Dies irae

Δευτέρα 27 Νοεμβρίου – και χρόνια τώρα η Τουρκία προσπαθεί να πείσει ότι δικαιούται να γίνει μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Το κεντρικό επιχείρημα της Άγκυρας και των υποστηρικτών της είναι ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμείνει «χριστιανική λέσχη» και ότι οι ευρωπαϊκές αξίες υπερβαίνουν τα πολιτισμικά και θρησκευτικά σύνορα. Οι θεμελιώδεις αξίες της Ευρώπης, που είναι οι αξίες του Διαφωτισμού, μπορούν σήμερα (λένε οι υπέρμαχοι της τουρκικής ένταξης) να αποτελέσουν το όχημα για την αποτροπή της σύγκρουσης των πολιτισμών.

Πολύ ωραία, και politically correct. Αν υπάρχει ένας συμβολικός τρόπος για να προωθήσει κανείς αυτό το επιχείρημα, αυτός είναι χωρίς αμφιβολία η χωρίς προηγούμενο επίσκεψη του Πάπα στην Κωνστνατινούπολη. Οι δύο πλευρές του χριστιανικού σχίσματος, ο ηγέτης του Καθολικισμού στην έδρα της ανατολικής Ορθοδοξίας, η οποία βρίσκεται σε μουσουλμανικό έδαφος και αποτελεί επισήμως κρατικό ίδρυμα της κατεξοχήν κοσμικής χώρας του Ισλάμ. Η συμπύκνωση των συμβόλων – το ιδανικό βήμα για το κήρυγμα της συμβίωσης και (ευκαιρίας δοθείσης) για το πολιτικό μήνυμα προς τους λαούς της Ευρώπης που αμφισβητούν στη βάση ότι είναι θεμιτή η εισδοχή της Τουρκίας στη δική τους Ένωση, ότι οι Τούρκοι μπορούν να είναι και Ευρωπαίοι.

Και πώς αξιοποιεί αυτή την ευκαιρία η Άγκυρα; Μερικές χιλιάδες φανατικών αφήνονται να διαδηλώνουν λέγοντας ό,τι ακριβώς πιστεύει ο μέσος Ευρωπαίος για το μέσο Τούρκο: έξω οι Χριστιανοί, κάντε τζαμί την Αγιά Σοφιά, την πόλη τη λένε Ιστανμπούλ. Και καλά οι φανατικοί, που αν υπάρχουν τόσοι στην Κωνσταντινούπολη, πόσοι άραγε θα βρεθούν με την αυριανή ή τη μεθαυριανή ένταξη στην Ούρφα ή στο Ντιγιαρμπακίρ; Και η ηγεσία τι κάνει; Ο Ερντογάν παίζει κρυφτό με την πραγματικότητα. Θα δει τον Πάπα σε μια αίθουσα στο αεροδρόμιο της Άγκυρας γιατί έχει πολύ φορτωμένο πρόγραμμα και δεν προλαβαίνει. Μετά θα πάει στις Βρυξέλλες και θα ζητάει από τον Ισπανό και τον Ιταλό πρωθυπουργό στήριξη – για να αναφέρουμε μόνο τις δυο πιο μαζικά καθολικές χώρες.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Τουρκία υπήρχαν δύο ισχυρές ομάδες, που με εντελώς διαφορετικές αφετηρίες και λογικές ήθελαν την ένταξη. Οι ισλαμιστές του ΕΡντογάν την έβλεπαν ως μόνο τρόπο κατοχύρωσης της ύπαρξής τους και εγγύηση ότι δεν θα καταπιέζονται με απαγορεύσεις από το βαθύ στρατιωτικό κράτος των κεμαλιστών. Οι δυτικόφρονες οικονομικοί παράγοντες της Πόλης έβλεπαν εκεί το δρόμο για μια σταθερή ανάπτυξη και μια τροχιά εξευρωπαϊσμού και εκδημοκρατισμού.

Οι ισλαμιστές ήρθαν σε σύγκρουση με το βαθύ φανατισμό της λαϊκής βάσης τους. Και η ελίτ της Πόλης ήρθε σε σύγκρουση με το πολιτικό της έρεισμα, τους κεμαλιστές του στρατού, που η προνομιακή τους θέση θα πρέπει να είναι η τελική θυσία για την Ευρώπη.

Για την Τουρκία η επίσκεψη του Πάπα μπορούσε να είναι το πουργκατόριο. Όλα δείχνουν πως εξελίσσεται στην απόδειξη ότι για να γίνει κανείς μέλος της Ευρώπης δεν αρκεί να θέλει η ηγεσία. Πρέπει και να μπορεί η χώρα.