Η θλίψη και η γνώση

Δευτέρα 27 Αυγούστου – και έχουν περάσει μόλις 71 ώρες από την περασμένη Παρασκευή, που έφυγα από αυτό το μικρόφωνο. Τίποτα δεν είναι ίδιο. Τίποτα δεν θα είναι ξανά ίδιο – ακόμη και για εμάς που δεν είμαστε ανάμεσα στους 62 ανθρώπους που χάθηκαν στη φωτιά, ακόμη και για εμάς που δεν έχουμε συγγενείς ανάμεσά τους. Μετά από αυτό το Σαββατοκύριακο, η Ελλάδα είναι μια άλλη χώρα.

Η Ελλάδα είναι μια άλλη χώρα πρώτα απ΄όλα από άποψη φυσικού περιβάλλοντος. Δεν ξέρω εάν υπάρχει πράγματι ένα οργανωμένο σχέδιο για την καταστροφή της χώρας, κι αν είναι η αποκλειστική αιτία ή ένας μόνο παράγοντας που συντέλεσε σε ό,τι ζούμε. Το βέβαιο είναι πως οι πιθανοί εμπρηστές, οι πιθανοί πυρομανείς, οι βέβαιοι ανάλγητοι και οι βέβαιοι απρόσεκτοι έκαναν το δικό τους μερτικό για να βάλουν τη φωτιά. Η φωτιά όμως, η τυχαία όσο και η εσκεμμένη, βρήκε τα δάση ξερά, βρήκε την ατμόσφαιρα χωρίς ίχνος υγρασίας μετά από τον άνυδρο χειμώνα και ένα καλοκαίρι με τρεις καύσωνες. Κι άλλες φορές η φλόγα ήταν τρομακτική. Ποτέ όμως δεν είχε αυτή την μορφή της λαίλαπας που ξεπερνά κάθε όριο, κάθε τι που είχαμε έως τώρα γνωρίσει. Η χώρα μας αλλάζει μέσα σε μια παγκόσμια φυσική αλλαγή και δεν είμαστε προετοιμασμένοι ούτε στο ελάχιστο για μια τέτοια πρόκληση.

Η Ελλάδα είναι μια άλλη χώρα από άποψη οικονομική. Έχουμε διαθέσει πάρα πολλά χρήματα για την ατομική μας ευημερία και πολύ λιγότερα για τις κοινές δράσεις, το δημόσιο αγαθό. Έχουμε μάθει να ανεχόμαστε ένα παραλυμένο κράτος, στο μέτρο που δεν απειλεί (με φόρους, για παράδειγμα) την ατομική μας βόλεψη. Έχουμε επενδύσει ελάχιστα στην προστασία και την αποκατάσταση των φυσικών αγαθών, αυτών που κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για τον εαυτό του. Από εδώ και πέρα είναι θέμα χρόνου να το συνειδητοποιήσουμε. Τα εισοδήματά μας είναι από προχθές λιγότερα. Μέσα σε ελάχιστο καιρό θα χρειαστεί να δώσουμε και να διαθέτουμε συστηματικά ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των εισοδημάτων μας για την άμυνα απέναντι σε φυσικές καταστροφές και τη διατήρηση, όσο γίνεται, της φύσης γύρω μας.

Και η Ελλάδα είναι μια άλλη χώρα από άποψη πολιτική. Η έκταση της καταστροφής (πρόκειται για ένα παγκόσμιας, και ασφαλώς μεσογειακής, κλίμακας γεγονός που συντελέστηκε στη μικρή χώρα μας) επιβάλλει τη σειρά όσων βλέπουμε: την έκπληξη, την έκκληση, την οργή, την απόγνωση. Και μετά, την περίσκεψη, την περισυλλογή. Το αίτημα της υπέρβασης. Σε λίγες μέρες έχουμε εκλογές. Η ατζέντα τους προφανώς έχει αλλάξει. Το ζήτημα δεν είναι μόνο να ψάχουμε αν κανείς έχει «στόχο την Ελλάδα». Το ζήτημα είναι πώς θα ανταποκριθεί το πολιτικό σύστημα σε ανάγκες, προκλήσεις και βαθιά κοινωνικά αιτήματα που ξεπερνούν κάθε έως τώρα καταγεγραμμένη δυνατότητά του.

Την Παρασκευή έτυχε να μου χαρίσουν ένα βιβλίο. Με όσα έγιναν, το άνοιξα το σούρουπο του Σαββάτου, σε ένα ψηλό λόφο στην Αίγινα. Ο ήλιος κοκκίνιζε πίσω από τη στάχτη, καθώς το σύννεφο από τη φωτιά στην Εύβοια σκέπαζε τον Ευβοϊκό, την Αττική και το Σαρωνικό και εκτεινόταν έως την Επίδαυρο για να αρχίσει να ενώνεται με το άλλο μεγάλο σύννεφο από τις φωτιές της Πελοποννήσου. Σύμπτωση; Άνοιξα και διάβασα μια σκέψη του Σέλινγκ, που δεν γράφτηκε προχτές για την Ελλάδα: «Η θλίψη αποτελεί το σκοτεινό θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η συνείδηση και η γνώση».