Αμερικανοσοβιετικά

Παρασκευή 5 Οκτωβρίου – και δεν ξέρω πού μου ήρθε, αλλά ξαφνικά άρχισε να στριφογυρίζει στο μυαλό μου μια παλιά ιστορία…

Μια φορά κι έναν καιρό, σε εποχές πολύ μακρινές, το 1972, υπήρχαν δύο «στρατόπεδα» - ήταν οι Αμερικανοί και οι Σοβιετικοί. Και σε ένα ωραίο ουδέτερο μέρος, τη Γενεύη, ξεκίνησαν συνομιλίες για να μειώσουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια.

Άσχετο, θα πείτε. Γιατί αποφάσισαν να συζητήσουν; Επειδή με ένα-δυο θερμά επεισόδια κατάλαβαν ότι μια μετωπική σύγκρουση θα οδηγούσε σε αμοιβαία καταστροφή. Εάν έφταναν στα άκρα, στο τέλος δεν θα υπήρχε νικητής, θα είχαν αλληλοεξοντωθεί και δεν θα υπήρχε καν ο κόσμος τους. Τέτοιες διαπιστώσεις οδηγούν τους ανθρώπους στο τραπέζι της συζήτησης.

Μόλις κάθησαν, ετοιμάστηκαν να αρπαχτούν. Για να μην γίνουν από δυο χωριά, ή από δυο υπερδυνάμεις, το πρώτο που έκαναν ήταν να αποφασίσουν μια σειρά μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Διαδικαστικά – αλλά σκέφτηκαν ότι αφού δεν μπορούμε να τα βρούμε επί της ουσίας, τουλάχιστον ας τα βρούμε επί της διαδικασίας. Αποφάσισαν πώς θα συναντώνται οι αντιπροσωπείες, πότε θα γίνονται οι συνομιλίες, τι θα μπορούν να κάνουν στο μεταξύ και τι θα απαγορεύεται. Δούλεψε – οι συνομιλίες συνεχίστηκαν για χρόνια και χρόνια.

Μετά ήρθε η δύσκολη ώρα. Δεν συμφωνούσαν με τίποτα ούτε για το ποιος ευθύνεται για την κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών, ούτε για το τι έπρεπε να γίνει. Είχαν ο καθένας το δικό του κείμενο και επέμενε σε αυτό. Μηδέν εις το πηλίκον για πολύ καιρό. Τότε ένας διπλωμάτης είχε μια λαμπρή ιδέα: έφτιαξε αυτό που ονομάστηκε «κυλιόμενο κείμενο» - rolling text το είπαν. Η ιδέα ήταν απλή. Για κάθε παράγραφο δεν υπήρχε μια εκδοχή, αλλά όσες ήθελαν. Έγραφε ας πούμε: θέμα – τα αίτια της κρίσης και από κάτω η κάθε πλευρά συμπλήρωνε ό,τι νόμιζε. Όπου συμφωνούσαν το κείμενο οριστικοποιούνταν. Για το υπόλοιπο έμενε σε παρένθεση – μια του ενός και μια του άλλου. Έτσι βέβαια δεν υπήρχε κείμενο, αλλά ένα λεκτικό τέρας – που τους κρατούσε όμως στο ίδιο τραπέζι.

Τέτοια ωραία συνέβαιναν στη μακρινή Γενεύη το ακόμη πιο μακρινό 1972 – και δεν μπορώ να καταλάβω πώς τα θυμήθηκα ξαφνικά. Παρεμπιπτόντως και για όσους ενδιαφέρονται οι συνομιλίες μετά από σχεδόν δεκαπέντε χρόνια είχαν επιτυχία. Υπεγράφη θριαμβευτικά συμφωνία. Λίγο αργότερα η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε. Όταν η συμφωνία εφαρμόστηκε, ο κόσμος τον οποίο αφορούσε απλώς δεν υπήρχε πια. Γιατί μερικά πράγματα τα λύνει η πραγματικότητα.