Το τέλος της εργασίας

Τρίτη 24 Μαρτίου – και πλησιάζει η ώρα των σκληρών διλημμάτων. Οι εργαζόμενοι, όχι τα γκόλντεν μπόυς που έχουν συσσωρεύσει αρκετό λίπος από μπόνους στους λογαριασμούς τους ώστε να ζήσουν καλά και οι ίδιοι και τα παιδιά τους χωρίς να ξαναχρειαστεί να ζήσουν τον άχαρο κόσμο της εργασίας…

… οι άλλοι εργαζόμενοι, αυτοί που ξυπνάνε το πρωί είτε είναι κουρασμένοι είτε ξεκούραστοι, αυτοί που δεν είναι αναγκαστικά εξαθλιωμένοι, έχουν ένα καλό μισθό, μια θέση στον ιδιωτικό τομέα που την έχουν εξαργυρώσει με πολλά χρόνια σπουδών και ατελείωτες ώρες δουλειάς χωρίς ωράρια…

… αυτοί που ίδρωσαν τη φανέλλα, δηλαδή το πουκάμισο, και διαμόρφωσαν ένα σχετικά ικανοποιητικό επίπεδο ζωής και η ελπίδα και η προσδοκία και ο κόπος τους ήταν να μπορέσουν να το διατηρήσουν ή να το βελτιώσουν και τα παιδιά τους…

…αλλά και οι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου, του βασικού μισθού ή του μεροκάματου…

…αυτοί δεν γελιούνται από δυο καλές μέρες στα Χρηματιστήρια. Αυτοί ξέρουν ποια είναι η πραγματική αγωνία, ξέρουν για ποιόν χτυπά η καμπάνα. Χτυπά για τους ίδιους.

Αυτή η κρίση είναι, πέρα από όλα τα άλλα, και κρίση της μισθωτής εργασίας. Η έννοια του μισθού έχει πλήρως απαξιωθεί στη διάρκεια της 20ετούς βασιλείας των «χρυσών παιδιών». Είναι ένα τέλος εποχής. Αυτά τα χρυσά παιδιά οδήγησαν το χρηματιστηριακό καπιταλισμό σε πλήρη παρακμή μέσα σε λίγα χρόνια, μέσα σε ένα μεγάλο πάρτυ αβελτηρίας, ανεμελιάς και ευζωίας. Δεν είναι μοναδικοί στην ιστορία. Νέοι της καλοπέρασης ήταν, ας πούμε, οι «νωθροί βασιλείς», που διέλυσαν την πρώτη μεγάλη δυναστεία του Μεσαίωνα.

Τώρα ο Μεσαίωνας είναι επιστρέφει διαφορετικός, οι συμπεριφορές παραμένουν ίδιες. Άλλοι ζουν το πάρτυ, άλλοι το πληρώνουν. Και το λογαριασμό τον έχουν ήδη στείλει στους εργαζόμενους. Οι εργασιακές σχέσεις που ξέραμε είναι ήδη παρελθόν. Η σταθερή εργασία, σταθερή χρονικά και γεωγραφικά, γύρω από την οποία μπορούσε να οργανωθεί μια ζωή από την αρχή έως το τέλος της και μια διαδοχή γενεών, αυτή που γεννήθηκε ως μέθοδος εκμετάλλευσης του παραγωγικού δυναμικού στη βιομηχανική επανάσταση και κατέληξε κεκτημένο της καλύτερης εποχής που έχουν ζήσει οι λαοί, τουλάχιστον οι ευρωπαϊκοί, στην ιστορία, της μεταπολεμικής εποχής, αυτή η εργασία δεν υπάρχει πια.

Η κατάρρευση του μοντέλου δεν έχει έρθει ακόμη. Ζούμε τους τριγμούς, βλέπουμε να ραγίζει. Και όλοι τρέμουν. Τρέμουν γιατί κανείς δεν ξέρει, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και κανείς από τις πολιτικές ηγεσίες δεν μπορεί να εγγυηθεί τι θα αντικαταστήσει τις σταθερές που πέφτουν. Η ελαστική εργασία, η ημι-εργασία, ή η ημι-ανεργία, η μετατροπή της εργασίας σε ατομικά διαπραγματεύσιμο προϊόν και του κάθε εργαζόμενου σε επιχειρηματία που το εκμεταλλεύεται, εμπορευόμενος τον εαυτό του, όλα αυτά είναι μια νέα πραγματικότητα που σχηματίζεται μπροστά στα μάτια μας. Και όλοι ξέρουν ότι ανεξάρτητα από υποσχέσεις περί «προσωρινών μέτρων» όταν θα εγκατασταθεί αυτή η νέα πραγματικότητα, δρόμος επιστροφής δεν υπάρχει.