Γενικό αδιέξοδο

Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου – και υπάρχει μια τριπλή συγκυρία. Από τη μια, η στάση της κοινωνίας. Το ασφαλιστικό είναι βαρόμετρο. Η συμμετοχή στη χθεσινή κινητοποίηση δείχνει χωρίς περιθώρια αμφισβήτησης την έκταση της ανησυχίας και της ανασφάλειας. Την ένταση των φοβικών αισθημάτων για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού ενόψει αλλαγών, που μοιάζουν αναπόφευκτες αλλά και επικίνδυνες για το μέλλον τους. Το ασφαλιστικό μπορεί να παγιώσει τάσεις στην κοινωνία και τους πολιτικούς συσχετισμούς – η εμπειρία του ΠΑΣΟΚ μετά το ασφαλιστικό Γιαννίτση είναι χαρακτηριστική, όσο χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι σήμερα δεν είναι πολλοί που πρόθυμα δηλώνουν πως το συγκεκριμένο νομοσχέδιο Γιαννίτση ήταν ακατάλληλο και καλώς ερρίφθη στην πυρά και η χώρα (και οι εργαζόμενοι) είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι εάν είχε ψηφιστεί.

Το δεύτερο στοιχείο της συγκυρίας είναι η συνειδητοποίηση της ανάγκης για τις αλλαγές που απορρίπτονται μέσα από τις κινητοποιήσεις. Εφτά στους δέκα δηλώνουν πως η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού πρέπει να προχωρήσει. Αυτή είναι μια μεγάλη μεταβολή των κοινωνικών συνθηκών σε σχέση με το όχι τόσο μακρινό 2001.

Και τρίτο στοιχείο της συγκυρίας, η προϊούσα αποσάθρωση του δικομματισμού ως βάσης του πολιτικού συστήματος της μεταπολίτευσης. Κανείς (ή πάντως λιγότεροι από όσους χρειάζεται) δεν εμπιστεύεται την κυβέρνηση για να φέρει σε πέρας αυτή τη μεταρρύθμιση. Και η κυβέρνηση άλλωστε με τις επιλογές της στη διαδικασία και με την προσωπικά ευάλωτη παρουσία των προσώπων που πρωταγωνιστούν δεν ενισχύει την αξιοπιστία της ως συνομιλητή. Κανείς (ή πάντως λιγότεροι από όσους χρειάζεται) δεν πιστεύει ότι η αξιωματική αντιπολίτευση θα ήταν καταλληλότερη σε αυτό το ρόλο.

Το συμπέρασμα είναι απλό – οι συνέπειές του εξαιρετικά περίπλοκες. Η χώρα έχει περιέλθει σε κατάσταση αρρυθμίας και αδιεξόδου. Αναγνωρίζει την ανάγκη αλλαγών. Γνωρίζει ότι θα έχουν κόστος. Και αναζητεί, χωρίς να βρίσκει, έναν αξιόπιστο εγγυητή για μια στοιχειώδη δικαιοσύνη στην κατανομή αυτού του κόστους. Αντ’αυτού της προτείνονται εμβαλωματικές λύσεις και αραχνιασμένες, από το χρονοντούλαπο καταγγελίες. Οι πραγματικές συνθήκες δημιουργούν ανασφάλεια. Η αντιμετώπισή τους και η εκτίμηση για το ποιόν του πολιτικού συστήματος πολλαπλασιάζουν το συντελεστή του φόβου. Αυτό που δείχνουν, επομένως, οι δημοσκοπήσεις είναι κυρίως το βάθος και η πολιτική σημασία της διαχείρισης μιας γενικευμένης αθυμίας.