Χωρίς λύσεις

Τρίτη 5 Φεβρουαρίου – και άκουγα πριν από λίγο το πρόγραμμα του Αθήνα 984. Πολιτική συζήτηση, οι μεταμεσονύκτιες μετρήσεις – γιατί, όπως είναι γνωστό, εδώ η πολιτική θεωρείται είδος ακατάλληλο και προβάλλεται τις μικρές ώρες, ως θέαμα αποκλειστικώς για ενηλίκους. Εγγυημένη απόλαυση - ΧΧΧ.

Σε μια ανάπαυλα, τραγούδι. Ένα παλιό, του Λέοναρντ Κοέν – και οι στίχοι μου ακούστηκαν πραγματικά περίεργα σήμερα το πρωί: «με καταδίκασαν σε είκοσι χρόνια ανία, επειδή προσπάθησα να αλλάξω το σύστημα από μέσα» - "they sentenced me to twenty years of boredom, for trying to change the system from within". Είναι Κοέν, αλλά θα μπορούσε εύκολα να γίνει ο εθνικός ύμνος της εποχής. Ασφαλώς η υπόκρουση των δημοσκοπήσεων.

Η τελευταία θέτει ένα ερώτημα: υπάρχει πάτος για την κρίση του δικομματισμού; Υπάρχει τέλος στην έκρηξη πια της δυσφορίας των πολιτών με τις επιδόσεις τους; Υπάρχει όριο στην απαξίωσή τους, πριν καταρρεύσει το σύστημα; Νομίζω αυτό είναι το κεντρικό δίλημμα αυτής της πολιτικής περιόδου που άνοιξε με τις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου – εάν δηλαδή η απότομη κατηφόρα τελειώνει σε μια σταθεροποίηση ή στο βάραθρο.

Με πολιτικούς όρους, το δίλημμα εκφράζεται ως εξής. Τα δύο μεγάλα κόμματα με τη σημερινή μορφή, διάρθρωση, στελέχωση και ατζέντα έχουν πλήρως εξαντλήσει τα όριά τους. Η κρίση του ενός εισπράττεται και αποτιμάται όχι ως κρίση διαχείρισης ή κρίση εξουσίας, αλλά ως συστημική ανεπάρκεια. Η ευθύνη, εκ των πραγμάτων, ανήκει στο κόμμα που ασκεί σήμερα την κυβερνητική εξουσία, αλλά η αίσθηση των πολιτών είναι πως αυτό αποτελεί συγκυριακό παράγοντα. Η αντιπολίτευση είναι αμφίβολο εάν θα μπορούσε να κάνει κάτι αποφασιστικό στην αντίθετη κατεύθυνση και είναι βέβαιο πως κάνει πολλά για την επιδείνωση της κατάστασης. Ποιες εκδοχές, λοιπόν, υπάρχουν;

Δεν βλέπω παρά μόνο δύο. Η μία είναι η ικανότητα ενός ή και των δύο μεγάλων κομμάτων να ανακαινιστούν με δική τους πρωτοβουλία. Δεν είναι αδύνατο – συνέβη για παράδειγμα στο ΠΑΣΟΚ το 1996. Είναι πιο απλό να συμβεί στη διάρκεια της διακυβέρνησης, γιατί υπάρχει η συγκολλητική ουσία που είναι η εξουσία. Είναι πιο επιτακτικό να συμβεί στη διάρκεια της αντιπολίτευσης, αν και πιο επώδυνο, γιατί αλλιώς (πεισθήκαμε τα τελευταία 10 χρόνια) η εμπιστοσύνη των πολιτών δεν ανακτάται.

Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη εκδοχή. Είναι η γενίκευση της κρίσης. Μπορεί να έρθει από ένα μεμονωμένο και τυχαίο και απρόβλεπτο γεγονός – και από απρόβλεπτα το τελευταίο διάστημα άλλο τίποτα, δεν συνηθίζεται δα να πέφτουν από το παράθυρο οι γραμματείς των υπουργείων… Μπορεί να έρθει από κάτι πιο προβλέψιμο, όπως η αποκάλυψη μιας εκτεταμένης διαφθοράς, που να πηγαίνει βαθιά στην καρδιά του κομματικού συστήματος και να καταδεικνύει μια συνενοχή κάτω από την κρούστα της πολιτικής αντιπαράθεσης.

Συνέβη στην Ιταλία με τα «καθαρά χέρια». Όλο και περισσότεροι υποθέτουν ότι και στην Ελλάδα μπορεί όλα τα χέρια να μην αποδειχθούν καθαρά.