Συνομιλώντας με την Ιστορία

Τετάρτη 21 Ιανουαρίου – και οι μεγάλες στιγμές της ρητορικής, αυτής της τέχνης που γεννήθηκε εδώ στην Αθήνα μαζί με τη δημοκρατία, έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά: την εξωστρέφεια αντί της περιχαράκωσης. Το άνοιγμα στο μέλλον αντί για το φόβο της αλλαγής. Την οικουμενικότητα που ξεκινάει από τις αξίες μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε ένα συγκεκριμένο τόπο. Και, πάνω από όλα, την υπεράσπιση του δημοκρατικού τρόπου ζωής, την προβολή του ως υπέρτερου, τόσο υπέρτερου που δεν χρειάζεται να επιχειρεί την καταστροφή ή την αποφυγή όσων τον αρνούνται – αρκεί η εμπιστοσύνη στη μοναδικότητά του και η εκτίμηση στο προνόμιο που συνιστά η άσκηση της δημοκρατίας.

Ο τρόπος ζωής συνοψίζει ηθικές αξίες και πολιτική πράξη, αρχές και καθημερινότητα, από τις πιο μεγάλες προκλήσεις μέχρι τις πιο συνήθεις και τετριμμένες πρακτικές. Ο τρόπος ζωής είναι τρόπος σκέψης. Είναι μια ευθεία γραμμή. Από το «χρώμεθα πολιτεία» του Περικλή μέχρι το “ich bin ein Berliner”-το «είμαι ένας Βερολινέζος» του Κέννεντυ, από το «ο Παντοδύναμος Θεός έφτιαξε το πνεύμα ελεύθερο» του Τζέφερσον κι από εκεί στη φράση του Ομπάμα – ενός μαύρου που ανέστησε το αμερικανικό όνειρο: «δεν θα απολογηθούμε για τον τρόπο ζωής μας, ούτε θα αμφιταλαντευτούμε στην υπεράσπισή του». Και η υπενθύμισή του, πως όσα ξεχασμένα ανέδειξε, η ανοχή, ο σεβασμός της διαφορετικότητας, η χείρα φιλίας προς τους αντιπάλους, η στήριξη στην πειθώ κι όχι το φόβο, η ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης, η «επιλογή της ελπίδας αντί του φόβου και της ενότητας αντί της διαμάχης και της διχόνοιας», όλα αυτά δεν χαρίζονται αλλά κερδίζονται συνεχώς και ασταμάτητα. Στην ωραιότερη ίσως φράση μιας ομιλίας που θα βρίσκεται στο μέλλον σε όλα τα σχολικά βιβλία, σε όλα τα εγχειρίδια της πολιτικής επιστήμης: «αυτό είναι το τίμημα κι αυτή είναι η υπόσχεση του να είσαι πολίτης».

Γιατί έτσι άλλωστε είναι η δημοκρατία. Το πολίτευμα που συνδέει το δικαίωμα στο λόγο με την δοκιμασία του στην πράξη. Από τα πιο μεγάλα και σημαντικά, που αφήνουν το στίγμα τους στην υφήλιο και την Ιστορία, από τον Ομπάμα να ορκίζεται στο Καπιτώλιο, μέχρι τα πιο μικρά και δευτερεύοντα, ας πούμε ένα μπλόκο στη Βιοκαρπέτ, το μέτρο μπορεί να είναι απείρως διαφορετικό, αλλά η δοκιμασία είναι η ίδια. Είναι ο λόγος και η πράξη, η σύνδεσή τους και η στήριξή τους. Άτεγκτη και αδιάψευστη, με κριτές εκείνους που αυτό ακριβώς το δικαίωμα ανέδειξε από υπηκόους σε πολίτες.