Ελληνοτουρκικά: στρατηγική υποτροπή

Δευτέρα 12 Ιανουαρίου – και τι ακριβώς συμβαίνει στο Αιγαίο; Στην οικονομική κρίση και στην κοινωνική ένταση, έρχεται να προστεθεί η επανεμφάνιση ενός χρόνιου ζητήματος, που όμως κατά γενική εκτίμηση είχε τεθεί υπό έλεγχο και πάντως δεν δημιουργούσε άμεσους κινδύνους με τον τρόπο που αυτό συνέβαινε τακτικά, και για ορισμένες περιόδους αδιάκοπα, στο παρελθόν.

Η επιδείνωση του κλίματος στα ελληνοτουρκικά και τα πολεμικά παιχνίδια στο Αιγαίο, πέρα από την απειλή ενός τυχαίου γεγονότος που μπορεί να πυροδοτήσει ένα ντόμινο χωρίς προβλέψιμη κατάληξη, έχει και μια άλλη σοβαρή παρενέργεια στη σημερινή συγκυρία. Η μείωση των εξοπλισμών είναι για την Ελλάδα ο μόνος ορατός τρόπος ουσιαστικής συγκράτησης των δημοσίων δαπανών σε μια φάση όπου τα οικονομικά βρίσκονται στο κόκκινο και η διεθνής κρίση δίνει δείγματα επιδείνωσης (αντί της προσδοκώμενης ανάκαμψης) μέσα στο 2009.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την Τουρκία. Αλλά εκεί τα πράγματα είναι λιγότερο απλά. Μια οικονομική αιμορραγία ίσως να μην την απεύχονται, για παράδειγμα, οι Τούρκοι στρατηγοί. Βρίσκονται σε πια σε μετωπική και ανεπίστρεπτη σύγκρουση με την κυβέρνηση Ερντογάν, με αφορμή το σκάνδαλο Εργκενεκόν, μια τουρκική εκδοχή παρακρατικής «καρφίτσας» γιγαντιαίων διαστάσεων, με τελικό σκοπό την ανατροπή του κυβερνώντος κόμματος, ως αντικεμαλικού και ισλαμιστικού. Οι στρατηγοί για την ώρα χάνουν, ή πάντως δεν κερδίζουν, όπως είχαν συνηθίσει, σε αυτή τη σύγκρουση. Δεν θα τους πείραζε, λοιπόν, να δουν την κυβέρνηση Ερντογάν να πιέζεται οικονομικά, να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε υποσχέσεις, να πλήττεται από την ύφεση και να χρεώνεται πολιτικά τις κοινωνικές της συνέπειες. Μια όξυνση με την Ελλάδα, εκτός από τα πολιτικά προβλήματα και την εκ των πραγμάτων ενίσχυση του ρόλου τους, θα ενισχύσει και το αιώνιο αίτημά τους για περισσότερες οικονομικές θυσίες για τις ένοπλες δυνάμεις.

Υπάρχει, όμως, και μια πιο ανησυχητική, λιγότερο συγκυριακή πτυχή της όξυνσης. Η Τουρκία δείχνει πως έχει πάρει απόφαση ότι πλήρης ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι εφικτή. Επομένως, όσο η Ευρώπη υποχωρεί στην τουρκική ατζέντα, όταν δεν είναι πια στην κορυφή της, η εκπλήρωση των υποχρεώσεων που τη συνοδεύουν δεν αποτελεί προτεραιότητα. Η εκτόνωση στο Αιγαίο συνδεόταν άμεσα με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Μια «ειδική σχέση», όσο προνομιακή κι αν είναι, δεν περιλαμβάνει από τη φύση της την υποχρέωση για πλήρη αφομοίωση του κοινοτικού κεκτημένου. Επίσης, οι Ευρωπαίοι θα έχουν εκ των πραγμάτων λιγότερο ενδιαφέρον για την κατάσταση που θα επικρατεί στα ελληνοτουρκικά. Λιγότερες υποχρεώσεις, λιγότερες δεσμεύσεις, λιγότερος έλεγχος και μικρότερη πίεση από την Ευρώπη σημαίνουν για την Τουρκία ένα πεδίο επανόδου σε πιο παραδοσιακές ιεραρχήσεις στη διπλωματική και τη στρατιωτική της πρακτική. Και αυτή η υποτροπή είναι στρατηγικού χαρακτήρα.