Μετά είκοσιν έτη

Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου – και πριν από 16 χρόνια, ένας περίεργος, ξεχασμένος τύπος από την Πορτογαλία –ονόματι Πινέιρο- ήρθε και μας πρότεινε (όπως χθες ο Νίμιτς, καλή ώρα) ένα όνομα για την ακατονόμαστη γειτόνισσα. Τότε μας είχε προτείνει μία και μόνη, αμετάφραση λέξη: Νοβομακεντονίγια. Ήταν άλλες εποχές. Τότε δεν ανεχόμασταν μύγα στο σπαθί μας, γιατί κοιτούσαμε περισσότερο 2500 χρόνια πίσω, παρά 15 χρόνια μπροστά. Ήταν η εποχή των συλλαλητηρίων.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν, η γειτονική χώρα πέρασε από σαράντα κύματα, φτάνοντας στο χείλος του εμφυλίου και της διάλυσης – που, θυμίζω, δεν την θέλουμε. Την αναγνώρισαν 181 χώρες με το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας. Για κάθε λογικό αναλυτή, το ζήτημα εν τοις πράγμασι είχε λήξει. Χάρη στην άκαμπτη επίδειξη πατριωτικού ζήλου από τους επιγόνους της Εθνικής Εταιρείας (συχνά περισσότερο στη λογική της εταιρείας, παρά της εθνικής, αλλά τέλος πάντων…) – κρατώντας ψηλά μέχρι αγκύλωσης το κεφάλι, δεν βλέπαμε τι συνέβαινε κάτω στα πόδια μας. Και στα πόδια μας το έδαφος χανόταν…

Η Ιστορία άλλοτε στερεί κι άλλοτε δίνει ευκαιρίες. Αυτή τη φορά είναι καλή μαζί μας. Ας υποθέσουμε ότι πριν από ένα χρόνο μας έλεγε κάποιος ότι θα μπορούσαμε να διαπραγματευθούμε ξανά το όνομα – ας υποθέσουμε ότι κάποιος πριν από ένα χρόνο μας έλεγε πως οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να ασκήσουν ξανά πίεση στα Σκόπια για αποδοχή συμβιβασμού: μάλλον θα τον περνούσαμε για ανόητο. Είχαμε σχεδόν παραδεχθεί ότι εμείς μεν ποτέ, όλοι οι άλλοι όμως οριστικά θα έλεγαν «Δημοκρατία της Μακεδονίας», νέτο και σκέτο…

Υπάρχει μια ειδική συγκυρία. Στα Βαλκάνια, λόγω του Κοσσυφοπεδίου, υπάρχει ξανά ανάγκη για κινήσεις σταθεροποίησης. Το ανεξάρτητο Κόσοβο ασκεί εκ των πραγμάτων πίεση στα Σκόπια, με το μεγάλο αλβανικό πληθυσμό που είναι κυρίως Κοσοβάροι. Ο Μπους έχει τέτοιο δραματικό απολογισμό στην εξωτερική του πολιτική, ώστε βλέπει ως μοναδικό δείγμα πολιτικής κληρονομιάς της 8ετίας του μια διεύρυνση του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια. Υπάρχει, λοιπόν, μια συγκυρία και μια ευκαιρία.

Το είχε πει για άλλο λόγο τις προάλλες ο Αλέκος Παπαδόπουλος, αλλά ισχύει απολύτως για το Μακεδονικό. Πόσους κύκνους πρέπει να δει κανείς να περνούν μπροστά του, για να καταλάβει ότι οι κύκνοι είναι άσπροι; Πόσα σχέδια πρέπει να απορρίψει κανείς για να καταλάβει όχι ότι πρέπει οπωσδήποτε να δεχθεί κάποιο σχέδιο, αλλά ότι πάντως δεν μπορεί να τα απορρίπτει αβλεπί;

Δεν ξέρουμε τι ακριβώς προβλέπει η πρόταση Νίμιτς και σε αυτά τα ζητήματα ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Βρίσκεται επίσης και στο όνομα, αλλά με αυτό το διάβολο είμαστε πια παλιοί γνωστοί και ξέρουμε τι μπορούμε και τι όχι. Το βέβαιο είναι με πικρό τρόπο μάθαμε, πληρώνοντας ακριβά, το πώς να μην κάνουμε τη δημόσια συζήτηση. Μπορεί να το δεχτούμε, ή μπορεί να το στείλουμε στο καλάθι και να βάλουμε βέτο. Αλλά η τελική απόφαση δεν μπορεί πια παρά να ληφθεί με πολιτικό τρόπο και καθ’ υπέρβαση της εσωτερικής λογικής. Αρκετό κόστος καταβάλαμε γι’αυτήν μέχρι τώρα. Δεν μπορεί να γίνει υπό την πίεση κηρυγμάτων από άμβωνος, τηλεοπτικής εξαλλοσύνης, πολιτικής ανευθυνότητας και προσωπικών στρατηγικών. Γι’ αυτές τις τελευταίες, άλλωστε, και το πού οδηγούν σημειώστε τη χαρακτηριστική απουσία από τη διαβούλευση και τις δημόσιες τοποθετήσεις ορισμένων από τους πρωταγωνιστές εκείνων των ωραίων παλαιών ημερών, που σήμερα ευτυχώς τίποτα δεν δείχνει πως θα ξαναζήσουμε.