Επικίνδυνες (ειδικές) σχέσεις

Τετάρτη 29 Νοεμβρίου – και το τρένο δεν θα σφυρίξει μόνον τρεις φορές. Δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσανατολίζεται στο πιο ήπιο πρόστιμο για την Τουρκία για την άρνησή της να πράξει το στοιχειώδες, δηλαδή να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τελωνειακής ένωσης και με την Κύπρο, όπως ρητά είχε δεσμευτεί. Η πιθανότερη αυτή τη στιγμή εξέλιξη είναι να προταθεί το πάγωμα τριών κεφαλαίων (ή το πολύ έξι), δηλαδή του ενός έκτου έως και του ενός δεκάτου των συνολικών κεφαλαίων της διαπραγμάτευσης.

Από πού προέκυψε τόση διαλλακτικότητα και τόση ηπιότητα από τους ίδιους που πριν από λίγο καιρό, όταν πιέζονταν από την κοινή γνώμη στις χώρες τους, ξεσπάθωναν κατά της Άγκυρας. Εκείνους που έλεγαν, όπως οι Γερμανοί, ότι χωρίς εφαρμογή των δεσμεύσεων τα τρένα πήγαιναν για σύγκρουση, ή πάλι εκείνους που ψήφιζαν για τη νομική επιβολή της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων, όπως οι Γάλλοι;

Νομίζω ότι η soft γραμμή απέναντι στην Τουρκία αυτή τη φορά τουλάχιστον δεν οφείλεται τόσο στις πιέσεις των Αμερικανών ή στις συνήθεις καλές υπηρεσίες της Βρετανίας. Αυτή τη φορά πηγαίνει πιο βαθιά. Ξεκινάει από την υπόρρητη αναγνώριση ότι η υπόθεση της τουρκικής ένταξης, της πραγματικής ένταξης ως πλήρους μέλους, έχει πάρει ουσιαστικά τέλος. Και αυτό συνέβη από τη στιγμή που ο Ζακ Σιράκ δεσμεύτηκε προς τους Γάλλους πως σε οποιαδήποτε περίπτωση, ακόμη κι αν η Τουρκία κάνει τα πάντα, ό,τι της ζητούν οι Ευρωπαίοι κι ακόμη παραπάνω, πάλι θα προκήρυσσε δημοψήφισμα για την εισδοχή. Όλοι γνωρίζουν ότι σε προοπτική μερικών δεκαετιών ποτέ οι Γάλλοι με λαϊκή ψήφο δεν πρόκειται να δώσουν την συγκατάθεσή τους.

Με αυτή την σιωπηρή κοινή αντίληψη, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν κανένα λόγο να συνεχίζουν τη σκληρή πίεση προς την Άγκυρα. Στην ουσία, έχουν ήδη αρχίσει να σκέπτονται όχι τη λύση της ειδικής σχέσης, αλλά τη μορφή της.

Για την Ελλάδα, αλλά και την Κύπρο, είναι το τέλος μιας γενναίας πολιτικής. Η Αθήνα, σε μια από τις μείζονες επιλογές της εξωτερικής της πολιτικής, πρωτοστάτησε στην υπεράσπιση της τουρκικής ενταξιακής πορείας. Έδωσε έτσι (και αυτό το πολιτικό κεφάλαιο θα μείνει) διαπιστευτήρια ειλικρίνειας για τη σχέση της με την Τουρκία σε ένα δεσμευτικό θεσμικό πλαίσιο. Η προσέγγιση απέκτησε ουσιαστικό πολιτικό νόημα και περιεχόμενο. Η Τουρκία μπορεί να το εκτιμήσει. Ακόμη κι αν δεν το κάνει, ασφαλώς δεν έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί μια (παλιότερα για όλους βέβαιη) ελληνική αντίθεση. Όπως και κανείς Ευρωπαίος δεν μπορεί να φορτώσει στην Ελλάδα τις δικές του ανομολόγητες ή διακηρυγμένες φοβίες και αντιρρήσεις.

Ήταν μια μεγάλη πολιτική, αλλά φτάνει στο αντικειμενικό τέλος της. Τώρα τα διλήμματα θα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Γιατί ήδη από τη σύνοδο του Δεκεμβρίου Αθήνα και Λευκωσία θα βρίσκουν μπροστά τους 23 εταίρους για τους οποίους -στο μέτρο που η Τουρκία παραμένει τρένο, αλλά βρίσκεται πια σε παράλληλες κι όχι στις ίδιες ράγες- η συνέπειά της αφορά εκείνον που κάθε φορά θίγεται και όχι την Ευρώπη ως σύνολο. Και, όπως ξέρουμε, εκείνος που συνήθως θα θίγεται θα είναι η Ελλάδα και η Κύπρος.

Το ευρωπαϊκό πλαίσιο σιγά-σιγά αλλά σταθερά γλιστράει μακριά από τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Είναι δυσάρεστο, είναι επικίνδυνο αλλά είναι και μια νέα πραγματικότητα.