Υστερόγραφο στην εποχή των συγκρούσεων

Πέμπτη 31η Ιανουαρίου – και η σημερινή κηδεία του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου σηματοδοτεί από μια άποψη ένα τέλος εποχής. Το τέλος της εποχής της τελευταίας σύγκρουσης ιδεών και αντιλήψεων που έγινε στη χώρα, πριν αυτή περιοριστεί στη διαχείριση της καθημερινότητας.

Η άνοδος Χριστόδουλου στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο σημάδεψε τη δεύτερη φάση της – μια κίνηση στη λογική του αντίβαρου ή την έναρξη της αντίστροφης πορείας του ιδεολογικού εκκρεμούς. Στα μέσα της δεκαετίας του 90, η επιλογή της ελληνικής κοινωνίας ήταν η στροφή προς τη Δύση. Λίγο αργότερα, στα τέλη της, είχε ήδη συντελεστεί μια βαθιά αλλαγή στο ρευστό υπόστρωμα των αντιλήψεων. Η εκλογή, τότε, ενός Ιεράρχη με σκληρές απόψεις και εξωστρεφή διάθεση αποτύπωνε την επιθυμία της Εκκλησίας να ηγηθεί, όπως και έγινε, της στροφής της ελληνικής κοινωνίας σε ένα διαφορετικό πλαίσιο αναφοράς, της επιστροφής της στις παραδοσιακές αξίες.

Δεν έχουν περάσει παρά μόνο δέκα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο η Εκκλησία είχε εμπλακεί σε μια κρίση εσωστρέφειας και αμφισβήτησης της αξιοπιστίας της. Αλλά η υποχώρηση της επιρροής της ίδιας και του ηγέτη της δεν είχε τόσο να κάνει με την ίδια την κρίση, όσο με την αίσθηση ότι όλα όσα εξέφραζε ανήκαν σε ένα παρελθόν που δεν είχε πια άμεση σχέση με την πραγματικότητα στη χώρα. Το ρολόι της ιστορίας βρίσκεται αλλού, αλλά πρέπει να ομολογήσω (και νομίζω υπάρχουν κι άλλοι στην ίδια απορία) ότι εάν ρωτήσετε τι ώρα δείχνει, δεν υπάρχει μια εύκολη απάντηση. Δεν έχει σταματήσει επειδή ξέρουμε ότι δεν σταματάει ποτέ. Άρα κάτι φταίει με εμάς και την ικανότητά μας να το διαβάσουμε…

Η Εκκλησία μέσα σε μια τέτοια συγκυρία θα πρέπει να διαλέξει το διάδοχο του Αρχιεπισκόπου που κηδεύει σήμερα. Είναι δικό της θέμα εάν θα προτιμήσει έναν Ιεράρχη της ασκητικής πνευματικότητας ή της κοινωνικής δράσης, μια προσωρινή μεταβατική λύση ή μια μακρόπνοη επιλογή κατεύθυνσης. Αυτό που δεν έχει νόημα είναι να αναζητήσει έναν άλλο Χριστόδουλο. Πρώτα από όλα γιατί δεν υπάρχει. Τα ατομικά χαρακτηριστικά του, και κυρίως η άνεσή του στην επικοινωνία με τους πιστούς του, δεν τα έχει κανείς από τους πιθανούς διαδόχους του – είναι τόσο ειδικά και προβεβλημένα ώστε είναι μάλλον απίθανο να τα αποκτήσει κανείς με προσπάθεια ή να τα έχει και να μην έχουν γίνει πασίδηλα. Και, δεύτερον, γιατί ο Χριστόδουλος ήταν ένα πρόσωπο της στιγμής που αναδείχθηκε στην ηγεσία της Εκκλησίας. Και η στιγμή εκείνη ανήκει, όπως και ο ίδιος πια, στην Ιστορία.