ΦΠΑ, αλλά ποιός τον πληρώνει;

Τρίτη 16 Οκτωβρίιου – και δεν υπάρχει πια κανείς που να αμφιβάλλει ότι η αύξηση του ΦΠΑ είναι θέμα χρόνου. Η υπόθεση απηχεί πλήρως όλα τα πολιτικά διλήμματα που έχουν μπροστά τους κυβερνήσεις της λαϊκής δεξιάς και αντιπολιτεύσεις της σοσιαλιστικής αριστεράς.

Ο ΦΠΑ είναι ένας φόρος άδικος. Είναι ο βασικός έμμεσος φόρος, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι έμμεσοι φόροι πλήττουν τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα πολύ περισσότερο από ό,τι θα έπρεπε, εάν η φορολογία εμπεριείχε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά, ας σημειωθεί ότι προφανώς οι πλουσιότεροι καταναλώνουν περισσότερο από τους φτωχότερους και επίσης ότι τα προϊόντα που υπόκεινται σε χαμηλούς συντελεστές ΦΠΑ έχουν μεγαλύτερο ποσοστό στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς των φτωχών, παρά των πλουσίων.

Τα προβλήματα με το ΦΠΑ, όμως, πηγαίνουν πολύ πέρα από την κοινωνική αδικία που ενσωματώνει από τη φύση του. Η Ελλάδα, το γνωρίζουν όλοι, είναι παράδεισος φοροδιαφυγής. Και η βασική μορφή φοροδιαφυγής είναι μια μορφή υπεξαίρεσης, ουσιαστικά, κρατικών εσόδων. Δηλαδή, οι επιχειρήσεις προεισπράττουν το ΦΠΑ υπέρ του Δημοσίου και δεν τον αποδίδουν. Δεν είναι φοροδιαφυγή, είναι καθαρή κλοπή. Αλλά είναι τόσο εκτεταμένη που εντάσσεται στη λειτουργία της αγοράς στη χώρα. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δεν μετέχουν σε αυτό το βρώμικο κύκλο, γιατί αυτοί απλώς δεν διατηρούν σχέσεις με την Εφορία, δεν κόβουν αποδείξεις, δεν εισπράττουν ΦΠΑ και γενικώς δεν υπάρχουν.

Μια αύξηση του ΦΠΑ θα είχε, λοιπόν, δύο άμεσες επιπτώσεις. Πρώτον, θα ήταν ένα πρόσθετο κίνητρο για φοροδιαφυγή και για μη απόδοσή του. Τα κέρδη για τους φοροφυγάδες θα γίνουν ακόμη μεγαλύτερα, ακόμη πιο δελεαστικά, η ανταγωνιστική υστέρηση των ειλικρινών φορολογουμένων, εάν υποθέσουμε ότι υπάρχουν, ακόμη μεγαλύτερη. Προφανώς, λοιπόν, μπορεί να υποθέσει κανείς ότι η φοροδιαφυγή θα πάρει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις.

Είναι φανερό πως έχουμε μπροστά μας μεγάλες προκλήσεις για το δημόσιο ταμείο – και τη μεγαλύτερη να είναι η χρηματοδότηση του ασφαλιστικού. Τι θα έλεγε μια σοσιαλδημοκρατική εκδοχή; Αυξήστε τους αμέσους φόρους. Όχι τόσο απλό. Πρώτον, γιατί η φοροδιαφυγή είναι κι εδώ εκτεταμένη και ουσιαστικά θα καλούνταν να πληρώσουν οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι. Πάλι. Και, δεύτερον, γιατί στις σύγχρονες συνθήκες το κεφάλαιο δεν μπορεί εύκολα να φορολογηθεί, αφού έχει τεράστια ευχέρεια κίνησης και, ταυτόχρονα, η Ελλάδα προσβλέπει (για μια σειρά από λόγους και παραλογισμούς) σε εισροή κεφαλαίων, τα οποία σταθερά έλκονται από φορολογικούς παραδείσους ή από μια θεσμική σταθερότητα και διαφάνεια, που ασφαλώς δεν μας χαρακτηρίζει.

Θα πει κανείς: τότε, η αύξηση του ΦΠΑ θα πρέπει να συνοδευθεί από μια μεγάλη εκστρατεία περιστολής της φοροδιαφυγής. Πολύ σωστά. Μόνο που εάν επρόκειτο να γίνει μια τέτοια εκστρατεία, γιγαντιαίου πολιτικού κόστους και με πολλά τεχνικά προβλήματα και απαιτήσεις, και εάν επρόκειτο να επιτύχει, η αύξηση του ΦΠΑ απλώς δεν χρειάζεται. Ο κ. Κοντοπυράκης σε αυτό έχει δίκιο – η παραοικονομία είναι τουλάχιστον 25% του ΑΕΠ, άλλοι λένε ακόμη και διπλάσια. Ένα ποσοστό της μόνο να «ασπρίσει» και τα δημοσιονομικά προβλήματα θα γίνουν πολύ μικρότερα. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση, εδώ είναι η λύση. Αλλά απαιτεί θυσίες από όλους και μια ευρεία κοινωνική συμφωνία, για την οποία δεν φαίνεται να υπάρχουν σήμερα ούτε οι πολιτικές προθέσεις, ούτε οι πολιτικές προϋποθέσεις.