει η λέξη «μετανάστης». Ούτε καν η λέξη. Όπως θα έλεγε, με το κλισέ που ο ίδιος έχει πια καθιερώσει στον τρόπο που γράφονται οι πολιτικές ομιλίες: «αυτή ΔΕΝ είναι η πραγματικότητα».

Είναι Δευτέρα 25 Μαΐου – κι αυτός είναι ο Σφυγμός της Μέρας.

Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα

Παρασκευή 22 Μαΐου – και κακόμοιρε Κορνήλιε τι σου μελλε να πάθεις… Που να το φανταζόταν ο Καστοριάδης ότι αυτός, ένας παλιός τροτσκιστής, που διαφώνησε με τους συντρόφους του (παλιά ανάμεσά τους και ο Ανδρέας Παπανδρέου) για να κάνει διαφορετικού τύπου κριτική στο σοβιετικό καθεστώς και να εμπνεύσει τον αντιεξουσιαστικό Μάη του 68, ότι το σύνθημά του, ο τίτλος της οργάνωσης και του περιοδικού του, το «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα», 12 χρόνια μετά το θάνατό του θα γινόταν σε αυτή την περίεργη χώρα υπόκρουση μιας ευρωεκλογικής αναμέτρησης, ότι θα ακουγόταν σε αλαλάζουσες διαδηλώσεις στις επαρχιακές πλατείες και θα ετύγχανε σχολιασμού, στα σοβαρά δηλαδή, από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο. Ποτέ μη λες ποτέ…

Είναι βέβαια κάπως περίεργο να αντηχεί το σύνθημα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» για να σχηματίσει ρεύμα εξουσίας, αυτή η ιδέα ενός φιλοσόφου που ασχολήθηκε επί δεκαετίες ενεργά με την πολιτική, ήταν πάντοτε στη μειοψηφική πλευρά, ακόμη και μέσα στη μειοψηφία, και κατέληξε κριτικός του συστήματος και ύστερα κριτικός της εξουσίας, του κάθε συστήματος, ενός φιλοσόφου που η κεντρική του ιδέα είναι η αυτονομία του ανθρώπου και πώς μπορεί να αποτραπεί ο περιορισμός της στην πολιτική στράτευση. Η επιστροφή της ιδέας της αυτονομίας στην προβληματική της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αλλά έχω μια επιφύλαξη για το κατά πόσον ο δρόμος της επιστροφής περνάει από την κεντρική πλατεία της Ξάνθης.

Προφανώς, πάντως, το πολιτικό περιεχόμενο του «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» δεν σημαίνει ότι όσοι δεν είναι σοσιαλιστές, είναι βάρβαροι. Θα έλεγα πως αυτή είναι μια άκρως βαρβαρική ανάγνωση της πολιτικής φιλοσοφίας. Ο Καστοριάδης δεν μπορεί να αμυνθεί, έκανε το λάθος να πεθάνει και τώρα ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Ίσως πάλι να έκανε καλά που μας άφησε χρόνους. Ίσως να προτιμούσε η τελευταία πολιτική συμβολή του να μην είναι για τη μείωση μιας εκλογικής διαφοράς, εν μέσω γενικής απάθειας.
Ίσως πάλι να μην την γλίτωνε εάν άκουγε πως η γνήσια ερμηνεία του έρχεται από το Κομμουνιστικό Κόμμα, με το οποίο είχε τις γνωστές σχέσεις από το 1945 και εντεύθεν, και ότι, παρά τη θέλησή του, ήταν ένας πρόδρομος του αντιευρωπαϊσμού, και ότι η πραγματική βαρβαρότητα που είχε υπόψη του ήταν οι επιδοτήσεις Βρυξελλών.

Πρόλαβε κι έφυγε νωρίς. Αν ζούσε το τελευταίο διήμερο δεν θα γλίτωνε μια πολύωρη επίσκεψη στο στενό φίλο του, το Λακάν, για ψυχανάλυση. Στην οποία εμείς ομαδικώς κατευθυνόμαστε.

Ιδεασμοί και ηθικό αλτσχάιμερ

Πέμπτη 21 Μαΐου – και πρέπει επειγόντως να ασχοληθεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Δεν είναι μόνον η εισαγόμενη από το Μεξικό γρίππη των χοίρων. Ένα πλήθος ασθενειών ενδημεί στη χώρα και απειλεί να τη μετατρέψει σε μια απέραντη Φάρμα των Ζώων, που θα τρόμαζε και τον Όργουελ, ο οποίος πρώτος εμπνεύστηκε την ειδική αυτή συνομοταξία των χοιρινών που κυλιούνται σε λάσπη ανακατεμένη με χρήμα με εξουσία και δηλώνουν υπερήφανα ότι «όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα υπόλοιπα».

Η γρίππη είναι το λιγότερο. Εμείς θα γράψουμε ένα ολόκληρο τόμο με άγνωστες λοιμώδεις νόσους, που θα αποτελέσουν ειδικό κεφάλαιο στην ιατρική επιστήμη. Θα λέγεται «ελληνική παθολογία», και θα έχει τη μοναδικότητα να έχει γραφτεί όχι από γιατρούς αλλά από δικηγόρους.

Το πρώτο Νόμπελ θα λάβει ο διακεκριμένος εργατολόγος Χρήστος Νικολουτσόπουλος για τη διάγνωση του «αυτοκτονικού ιδεασμού». Όπως θα θυμάστε από την υπόθεση Ζαχόπουλου (που ποιος να φανταζόταν ότι θα εξέπιπτε ώστε να γίνει το έσχατο των σκανδάλων και να μοιάζει σήμερα με πταίσμα), ο κ. Νικολουτσόπουλος μόλις πληροφορήθηκε ότι επρόκειτο να κληθεί από τον ανακριτή για να μάθουν γιατί γύρναγε με την κα Τσέκου στα κανάλια και ζητούσε (εκείνη – εκείνος ποτέ…) λεφτά για να κρεμάσουν στα βίντεο το Ζαχόπουλο, του ήρθε κάτι. Δεν αισθανόταν καλά. Σκέφτηκε να αυτοκτονήσει. Νοσηλεύθηκε επί πολλές, πολλές μέρες. Ο ντόκτορ Νικολουτσόπουλος ήξερε ότι το βασικό χαρακτηριστικό του οργανισμού μας είναι η ταχύτατη ζύμωση των εξελίξεων που ακολουθείται από βαθιά λήθη, στα όρια του λήθαργου. Συνήλθε, έκανε λίγο μέσα προφυλακισμένος και να ΄τος πετιέται από ξαρχής, τραγούδησε και δημόσια ένα «είμαι αητός χωρίς φτερά», για να μην μπερδευτούμε με άλλα αρπακτικά, και επέστρεψε χαίρων άκρας υγείας στον επαγγελματικό στίβο όπου διαπρέπει.

Εκτός από τον «αυτοκτονικό ιδεασμό», τώρα και το «σύνδρομο Ζαγοριανού». Πρόκειται για ασθένεια που εκδηλώνεται αιφνιδιαστικά και έχει κεραυνοβόλο εξέλιξη. Ενώ στον αρχετυπικό ασθενή, τον κ. Μιχάλη Χριστοφοράκο, επωαζόταν από τότε που κατάλαβε ότι δεν τη γλίτωνε την προφυλάκιση, συμπτώματα δεν είχαν εκδηλωθεί. Κυκλοφορούσε κανονικά στην Αθήνα, κάποιο διάστημα εργαζόταν κιόλας, απολάμβανε τη θέα από κοσμικά και πανάκριβα εστιατόρια (άλλωστε ο λογαριασμός δεν είναι πρόβλημα…) και γενικώς διήγε βίον ανειμένον, σαν να μην τρέχει τίποτα. Όσο έσφιγγε η κατάσταση, ο ιός δούλευε μέσα του. Και ξαφνικά, την παραμονή που ήταν να πάει στον ανακριτή, υπέστη «χειροπεδικό ιδεασμό», οραματίστηκε δηλαδή τον εαυτό του βραχιολοφορεμένο. Εκεί ήταν που ασθένησε βαριά. Μετά βίας έστειλε ένα φαξ από το Μόναχο, όπου έχει και εξαιρετικούς γιατρούς, εξαιρετικά δικηγορικά γραφεία και, επίσης, τα κεντρικά της Ζήμενς.

Από τέτοια περίεργα σύνδρομα πάσχουν μόνον λίγοι, και μόνον σπάνια. Υπάρχει όμως μια άλλη αρρώστια από την οποία πάσχουμε όλοι, μάλλον θα είναι γονιδιακού χαρακτήρα. Είναι το «ελληνικό αλτσχάιμερ». Που επιτρέπει στον κ. Ματζουράνη να εμφανίζεται τιμητής, να δίνει συνεντεύξεις, να του παίρνουν συνεντεύξεις, να έχει πελατεία, να κυκλοφορεί άνετος και επιτυχημένος, αφού αποφυλακίστηκε, αυτός που τιμήθηκε με ένα σημαντικό δημόσιο αξίωμα και έγινε ο γραμματέας του υπουργικού συμβουλίο της υπόθεσης Κοσκωτά. Τόσο βαρύ αλτσχάιμερ ώστε ο κ. Ματζουράνης να εμφανίζεται και να καταθέτει μήνυση σε βάρος του ανακριτή, χωρίς η πράξη, ή και μόνη η παρουσία του σε υπόθεση σκανδάλου, να επισύρει γενική κατακραυγή και κοινωνική απαξία.

Αυτό το ηθικό αλτσχάιμερ είναι νόσος εκφυλιστική, αρρώστια ανίατη – κι έχουμε λίγα, πολύ λίγα αντισώματα.

Τέσσερα επί τέσσερα

Τετάρτη 20 Μαΐου – και με ενθουσιασμό σας ενημερώνω ότι η χώρα βρίσκεται πια στην παγκόσμια πρωτοπορία. Εμάς κοιτάνε όλοι για να δούνε τι θα κάνουν. Δίνουμε γραμμή στην υφήλιο. Το έθνος μπορεί να είναι υπερήφανο. Η Ελλάδα δίνει γραμμή στον Ομπάμα.

Δεν είδατε πώς αντιμετωπίσαμε την οικονομική κρίση; Με ομοιοπαθητική. Δεν έχεις λεφτά; Βλέπεις στριμώγματα μπροστά σου; Μπορεί αύριο να βρεθείς άνεργος ή να χτυπάς μύγες στο ταμείο; Προπαντός μη μου στενοχωριέσαι, μη γκριζάρεις, μην πονοκεφαλιάζεις. Τι να κάνεις; Βγες για ψώνια. Τσάκισε την κάρτα. Στέγνωσε το λογαριασμό. Ξεκλείδωσε το σεντούκι με τις αποταμιεύσεις της γιαγιάς. Σπάσε τον κουμπαρά του παιδιού. Είναι ευκαιρία: να πάρεις τζιπούρα 4Χ4, να πάρεις γυαλιστερή λιμουζίνα, να κυκλοφορείς και να πουλάς πρόσωπο στην κοινωνία. Άφραγκος αλλά άνετος.

Βασισμένη πάνω σε αυτή την επικούρεια προσέγγιση της κρίσης, η κυβέρνηση έδωσε κίνητρα για να αγοράσουμε κι άλλα αυτοκίνητα, γιατί δεν είχαμε αρκετά στις λεωφόρους των Εξαρχείων και τα βουλεβάρτα του Κολωνακίου. Και, ω του θαύματος. Ο Ομπάμα μας μιμείται. Θα διαβάσετε σήμερα ότι ανακοίνωσε κίνητρα για την απόσυρση 177 εκατομμυρίων (ναι, καλά ακούσατε 177 εκατομμυρίων) Ι.Χ. και την αντικατάστασή τους με αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας, που θα μειώσουν συνολικά κατά το ένα τρίτο τους ρύπους που εκπέμπουν στην ατμόσφαιρα οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη.

Και τι θα γίνουν τα αυτοκίνητα που έχουν συσσωρεύσει απούλητα οι μεγάλες αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες που καταρρέουν; Θα τους ξεμείνουν στις αποθήκες; Θα τα κάνουν σκραπ πολυτελείας; Όχι. Θα βρεθεί αγοραστής – για να μην πω τίποτα χειρότερο. Δεν θα βρεθεί. Βρέθηκε. Θα τα δείτε να κυκλοφορούν, απαστράπτοντα και ρυπογόνα στους δρόμους μας. Αυτή είναι μια μικρή διαφορά των κινήτρων που δίνει ο Ομπάμα, από τα κίνητρα που με μεγάλη αποτελεσματικότητα έδωσε η κυβέρνηση. Εκεί θα ρυπαίνουν λιγότερο. Εδώ η σαβούρα τους θα είναι στάτους σύμπολ του κατόχου και καπνός στο πρόσωπο των υπολοίπων.

Πάντως, το μέτρο στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Διαβάζω στις πρώτες στατιστικές ότι ξεπούλησαν οι αντιπροσωπείες κι έκαναν χρυσές δουλειές οι μαντράδες πολυτελών μεταχειρισμένων. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν κυρίως στα αυτοκίνητα που κοστίζουν πάνω από 20.000 ευρώ. Ταυτόχρονα, ε, δεν είναι περίεργο, μειώθηκαν οι αποταμιεύσεις. Το αμάξι μας μαρσάρει υπέροχα. Η χώρα πάλι, χτυπάει πυράκια…

Ο ιός του πανικού

Τρίτη 19 Μαΐου – και η χώρα ζει υπό καθεστώς άμεσης απειλής. Την απειλούν η επιδημική γρίππη και ο ενδημικός πανικός. Το πρώτο ελαφρύ κρούσμα γρίππης μπορεί να φέρει μαζί του βαρύτατα και μεταδοτικά κρούσματα λοιμώδους επικοινωνίασης. Το νόσημα είναι χρόνιο και ανίατο, επίκειται έξαρση, φορέστε γρήγορα τις μάσκες σας.

Η γρίππη των χοίρων, που δεν την λέμε έτσι για να προστατεύσουμε τη χοιροτροφία, η μεξικανική γρίππη που δεν την λέμε έτσι για να γλιτώσει ο τουρισμός του Μεξικού, η νέα γρίππη τελοσπάντων έχει μερικά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι πως (έως τώρα) εμφανίζεται εξαιρετικά ήπια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη χώρα με τα περισσότερα κρούσματα στον κόσμο, το ποσοστό θνησιμότητας δεν ξεπερνάει το ένα τοις χιλίοις. Το ποσοστό είναι σαφώς μικρότερο από τη συνήθη θνησιμότητα που έχουν τα κρούσματα γρίππης κάθε χρόνο, χωρίς να υπάρχει κάποια έκρηξη μεταδοτικότητας ή κάποιος ειδικός συναγερμός. Η θνησιμότητα στο Μεξικό, χωρίς κι εκεί να είναι τεράστια, ασφαλώς δεν είναι κατά κανένα τρόπο συγκρίσιμη με άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα ή η υπόλοιπη Ευρώπη, όπου οι συνθήκες υγιεινής δεν έχουν σχέση με την κατάσταση, για παράδειγμα, στην αποθήκη 20 εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι οι παραγκουπόλεις γύρω από την Πόλη του Μεξικού.

Είναι αλήθεια, φυσικά, ότι κίνδυνος υπάρχει. Όχι τόσο από τη βαρύτητα της ασθένειας, όσο κυρίως από το ρυθμό μετάδοσής της. Είναι ένας ιός με όλες τις προδιαγραφές για να μεταδοθεί παντού, σε όλο τον κόσμο, να προκαλέσει πράγματι πανδημία. Και ασφαλώς πρέπει να γίνουν πολλά, να ληφθούν προληπτικά μέτρα, να τηρηθούν κανόνες υγιεινής, οι περισσότεροι αυτονόητοι στην τρέχουσα καθημερινότητά μας.

Αλλά σε μια χώρα όπου οι συγκινητικά ευαίσθητες μαμάδες βλέπουν πρωινάδικα και τρέχουν στο φαρμακείο για να στοκάρουν Ταμιφλού, σε μια χώρα που δεν τρώει γουρουνοπούλα στην Καλαμάτα για να μην κολλήσει μεξικάνικη γρίππη, σε μια χώρα όπου οι πελάτες δεν πατάνε σε μεξικάνικο για το φόβο να κρυβόταν ο ιός σε κάποια κονσέρβα φασόλια και να μπει ύπουλα στα τάκος και τα μπουρίτος, ο πανικός είναι πιο επικίνδυνος από τον ιό.

Και είναι πιο επικίνδυνος γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ξεχάσουμε όλα τα άλλα. Μη σε νοιάζει, ας πούμε, για τις ευρωεκλογές – φυλάξου από τη γρίππη. Μη σε νοιάζει που η Ελλάδα έχασε δέκα θέσεις στον πίνακα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και θα μείνεις άνεργος – θα είσαι τουλάχιστον ζωντανός, αν φυλαχτείς από τη γρίππη. Μη σε νοιάζει ποιος είναι ο Ρόκος στους λογιαριασμούς της Ζήμενς – εκείνος έχει τον τρόπο του να πάρει Ταμιφλού, εσύ φυλάξου από τη γρίππη. Μην κοιτάς τώρα ποιοι πήραν το τρένο του Προαστιακού και εισέπραξαν αντί να πληρώσουν γερό εισιτήριο – γίνε καλά πρώτα από τη γρίππη που δεν έχεις και βλέπουμε. Αυτή τη γρίππη πολλοί τη βλέπουν κίνδυνο να αρρωστήσουν, άλλοι μπορεί να διακρίνουν μια θεραπεία δια πάσαν νόσον και πάσαν αμαρτίαν. Από αυτούς πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί τρόπος προφύλαξης.

Επτά (και να καίνε...)

Δευτέρα 18 Μαΐου – και για τους αριθμολάγνους είναι ο «μυστικός αριθμός», αυτός που κρύβει πολλές αναγνώσεις και μετρά την τύχη των ανθρώπων. Είναι ο περιβόητος αριθμός 7.

Η ημέρα επιβεβαιώνει το μύθο του. Ο 7 μπορεί να είναι ο αριθμός της καταστροφής. Για ρωτήστε και το Σάκη και θα σας ενημερώσει σχετικά. Πού να δεις άμα το 7 έχει και 3 μπροστά του. Γίνεται 37. Όπως θα έλεγε και ο Γεράσιμος Αρσένης, «Σάκη χάσαμε». Ακόμα χειρότερα. «Σάκη γεράσαμε»…

Για άλλους, πάλι, το 7 φέρνει την ευτυχία. Για ρωτήστε, για παράδειγμα, τον κ. Γιώργο Παπανικολάου και την κα Άννυ Ποδηματά και θα σας το επιβεβαιώσουν. Εφτά μόνον είναι οι απολύτως σίγουρες εκλόγιμες θέσεις και την έβδομη έχουν οι δυο τους σε Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ αντιστοίχως. Από εκεί και κάτω αρχίζουν οι αγωνίες.

Υπάρχει, όμως, ένα ακόμη 7 στο φόντο της μέρας. Είναι το 7 που πλησιάζουν οι Οικολόγοι στις μετρήσεις. Το νούμερο φέρνει ρίγη. Όχι τόσο επειδή θα χαλάσει το εκλογικό βράδυ στους αναλυτές και στα κομματοστελέχη που θα βγουν στις τηλεοράσεις για να εξηγούν, όπως πάντοτε, γιατί δεν είναι σωστό αυτό που καταλαβαίνουμε, στο βαθμό που δεν τους βολεύει. Τα ρίγη είναι από το μέλλον. Ο τρόμος αφορά το ενδεχόμενο να επαναληφθεί κάτι τέτοιο στις εθνικές κάλπες, εκεί όπου δεν υπάρχει ούτε χαλαρή ψήφος, ούτε τριήμερο, ούτε κάτι σαν δημοψήφισμα, αλλά σκληρή πραγματική επιλογή, που παράγει κοινοβουλευτικό αποτέλεσμα.

Εάν κάτι τέτοιο συμβεί, τότε το γνωστό θρίλερ “Seven” θα μοιάζει ανέκδοτο μπροστά του.

Φορο-λωρίδες

Παρασκευή 15 Μαΐου – και ζούμε ήδη την επόμενη μέρα της κάλπης. Μέχρι τις 7 Ιουνίου, που θα γίνουν οι ευρωεκλογές, η λέξη της επικαιρότητας θα είναι «ψήφος» - άντε το πολύ-πολύ «αποχή». Από τις 8 Ιουνίου, όμως, από νωρίς-νωρίς το πρωί, η λέξη της μέρας, της κάθε μέρας, για πολλές-πολλές μέρες, θα είναι «φόροι».

Είμαστε κιόλας εκεί. Σήμερα τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων βρίθουν από εξαιρετικές ιδέες για τη μείωση της φοροδιαφυγής. Η πρώτη ιδέα είναι να εκπίπτουν οι αποδείξεις που ο τελευταίος αριθμός τους θα είναι ο ίδιος με εκείνον του Λαϊκού Λαχείου. Πρόκειται για καταπληκτική ιδέα, που θα μετατρέψει την κάθε ταμειακή μηχανή σε ένα είδος φρουτάκια και τη χώρα σε ένα τεράστιο Μον Παρνές. Είναι, δηλαδή, η βαλκανική εκδοχή του καπιταλισμού-καζίνο, πασπαλισμένη με επαρκή δόση εγχώριας «παντέντας». Η αίσθηση της γελοιότητας, βέβαια, δεν είναι το φόρτε αυτού του κράτους…

Μια άλλη ιδέα μαρσάρει πιο καλά. Να σταματάνε στο δρόμο ειδικά συνεργεία τα πολυτελή Ι.Χ., τις λιμουζίνες, τις Μαζεράτι και τις Καγιέν, που έχει πήξει ο τόπος, και να τους κάνουν όχι τροχονομικούς, αλλά φορολογικούς ελέγχους. Το έχεις δηλώσει; Αυτό το ξέρουμε από το «Τάξις». Τι άλλο έχεις δηλώσει, όμως, και μου θέλεις 8κύλινδρο στη Βασιλίσσης Σοφίας; Δεν είναι αναγκαστικά κακό. Η κατανάλωση, και μάλιστα η γκλίτερ και κιτς εκδοχή της, η αντιαισθητική σπατάλη προς κοινωνική προβολή, είναι πράγματι ασφαλής οδηγός προς τους φοροφυγάδες. Γιατί να ελέγχονται τυχαία και να μην διαλέγεις όσους οδηγούν τα περίφημα «τζιπ Κολωνακίου»;

Καταρχήν σωστά. Πού μπορεί κανείς να βρει δεκάδες τέτοια σύμβολα κοινωνικής καταξίωσης και μαύρου χρήματος παρκαρισμένα, χωρίς να χρειάζεται να στήνεται στις γωνίες και να βάζει ενέδρες και μπλόκα στις διασταυρώσεις; Μα είναι πάρα πολύ απλό. Το χειμώνα στην Πειραιώς και την Ιερά Οδό, το καλοκαίρι στην Παραλιακή. Αρκεί να είναι νύχτα, κατά προτίμηση Παρασκευής ή Σαββάτου. Οι αρμάδες των θηριωδών και των πανάκριβων είναι όλες παρατεταγμένες έξω από τα κέντρα νυχτερινής εκτόνωσης των ιδιοκτητών τους. Εκεί η Εφορία, αν θέλει, μπορεί να τα βρει όλα παρκαρισμένα.

Αλλά εδώ είναι το θέμα. Παρκαρισμένα; Όχι. ΠΑΡΑΝΟΜΑ παρκαρισμένα. Στην κοινή των απάντων θέα, με την κοινή των απάντων προστασία. Με τους παρκαδόρους να τα οδηγούν και τους μπράβους να τα προστατεύουν. Και τους λαδωμένους κρατικούς λειτουργούς να προστατεύουν τους μπράβους. Φοβάμαι ότι θα δυσκολευτεί το κράτος αυτό, που δεν μπορεί να κόψει μια κλήση στα 4Χ4 των νυχτοπερπατημένων, να μας πείσει πως θα τους κάνει φορολογικούς ελέγχους και θα τους υποχρεώσει να περάσουν από το ταμείο του.

Και, βέβαια, η λύση (αν πραγματικά θέλει κανείς λύση) είναι πράγματι στην τεχνολογία, στο «Τάξις» και στις διασταυρώσεις. Υπάρχει η γνωστή πια πρόταση του Αλέκου Παπαδόπουλου: όλες οι πληρωμές πάνω από ένα ποσό να γίνονται υποχρεωτικά μέσω τραπεζικών λογαριασμών με παραστατικά. Για να γίνει κάτι τέτοιο, το κράτος δεν αρκεί να είναι πιεστικό – που κι αυτό δεν είναι απορριπτέο, εάν χρειαστεί. Πρέπει να είναι πειστικό προς τον πολίτη για το δίκαιο μιας ρύθμισης και την ισότητα της εφαρμογής. Ποιο κράτος θα είναι πειστικό; Το κράτος των λαδωμένων κομμάτων, των μαύρων ταμείων και της Ζήμενς;

Γιατί ανεβαίνουν τώρα οι Οικολόγοι

Πέμπτη 14 Μαΐου – και οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια. Ιδιαίτερα στις δημοσκοπήσεις, οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια. Κάτι λένε όμως…

Μεταμεσονύκτια παρουσιάστηκε χτες μια μέτρηση που δεν αμφιβάλλω ότι θα προκαλέσει πολλές συζητήσεις και θα σφραγίσει αυτή τουλάχιστον τη φάση της προεκλογικής εκστρατείας ενόψει της κάλπης της 7ης Ιουνίου. Η έρευνα εμφανίζει το τέλος ενός φαινομένου και την αρχή ενός άλλου. Ο Συνασπισμός είναι (στη σφυγμομέτρηση, ξαναλέω – στην κάλπη βλέπουμε…) τέταρτο κόμμα. Από εκείνα τα μετεωρικά 15% και 17% έχει εντελώς ξεφουσκώσει, και επιστρέφει στα «γράδα» του. Βρέθηκε στην κορυφή του κύματος τη λάθος ώρα, όταν δεν υπήρχε στον ορίζοντα κάλπη για να εξαργυρώσει την άνοδο, να κεφαλαιοποιήσει εκλογικά τα κέρδη και να έβλεπε, όταν θα τα είχε «γράψει», πώς θα τα διαχειριζόταν. Η διαχείριση ενός εικονικού ποσοστού είναι ασφαλώς δυσκολότερη παρά μιας πραγματικής εκλογικής καταγραφής. Και ο Συνασπισμός δεν κατάφερε να μείνει εκεί ψηλά που τον είχε στείλει η συγκυρία πριν από ενάμιση χρόνο.

Αντιθέτως, οι Οικολόγοι είναι αυτοί που τώρα εκτοξεύονται. Γιατί; Δεν είναι δύσκολο να το διαγνώσει κανείς. Προφανώς και είναι ευάλωτοι στο επιχείρημα ότι οι πολίτες δεν γνωρίζουν ακριβώς τις θέσεις τους και θα είναι πιο πιεστικά τα πράγματα όταν θα χρειαστεί να καθήσουν και να απαντήσουν σε ερωτήματα με ένα «ναι» ή ένα «όχι». Δεν λέω πως δεν έχουν θέσεις – βεβαίως και έχουν. Αλλά η γνωστοποίηση των θέσεων κάποιους ευχαριστεί και κάποιους δυσαρεστεί, έχει δηλαδή κόστος. Αυτό είναι και το όλο θέμα με τους Οικολόγους. Ότι οι πολίτες τους προτιμούν για την γενική τοποθέτηση που εκφράζουν, την ανησυχία για ένα θέμα που αφορά και ευαισθητοποιεί όλους, το περιβάλλον, χωρίς ταυτόχρονα να εμπλέκονται στην συζήτηση όλων των άλλων πολιτικών ζητημάτων, στα οποία η εμπλοκή των κοινοβουλευτικών κομμάτων δεν αποτιμάται θετικά από την κοινή γνώμη.

Η πτώση του Συνασπισμού και η άνοδος των Οικολόγων από μια οπτική δεν είναι κάτι διαφορετικό, αλλά η άλλη όψη του νομίσματος. Οι άγνωστοι Οικολόγοι, και όχι ο τότε άγνωστος και θελκτικός Αλέξης, είναι ο βασικός υποδοχέας της δυσαρέσκειας. Αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση. Δεν είναι όμως η σωστή ερμηνεία.

Η άνοδος των Οικολόγων είναι άλλης τάξης θέμα από τη διόγκωση του ποσοστού του Συνασπισμού στο παρελθόν. Έχει άλλωστε μεσολαβήσει μια φάση στην οποία η υποχώρηση του ΣΥΝ επιβεβαίωνε τη λογική της ανόδου: τη λογική των συγκοινωνούντων δοχείων με το ΠΑΣΟΚ. Τώρα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι δυσαρεστημένοι εκλογείς δεν αναζητούν ένα άλλο κόμμα. Αναζητούν μια ψήφο διαμαρτυρίας προς όλο το πολιτικό φάσμα και είναι ενδεικτικό ότι και από τους μικρότερους σχηματισμούς προτιμούν εκείνον που ούτε ως φορέας, ούτε τα στελέχη του έχει εμπλοκή με το πρόσφατο πολιτικό παρελθόν. Η απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα αναζητεί εκτόνωση μάλλον παρά λύση, ευρωεκλογές είναι άλλωστε και όχι εθνικές εκλογές. Και την εκτόνωση την αναζητεί έξω από ό,τι έχει ακουμπήσει στο σύστημα και την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση. Μια νέα τάση, δηλαδή, αντικαθιστά με το σύνολο των κοινοβουλευτικών κομμάτων ό,τι έως τώρα έβλεπε στο δικομματισμό. Είναι μια πιο βαθιά δυσαρέσκεια, μια πιο βαθιά κρίση εμπιστοσύνης.

Ένας Ομπάμα για την Ευρώπη

Τετάρτη 13 Μαΐου – και χθες το απόγευμα έγινε στο Μέγαρο Μουσικής ένα μεγάλο διεθνές συμπόσιο για τη σοσιαλδημοκρατία. Το ευρωπαϊκό μοντέλο, η κεντρική πολιτική έκφραση της κεντροαριστεράς, βρίσκεται σε κρίση. Ποτέ άλλοτε στη γηραιά ήπειρο δεν ήταν τόσο ετεροβαρείς οι συσχετισμοί. Ακόμη και την εποχή του θριάμβου του νεοφιλελευθερισμού, με το Ρήγκαν στην Αμερική και τη Θάτσερ στη Βρετανία, αλλά και τη μακρά κυριαρχία του Κολ στη Γερμανία, υπήρχε απέναντί τους το μέτωπο των νότιων σοσιαλιστών: η Γαλλία του Μιτεράν, η Ισπανία του Γκονζάλες, πιο αριστερόστροφη, πιο ατίθαση και πιο ανεξάρτητη γεωπολιτικά η Ελλάδα του Αντρέα.

Σήμερα, που η λογική της αγοράς ζει τη μεγαλύτερη κρίση της μετά τον πόλεμο, μια κρίση στην καρδιά της, γιατί ακριβώς είναι κρίση λειτουργίας και αποτελεσματικότητας του συστήματος, τώρα που η ιδεολογική της πρωτοκαθεδρία αμφισβητείται, μολονότι δεν υπάρχουν ξεκάθαρες εναλλακτικές προτάσεις, η πολιτική της κυριαρχία στην Ευρώπη είναι χωρίς προηγούμενο και χωρίς να κινδυνεύει. Αυτή η αναντιστοιχία δεν είναι μόνον ένα πολιτικό παράδοξο. Είναι και μια απειλή για την Ευρώπη που βρίσκεται με ηγεσίες-οπισθοφυλακές του παρελθόντος στην κρίσιμη αυτή συγκυρία και δεν δείχνει ικανή να κάνει αυτό που συνέβαινε σχεδόν πάντοτε στο παρελθόν: να γίνει η μήτρα και το δοκιμαστήριο των πολιτικών ιδεών του μέλλοντος, σε παγκόσμια κλίμακα.

Το Συνέδριο στο Μέγαρο Μουσικής εστιάστηκε στη διατύπωση των ζητημάτων, που δεν είναι αχαρτογράφητη περιοχή. Ταυτόχρονα, όμως, οι παρουσίες ανέδειξαν ένα κεντρικό πρόβλημα της σημερινής ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς. Το πρόβλημα της ηγεσίας. Η απουσία ενός ή περισσότερων ηγετών με κάποιο νήμα να τους ενώνει, έστω χαλαρά, με κάποιους κοινούς άξονες προβληματισμού, που να δημιουργούν την προσδοκία μιας διαφορετικής συνεκτικής πρότασης. Ποτέ δεν ήταν ενιαίο το «μέτωπο», ας το πούμε έτσι, Μιτεράν-Παπανδρέου-Γκονζάλες. Ακόμη ασθενέστεροι ήταν οι δεσμοί ανάμεσα στο Μπλαιρ, το Ζοσπέν, το Σρέντερ, το ντ’Αλέμα και το Σημίτη στη δεκαετία του 90. Υπήρχε όμως ένα γενικό πλαίσιο και μια κρίσιμη μάζα.

Σήμερα λείπουν και τα δύο. Και λείπει, κυρίως, ένα πρόσωπο που, είτε σε ιδεολογικό επίπεδο, όπως συνέβη με τον Άντονι Γκίντενς και τον Τρίτο Δρόμο, είτε σε πολιτικό επίπεδο, όπως πολύ πρόσφατα στην Αμερική με τον Ομπάμα, θα λειτουργήσει ως καταλύτης μιας γενικής προσπάθειας ανακαίνισης της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης. Σε μια ιστορική αντίφαση, η σοσιαλδημοκρατία σήμερα μοιάζει πιο επίκαιρη θεωρητικά και πιο γερασμένη στην πολιτική της εκπροσώπηση. Κόμματα και πρόσωπα που δυσκολεύονται να αποτινάξουν το ίζημα της εξουσίας, κατακερματισμένα και συχνότατα κλεισμένα σε μια παρατεταμένη διαμάχη ανάμεσα σε φθαρμένα πρόσωπα: στην Ιταλία η Αριστερά δεν μπορεί να αντισταθεί στη γελοιοποίηση της πολιτικής από ένα μπουφόνο με χρήμα και κανάλια, στη Γαλλία οι «ελέφαντες» του κόμματος προτιμούν την αλληλοεξόντωση από το να δουν έναν άλλον να επικρατεί, στη Γερμανία η Μέρκελ βγαίνει κερδισμένη από τη συγκυβέρνηση και στη Βρετανία ο Μπράουν, πρωταγωνιστής στην αντιμετώπιση της τραπεζικής κρίσης χρεώνεται τη δημιουργία της, και με τη συμβολή των σκανδάλων, εάν σήμερα η Ντέηλυ Τέλεγκραφ δεν αποκάλυπτε ότι ένας Φιλελεύθερος Δημοκράτης στη Βουλή χρέωνε στο κράτος το διαμέρισμα της κόρης του, οι Εργατικοί θα ήταν τρίτο κόμμα στην επόμενη σφυγμομέτρηση.

Η Ευρώπη αναζητεί το δικό της Ομπάμα.

Η "στομωμένη μεταπολίτευση"

Τρίτη 12 Μαΐου – και «η μεταπολίτευση έχει στομώσει». Εκδηλώνονται «συνεχή σκάνδαλα», υπάρχει «ατέρμονη εκλογολογία», τα κόμματα επιδίδονται σε «υποσχεσιολογία» μολονότι πλήθος από τις υποσχέσεις που έδωσαν αποδείχθηκαν για τους πολίτες «ακάλυπτες επιταγές».

Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών που γνωρίζω είναι έτοιμη να τα προσυπογράψει μέχρι κεραίας. Και όχι μόνον αυτοί. Εννιά στους δέκα πολιτικούς, εννιά στους δέκα βουλευτές, δέκα στους δέκα αναλυτές ή παρατηρητές της πολιτικής μας ζωής λένε κατ’ιδίαν ακριβώς τα ίδια, μερικές φορές και πολύ χειρότερα. Τα είπε ο Δασκαλόπουλος και έγινε ένας μικρός σεισμός. Το γιατί έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Πρώτον, γιατί ο Δασκαλόπουλος είναι πρόεδρος του ΣΕΒ. Ο φορέας και ο συγκεκριμένος πρόεδρός του έχουν περάσει από καιρό σε μια φάση διατύπωσης απόψεων για τη χώρα – και όχι μόνο για την οικονομία. Αυτή η, ας την πούμε έτσι, «πολιτική στροφή» δεν είναι κάτι καινούργιο, έχουν υπάρξει κι άλλες φορές διατυπώσεις που συζητήθηκαν και δηλώσεις που έκαναν θόρυβο. Δεν αρκεί, λοιπόν, η ερμηνεία ότι η αίσθηση οφείλεται στο γεγονός ότι ο ΣΕΒ μπαίνει σε ξένα και αλλότρια χωράφια.

Δεύτερον, η παρέμβαση Δασκαλόπουλου κάτι λέει για τη στάση των ισχυρών οικονομικών παραγόντων. Δεν είναι βέβαιον αυτή τη στιγμή. Αφήνει, όμως, ένα παράθυρο ανοιχτό. Η ηγεσία της επιχειρηματικότητας βγαίνει στο προσκήνιο (που παραδοσιακά απεχθανόταν) για να δηλώσει στο δημόσιο φως (αναλαμβάνοντας και τον σχετικό κίνδυνο) τις απόψεις της για τη χώρα. Πρόκειται, εάν ολοκληρωθεί, για μείζονα αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του «συστήματος» διαχείρισης της χώρας. Το ότι οι ισχυροί του χρήματος θέλουν να επηρεάσουν τα πράγματα δεν είναι καινούργιο. Εκτός εάν φαντάζεται κανείς ότι έως τώρα δεν τα επηρέαζαν. Αλλά ξέραμε πώς. Από το παρασκήνιο, μοιράζοντας μαύρο και ανομολόγητο χρήμα σε εκλεκτούς και παίζοντας παιχνίδι αποκλεισμού των ανεπιθύμητων. Πράγματα, φυσικά, που δεν αποδεικνύονται και ως εκ τούτου ποτέ δεν συνέβησαν. Από την προσπάθεια επιβολής των συμφερόντων διά του παρασκηνίου μέχρι τη διατύπωση ανοιχτής πρότασης για το μέλλον της χώρας, που είναι ορατή, διαφανής και δεκτική σε κριτική, η απόσταση σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια νέα κατάσταση για την Ελλάδα.

Αλλά ούτε αυτό αρκεί για να εξηγήσει την ένταση του θορύβου και την έκταση των συζητήσεων που προκάλεσε η παρέμβαση Δασκαλόπουλου. Για να ερμηνευτεί χρειάζεται να κοιτάξουμε λιγότερο το περιεχόμενο και περισσότερο τη συγκυρία. Η χώρα είναι φανερό πως βρίσκεται σε σημείο καμπής. Το ερώτημα αφορά την επάρκεια του μεταπολιτευτικού μοντέλου εναλλαγής δύο ισχυρών κομμάτων εξουσίας στη διακυβέρνηση της χώρας. Είμαστε κοντά στο σημείο καμπής και ταυτόχρονα είμαστε κοντά σε ένα πεδίο κρίσης, όπως η κάλπη των ευρωεκλογών. Τα μεγάλα κόμματα, για πρώτη φορά, διεκδικούν την αυτοδυναμία χωρίς να αποκλείουν μια διαφορετική προσέγγιση, εάν έτσι επιλέξουν οι πολίτες. Το φλερτ, όπως αποκλήθηκε, της Ν.Δ. με το λαϊκορθόδοξο συναγερμό είναι πρόσφατο, το ΠΑΣΟΚ περίπου προαναγγέλλει ότι και με πλειοψηφία στη Βουλή θα κάνει ανοίγματα κυβερνητικής σύμπραξης σε συνασπισμένους και οικολόγους. Η ισορροπία είναι πιο ασταθής παρά ποτέ στις τρεισήμισυ δεκαετίες της μεταπολίτευσης. Και αναπτύσσονται νέοι σχηματισμοί, νέες κινήσεις, μικρές, περί το σύστημα και όχι στο κέντρο του, αλλά χωρίς κανείς να ξέρει πότε και ποια από αυτές θα μεγαλώσει, αλλάζοντας, οριστικά τότε, τα δεδομένα.

Όπισθεν ολοταχώς

Δευτέρα 11 Μαΐου – και μέχρι τώρα βλέπαμε την Ελλάδα να πηγαίνει πίσω σε σχέση με τους άλλους, σε σχέση με την Ευρώπη και τον κόσμο. Τη βλέπαμε να ζει και να ζούμε την υπαναχώρηση, τη διολίσθηση στο παρελθόν, τη σταδιακή απώλεια πολλών από όσα είχε κερδίσει με τόσο κόπο, την παραμέληση της κληρονομιάς των Ολυμπιακών Αγώνων, τη διακινδύνευση και αυτής ακόμη της συμμετοχής στην ευρωζώνη. Αυτό που ο Τάκης Θεοδωρόπουλος έχει τόσο εύστοχα περιγράψει ως το πενταετές hangover της Ολυμπιάδας, προσπαθώντας να καταλάβει τι ακριβώς μας συνέβη την επαύριο της τελετής λήξης.

Η τάση και τα συμπτώματα είναι σοβαρά, είναι ανησυχητικά, αλλά επίσης διαχειρίσιμα από μια χώρα. Η τροπή, όμως, των πραγμάτων παίρνει πια διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η Ελλάδα δείχνει έτοιμη να κάνει ένα άλμα προς το παρελθόν σε σχέση με τον εαυτό της. Η Ελλάδα, και η κυβέρνησή της, φλερτάρει με μια βυθοσκόπηση της ιστορίας της.

Στο πρώτο επίπεδο, σε σχέση με τους άλλους, οι μεγάλες κατακτήσεις της μεταπολίτευσης είναι ασφαλώς η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η συμμετοχή στην ΟΝΕ. Προϋπόθεση και καταλύτης για όλα αυτά, ωστόσο, ήταν χωρίς αμφιβολία η παγίωση μιας γενικά αποδεκτής και αδιαμφισβήτητης πολιτικής βάσης: η αποκατάσταση της ομαλότητας, η αποδοχή των όρων του παιχνιδιού, το απαραβίαστο των θεσμών.

Το κλείσιμο της Βουλής, νύχτα Παρασκευής, με τον πρόεδρο του σώματος να έχει ανακοινώσει «ραντεβού τη Δευτέρα» και πρόγραμμα εβδομάδας, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να το μαθαίνει πότε άραγε και να υπογράφει άραγε ποια ώρα του 24ώρου και σε πόση χρονική απόσταση από την ενημέρωσή του, με τον Πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της Βουλής να έχουν όλες τις ευκαιρίες, μέχρι την ίδια μέρα το πρωί, και να μην τολμούν να ανέβουν στο βήμα του Κοινοβουλίου για να ανακοινώσουν το πέρας της συνόδου, παρά μόνο να τοιχοκολλάται σούρουπο από έναν τυχαίο αστυνομικό της φρουράς, αυτή η εικόνα θέτει εν αμφιβόλω το πλαίσιο των γενικών παραδοχών που σηματοδότησαν για τρεισήμισυ δεκαετίες την πολιτική ομαλότητα. Το γεγονός ότι η απόφαση για περάτωση της συνόδου και κλείσιμο της Βουλής γίνεται υπό την εικαζόμενη απειλή φακέλλων και σκανδάλων, ως προληπτικό μέτρο έναντι της δημοσιοποίησης, της συζήτησης, της αποκάλυψης και νέων λεπτομερειών, για γνωστές ή άγνωστες, ποιος ξέρει, υποθέσεις, φορτώνει πάνω στις πλάτες του πολιτικού συστήματος, με ευθύνη της κυβέρνησης, το άχθος της αδιαφάνειας και της υποψίας των πολιτών για ύπαρξη ενοχής και συγκάλυψης, την ώρα μάλιστα που το σύστημα δυσκολευόταν να αντέξει ακόμη και το πολύ μικρότερο άχθος των σκανδάλων που αποδεχόταν τη διερεύνησή τους.

Όταν το πολιτικό κλίμα παραπέμπει, όπως σωστά το είχε περιγράψει πρόσφατα ο Ελεύθερος Τύπος, σε «έρεβος», το κλείσιμο της πόρτας της Βουλής ισοδυναμεί με το σφράγισμα της μεγαλύτερης θεσμικής πύλης για να πέσει φως σε όσα οι πολίτες απαιτούν να δουν με τα μάτια τους – και μετά να αποφασίσουν.

Η κρίση, ο Τρισέ και πότε θα γίνουν εκλογές

Παρασκευή 8 Μαΐου – και ψηφίζει ο Τρισέ στην Ελλάδα; Όχι βέβαια. Μπορεί, όμως, να ψηφίζει για το πότε θα γίνουν εκλογές στη χώρα μας. Μπορεί χτες να ψήφισε ήδη.

Ο κ. Τρισέ έρριξε τα επιτόκια του ευρώ στο χαμηλότερο σημείο της ιστορίας – και δεν απέκλεισε να τα μειώσει κι άλλο. Παράλληλα, όμως, στη συνήθη συνέντευξή του στη Φραγκφούρτη, έκανε κάτι ακόμη: πρόβλεψε ότι η κρίση θα αρχίσει να υποχωρεί από τα τέλη του χρόνου. Μέχρι τώρα οι Ευρωπαίοι ήταν οι πιο επιφυλακτικοί για το χρονικό βάθος της κρίσης. Η Κομισιόν, αλλά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, έβλεπαν παράταση της ύφεσης μέχρι τα τέλη του 2010 και αντιστροφή της τάσης μόνον μετά το 2011.

Εδώ και ένα μήνα, ο Ομπάμα άρχισε μια συστηματική εκστρατεία αισιοδοξίας. Διαβεβαίωνε πως τα μέτρα που πήρε δουλεύουν, πως η παγκόσμια οικονομία θα ξαναπάρει μπροστά νωρίτερα από όσο πιστεύουμε, πως εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια εξόδου από το τούνελ της παγκόσμιας κρίσης. Τώρα, ο κ. Τρισέ συμμερίζεται, για πρώτη φορά, την εκτίμηση ότι οι ακτίνες ελπίδας για τη διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία θα κάνουν την εμφάνισή τους μέσα στο τρέχον έτος.

Για την Ελλάδα, η εξέλιξη είναι ιδιαίτερα σημαντική. Πρώτα από όλα σε πρακτικό επίπεδο, γιατί η διατήρηση των χρηματαγορών στον πάγο όπου βρίσκονται εδώ και ένα χρόνο, θα ήταν πραγματικός βρόχος για μια οικονομία που δανείζεται για να ζει – και ζει για να δανείζεται, αλλά αυτό είναι μια άλλη, παράλληλη, ιστορία…

Το πιο ενδιαφέρον είναι η πιθανή επίδραση αυτών των εξελίξεων στους πολιτικούς σχεδιασμούς. Η κυβέρνηση, δηλαδή, είναι πολύ πιθανό τώρα να δελεαστεί για μια νέα εκλογική στρατηγική. Να επιχειρήσει, δηλαδή, να μεταθέσει για όσο αργότερα μπορεί τις εθνικές κάλπες, προφανώς μέσα στο 2010, ώστε να προλάβει τον πρώτο κύκλο της διεθνούς ανάκαμψης και να φτάσει εκεί με επιχείρημα πως η χώρα πέρασε χωρίς ιδιαίτερους κλυδωνισμούς την κρίση.

Το σενάριο δεν είναι απλό στην εφαρμογή του. Αν οι κάλπες στηθούν στα τέλη του φθινοπώρου, θα είμαστε στην κορύφωση του αντίκτυπου της κρίσης στη χώρα μας. Αν μπούμε στο 2010, το παιχνίδι θα είναι στα χέρια της αντιπολίτευσης, με την εκλογή Προέδρου – και την υποχρεωτική προσφυγή στις κάλπες, την οποία τότε η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να χρεώσει στο ΠΑΣΟΚ.

Για τον κ. Καραμανλή είναι ίσως το πιο ευνοϊκό από τα εκλογικά σενάρια. Έχει όμως δύο ορόσημα. Το ένα πολιτικό, και είναι ασφαλώς οι ευρωεκλογές: για να μπορέσει να το συζητήσει θα πρέπει να έχει βγει χωρίς μεγάλες απώλειες από τις κάλπες της 7ης Ιουνίου. Το δεύτερο είναι οικονομικό, και αφορά τη σύνταξη ενός προϋπολογισμού – όχι αναγκαστικά πραγματικού, άλλωστε δεν έχει εκτελέσει και κανέναν από τους πέντε που ψήφισε έως τώρα, αλλά πάντως που να αντέχει στη δοκιμασία της παρουσίασής του στο εσωτερικό και κυρίως στην Κομισιόν.

Και υπάρχει πάντοτε, με τους 151, ένας απρόβλεπτος παράγοντας. Ας πούμε, ένας ακόμη Παυλίδης μέσα στους τόσους που γεννά η κυβέρνησή του.

Good news! Το σύστημα δεν είναι ανίκητο

Πέμπτη 7 Μαΐου – και την πήρε πίσω και την έβαλε στο συρτάρι του. Η τροπολογία Παυλόπουλου για το μαύρο εκδοτικό χρήμα δεν είναι πια εδώ. Και αφού δεν κατάφερε να την περάσει τώρα, ως παράταση μιας ισχύουσας ρύθμισης, αυτή η κληρονομιά της πολιτικής υπανάπτυξης μας άφησε χρόνους οριστικά. Αφού δεν κατάφερε να την περάσει τώρα ο κ. Παυλόπουλος και η Νέα Δημοκρατία, στη σημερινή συγκυρία, τόσο ευάλωτη, με τόση ανάγκη για στήριξη, τότε δεν μπορώ να φανταστώ ποιος άλλος υπουργός, ποιο άλλο κυβερνητικό κόμμα θα τολμήσει ποτέ στο μέλλον να ξαναφέρει στη Βουλή μια πρόταση νομιμοποίησης μιας εξώφθαλμης εξαίρεσης των ισχυρών από τη νομιμότητα που ισχύει για τους υπόλοιπους.

Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι το πώς συνέβη αυτό το πολιτικό ατύχημα στον κ. Παυλόπουλο, το πώς συνέβη αυτό το οικονομικό ατύχημα στους κατά τεκμήριον ισχυρότερους παράγοντες της χώρας. Ποιος έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο για να πάρει τέλος η παράσταση; Ήταν ο Στέφανος Μάνος, που χωρίς ρόλο στη λεγόμενη «κεντρική πολιτική σκηνή», φώναξε αρκετά γρήγορα και αρκετά δυνατά και με αρκετή επιμονή, ώστε να ακουστεί και να γίνει αντιληπτό τι πήγαινε να περάσει εν κρυπτώ και παραβύστω; Ήταν οι ανώνυμοι, αλλά δραστήριοι, πολίτες που οργάνωσαν ταχύτατα μια καμπάνια στο διαδίκτυο και προειδοποίησαν πως η ευθύνη θα είναι ονομαστική για όσους το ψηφίσουν και θα το θυμίζουν ηλεκτρονικά στους ψηφοφόρους έως τις εκλογές; Ήταν η δύσκολη, σχεδόν αναπάντεχη και τολμηρή απόφαση ενός κόμματος εξουσίας, όπως το ΠΑΣΟΚ, και της ηγεσίας του, του Γιώργου Παπανδρέου δηλαδή (γιατί περί αυτού πρόκειται) να αναδεχθεί το κόστος άλλης μιας σύγκρουσης με ισχυρούς πυρήνες εξουσίας, και να μην την αναβάλει για μετά τις εκλογές και την πιθανή του επικράτηση; Ήταν η επίσης τολμηρή απόφαση του Μανόλη Κεφαλογιάννη να σπάσει το κυβερνητικό μέτωπο (εικαζόμενο, αλλά όπως αποδείχθηκε ανύπαρκτο), δηλώνοντας δημόσια την αντίθεση και την απόφασή του να καταψηφίσει; Ήταν οι άλλοι κυβερνητικοί βουλευτές που, εντελώς πρωτότυπο κοινοβουλευτικά, άρχισαν να μαζεύουν υπογραφές για ονομαστική ψηφοφορία;

Η απάντηση είναι «ναι σε όλα». Λιγότερο ή περισσότερο ήταν όλα αυτά μαζί. Και το γεγονός ότι ηττήθηκε έτσι συντριπτικά η ρύθμιση για το 2% χωρίς παραστατικά από το τζίρο των επιχειρήσεων τύπου δείχνει πρώτα από όλα ότι ζούμε σε ένα πολυπολικό κόσμο, όχι μόνο στη μεγάλη, την παγκόσμια κλίμακα, αλλά και εδώ, γύρω μας, στην πολιτική μας καθημερινότητα. Ενιαία μπλοκ εξουσίας που να μπορούν να επιβάλουν αναντίρρητα τις αποφάσεις τους, που να ελέγχουν τα πάντα, απλώς δεν υπάρχουν πια. Κανείς δεν είναι αήττητος, κανείς δεν έχει κερδίσει το παιχνίδι πριν παιχτεί. Και τίποτα δεν είναι τόσο αποτελεσματικό ως μέσο πίεσης όσο η δημόσια έκθεση. Είναι ένα μήνυμα αισιοδοξίας –μέσα στο ζοφερό πολιτικό κλίμα των ημερών- για τους πολίτες και είναι επίσης ένα μήνυμα πως κάτω από τις στάχτες των σκανδάλων οι σπίθες και μέσα σε αυτό το απαξιωμένο και γκρίζο πολιτικό σύστημα υπάρχουν και επιβιώνουν. Οι πολίτες δεν έχουν παρά να φυσήξουν…

Σε 32 μέρες

Τετάρτη 6 Μαΐου – και κανείς δεν αμφιβάλλει ότι οι ευρωεκλογές οδηγούν στην τελική ευθεία για τις πολιτικές εξελίξεις που θα σφραγίσουν, το πολύ μέσα σε μερικούς μήνες, οι εθνικές κάλπες. Η χώρα βρίσκεται, ούτως ή άλλως, μπροστά σε μια σημαντική πολιτική αλλαγή.

Είτε οι πολίτες αποφασίσουν να οδηγήσουν σε συμμαχικές κυβερνήσεις, είτε δώσουν αυτοδυναμία στη σημερινή αντιπολίτευση, ακόμη και στο ακραίο και απίθανο σενάριο που θα επιβάλουν με την ψήφο τους σε διαδοχικές κάλπες ένα μεγάλο συνασπισμό, σε κάθε περίπτωση οι επόμενες εκλογές θα ανοίξουν μια νέα πολιτική περίοδο. Που θα έχει μια κεντρική διαφορά από όλες τις προηγούμενες μεταπολιτευτικές φάσεις. Θα είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα δεν θα έχει να περιμένει πολλά από την Ευρώπη, θα είναι η πρώτη φορά που θα καλείται να διαχειριστεί την εσωτερική της κρίση χωρίς προσδοκίες διεξόδου μέσα από μια συνολική ευρωπαϊκή πορεία, χωρίς να ευνοηθεί από μια θετική διεθνή συγκυρία.

Αντίθετα. Η χώρα θα εισάγει στο άμεσο μέλλον αναταραχή. Η ανησυχία κορυφαίων πολιτικών παραγόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το ενδεχόμενο κοινωνικών εντάσεων είναι ενδεικτική του κλίματος, της περιρρέουσας ατμόσφαιρας μέσα στην οποία λιγότερο η σημερινή και περισσότερο η επόμενη κυβέρνηση θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει την κρίση. Τέτοια φαινόμενα χρειάζονται ένα χρόνο επώασης. Η ανεργία εκτοξεύεται, η βιομηχανία δύσκολα θα ξαναδημιουργήσει την απασχόληση που σήμερα χάνεται. Το κοινωνικό ίζημα θα φανεί σε λίγο καιρό. Τότε, σχεδόν ταυτόχρονα, θα ανοίγει (με την αναμενόμενη καθυστέρηση) και ο βαθύς κύκλος της κρίσης για την Ελλάδα. Ο δανεισμός θα έχει στερέψει και όλοι θα περιμένουν μια κοινωνική ανάσα, την ώρα ακριβώς που θα πρέπει να γίνει μια ακόμη σκληρή προσπάθεια.

Δεν θα είναι όλα μαύρα. Εάν δεν υπάρξει μια μεγάλη και απρόβλεπτη σήμερα υποτροπή, η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση θα έχει αρχίσει να υποχωρεί και το χρήμα θα είναι πιο εύκολα διαθέσιμο. Αλλά όχι για όλους. Μόνο σταδιακά και μόνο για τους πιο αξιόπιστους. Για το ευρωπαϊκό χρήμα, θα υπάρχουν επίσης ανταγωνιστές, οι νέες χώρες θα ζητούν το δικό τους μερίδιο. Και η παλιά Ευρώπη, δηλαδή η βιομηχανική Ευρώπη, θα έχει τα δικά της διλήμματα και τις δικές της εσωτερικές εντάσεις να διαχειριστεί.

Τέτοια διλήμματα μας περιμένουν. Οι ευρωεκλογές απέχουν 32 μέρες. Και μετατρέπονται ήδη σε μάχη πολιτικού συμψηφισμού, σε μάχη επιβίωσης της κυβέρνησης, σε μάχη οπισθοφυλακών για τη χώρα.

Χωρίς Παυλίδη

Τρίτη 5 Μαϊου – και τώρα τι θ΄απογίνουμε χωρίς Παυλίδη; Ο άνθρωπος αυτός ήταν μια κάποια λύση…

Πάντως, μας έδωσε το ωραίο ταξίδι. Πρώτα από όλα, το ταξίδι στην άγονη γραμμή – γιατί, ας μην ξεχνιόμαστε, πριν τσακωθεί άγρια με τον κ. Μανούση κι αρχίσει ο πρώην καναλάρχης, πρώην στέλεχος της παράταξης, νυν εφοπλιστής και νυν τρόφιμος Ζούγκλας να τον καταγγέλλει ήταν σε αγαστή σύμπνοια και τα μανουσοσαπιοκάραβα της ΣΑΟΣ έπαιρναν τη μία μετά την άλλη τις επιδοτήσεις για την άγονη, αλλά γονιμότατη σε φράγκα, γραμμή. Μας χάρισε επίσης ένα ωραίο τρίμηνο, για να μην πω εννεάμηνο, γιατί μεσολάβησαν οι ευτυχισμένες μέρες του Βατοπεδίου, κατά το οποίο δεν μιλούσαμε για τίποτα και για κανέναν άλλο. Ο κ. Παυλίδης, 32 χρόνια άγνωστος κοινοβουλευτικός, τρεις δεκαετίες βυθισμένος στην ασημαντότητα παρά την άσκηση υπουργικών καθηκόντων, τέντωσε στα ακραία της όρια την πρόβλεψη του Άντυ Ουώρχολ για την τηλεοπτική εποχή: όχι ένα τέταρτο, αλλά τρεις ολόκληροι μήνες αέναης δημοσιότητας. Εκείνος πώς θα αντέξει τώρα την επιστροφή, την οριστική δηλαδή επιστροφή, στην αφάνεια;

Αλλά από την επικαιρότητα της ημέρας και το κλείσιμο του «φακέλλου Παυλίδη», με το τέλος της ποινικής διερεύνησης και, φυσικά, το τέλος της πολιτικής του σταδιοδρομίας (αν, δηλαδή, δεν έχουμε τρελαθεί εντελώς), αξίζει να κρατήσει κανείς μια αδιανόητη λέξη, που υπάρχει σήμερα στις ανακοινώσεις των κομμάτων, τις δηλώσεις των εκπροσώπων, τα δημοσιεύματα του τύπου. Είναι η λέξη «διαρροή». Τι σημαίνει ακριβώς «διαρροή»; Σημαίνει πως όσοι μιλούσαν για ψήφο κατά συνείδηση μας κορόιδευαν αναίσχυντα. Πως δεν το εννούσαν ούτε για αστείο. Πως δεν έχουν ούτε την ελάχιστη εκτίμηση στην αυτοτέλεια του βουλευτή, ούτε καν για μια διαδικασία στην οποία το Σύνταγμα ρητά προβλέπει και διασφαλίζει ότι θα κρίνει και θα τοποθετηθεί χωρίς καμμία απολύτως κομματική δέσμευση ή αναφορά.

Η κυβέρνηση σε μια ακραία επίδειξη υποκρισίας χτες ζητούσε από όλους να ψηφίσουν κατά συνείδηση – και προέτρεπε τους επιρρεπείς δικούς της σε λευκό, αντί υπερψήφισης. Μόλις τα κατάφερε στην ψηφοφορία τρέχει για πολιτική εκμετάλλευση. Το ΠΑΣΟΚ, που δια του αρχηγού του ζήτησε ψήφο κατά συνείδηση, δεν υπερασπίζεται το δικαίωμα της άσκησής της χωρίς να συνιστά πολιτικό πρόβλημα και μιλά για «αρραγή αντιπολίτευση» - πώς άραγε γίνεται η διάγνωση μιας «αρραγούς» ψήφου κατά συνείδηση;

Τα πράγματα είναι απλά. Πολιτικό πρόβλημα από το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας δεν υπάρχει, γιατί δεν νοείται, γιατί είναι προσβολή στους θεσμούς και το Σύνταγμα και η ανακίνηση και η επίκληση, ακόμη και η άρνησή του. Πολιτικό πρόβλημα υπάρχει για την κυβέρνηση στο βαθμό που στηρίζεται στην ψήφο του κ. Παυλίδη ως εκατοστού πεντηκοστού πρώτου βουλευτή, ενός βουλευτή σε τέτοια έκταση αποδομημένου και αποδοκιμασμένου από φίλους και αντιπάλους, από ομοϊδεάτες και ετερόδοξους, από τα διπλανά και τα απέναντι έδρανα, από την κοινωνία στην έκταση που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Τόσο απλό…

Οι βουλευτές δεν (μπορούν να) είναι δικαστές

Δευτέρα 4 Μαϊου – και ο Γιάννης Μανώλης είπε την αλήθεια, χωρίς περιστροφές, αλλά και χωρίς πλήρη αίσθηση του τι ακριβώς έλεγε: απόψε, παραδέχτηκε, δεν θα ψηφίσει κατά συνείδηση. Είπε την αλήθεια, επίσης, και για πολλούς άλλους συναδέλφους του, που δεν αναγνώρισαν δημόσια αυτή την πραγματικότητα. Απόψε, στην ψηφοφορία για την παραπομπή ή μη του Αριστοτέλη Παυλίδη δεν θα ψηφίσουν κατά συνείδηση. Θα ψηφίσουν για το εάν θέλουν εκλογές ή όχι. Θα ψηφίσουν για τη εξουσία. Θα ψηφίσουν για το κόμμα τους και τη στρατηγική του. Θα ψηφίσουν για το συμφέρον της παράταξης. Αλλά δεν θα ψηφίσουν με βάση τη συνείδησή τους.

Είναι απλό, είναι γνωστό, το ξέρουν και το αναμένουν όλοι. Υπάρχει όμως μια τεράστια διαφορά. Ότι το «δεν ψηφίζω κατά συνείδηση» αλλά με βάση τις πολιτικές συνθήκες και τη συγκυρία σημαίνει μια ευθεία παραβίαση του Συντάγματος. Τα κόμματα εξέδωσαν πορίσματα. Το καθένα το δικό του. Η Νέα Δημοκρατία θα ψηφίσει κατά της παραπομπής – λευκό, υπέρ, ό,τι θες μόνο μην παραπεμφθεί και τρέχουμε. Το ΠΑΣΟΚ θα ψηφίσει υπέρ της παραπομπής, επίσης το ΚΚΕ, οι καρατζαφέρειοι, ο Συνασπισμός, που πρέπει να αναγνωριστεί ότι ήταν το μόνο κόμμα που έκανε τον κόπο να υπογραμμίσει ότι η ψήφος των βουλευτών του είναι αποτέλεσμα σύμπτωσης και όχι γραμμής.

Οι βουλευτές που έτσι θα συμπεριφερθούν απόψε μπροστά στην κάλπη παραβιάζουν ρητή συνταγματική επιταγή. Το Σύνταγμα τους ζητάει να ξεχάσουν ότι είναι βουλευτές και εκείνοι αρνούνται να το κάνουν. Απόψε, αν δεν το έχουν καταλάβει, ούτε ο κ. Μανώλης ούτε οι συνάδελφοί του, δεν είναι βουλευτές, είναι δικαστές. Με την έννοια αυτή είναι εντελώς αδιανόητο ότι συζητείται οποιαδήποτε άλλη λογική ψήφου πέραν της ψήφου κατά συνείδηση. Αυτό είναι το θεμέλιο μιας δικαστικής κρίσης, όπως αυτή που τους ζητείται να εκφέρουν, στις δημοκρατίες. Το Σύνταγμα τους εκχώρησε το δικαίωμα να κρίνουν εκείνοι, ως δικαστές, τους συναδέλφους τους. Γιατί ο συνταγματικός νομοθέτης πίστεψε πως μπορούν να αναλάβουν αυτό το βάρος και να αρθούν, εκπρόσωποι του έθνους, έστω για μια ψηφοφορία, πάνω από την κομματική τους ένταξη, συναισθανόμενοι ότι οι ίδιοι θα μπορούσαν κάποια στιγμή να βρίσκονται στη θέση του Αριστοτέλη Παυλίδη. Και τότε πώς θα ήθελαν να ψηφίσουν οι άλλοι 299;

Αλλά η ψήφος τους δεν θα είναι ψήφος δικαστή, θα είναι ψήφος βουλευτή. Και αυτό δείχνει πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο νόμος, η συνταγματική πρόνοια, για την ποινική ευθύνη των υπουργών πρέπει να αλλάξει το ταχύτερο. Και οι πολιτικοί θα πρέπει να εναπόκεινται στην κρίση του φυσικού δικαστή, όπως κάθε πολίτης. Όχι γιατί είναι ορθό. Θα ήταν ευχής έργον να είχαν ανταποκριθεί διαφορετικά σε μια υποχρέωση που έχει και τιμητικό χαρακτήρα. Αλλά η Βουλή δεν το έκανε. Η Βουλή διέψευσε αυτή την προσδοκία. Δεν άντεξε την ευθύνη. Δεν σήκωσε το βάρος. Είναι μια ήττα του κοινοβουλευτισμού, είναι μια ήττα της πολιτικής, είναι μια ήττα της ανεξαρτησίας του βουλευτή, από το σκληρό κομματισμό.