Το κοινωνικό κεφάλαιο και άλλες απίθανες ιστορίες

Πέμπτη 29 Μαρτίου – και ότι έχουν χαθεί χρήματα, πολλά χρήματα για τα ασφαλιστικά ταμεία δεν υπάρχει αμφιβολία. Τα χρήματα χάθηκαν από την αιφνίδια και μαζική έμπνευση που είχαν οι «ανίδεες» διοικήσεις τους να σπάσουν τα ομόλογα σταθερής απόδοσης που είχαν στην κατοχή τους και να μετατρέψουν –σαν ντόμινο, το ένα ταμείο μετά το άλλο- τα αποθεματικά τους σε «δομημένα» προϊόντα. Αυτό είναι το κεφάλαιο που εξανεμίστηκε με μια απόδοση που θα ταίριαζε περισσότερο σε τυχοδιώκτες ιδιώτες επενδυτές που τζιράρουν δικά τους κεφάλαια, παρά σε υπεύθυνους διαχειριστές των συντάξεων των άλλων.

Αυτά, όμως, αφορούν το χρηματικό κεφάλαιο, την περιουσία των ασφαλισμένων – και, εν τέλει, μέσα στο ρίσκο μπορεί να βρεθούν και ταμεία που κάποια στιγμή να βγουν κερδισμένα και μπορεί η τελική ζημιά να είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη, γιατί για κέρδος αυτή τη στιγμή τουλάχιστον προοπτική δεν φαίνεται.

Ακόμη κι έτσι, όμως, υπάρχει κι ένα άλλο κεφάλαιο, πολύ δυσκολότερο να αναπληρωθεί – κι αυτό είναι το κοινωνικό κεφάλαιο. Η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στους διαχειριστές της περιουσίας που υποχρεωτικώς συγκεντρώνεται από τους μόχθους τους, αυτή η εμπιστοσύνη είναι ένα κεφάλαιο χαμένο οριστικά. Και ήταν πολύτιμη παρακαταθήκη αυτή η σχέση εμπιστοσύνης με τα Ταμεία που είχε αναπτυχθεί μέσα από το αναδιανεμητικό σύστημα για την ασφάλιση των εργαζομένων.

Πριν από μερικά χρόνια, με το ασφαλιστικό Γιαννίτση, ξεσηκώθηκε μια μικρή λαϊκή επανάσταση που το συνέτριψε και ουσιαστικά καταδίκασε την τότε κυβέρνηση, προδιαγράφοντας το τέλος της, γιατί οι εργαζόμενοι δεν πίστεψαν πως η μεταρρύθμιση θα ήταν προς το συμφέρον τους. Δεν είχε υποστηρίξει κανείς πως θα απομειωνόταν η περιουσία των Ταμείων, δεν είχε υποστηρίξει κανείς πως θα απομυζούνταν πόροι ή θα υπήρχε περίπτωση παράνομου πλουτισμού.

Το ασφαλιστικό πια δεν είναι απλώς ώριμο. Είναι μια ανοιχτή πληγή που απειλεί με δημοσιονομική κατάρρευση τη χώρα σε προοπτική δεκαετίας. Και θα πρέπει ασφαλώς να υπάρξει μεταρρύθμιση. Ποιος θα την κάνει; Ποιος θα εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη των εργαζομένων και ποιος θα εμφανιστεί αξιόπιστος μπροστά τους να τους πει πως θα πρέπει να κάνουν θυσίες; Και ποιος εργαζόμενος θα ακούσει «μεταρρύθμιση» και δεν θα μεταφράσει υποσυνείδητα πως κάποιοι θέλουν να του φάνε όσα νόμιζε εξασφαλισμένα.

Η υπόθεση των αποθεματικών των ταμείων με τον τρόπο αυτό δεν υπονομεύει μόνο την οικονομική τους βιωσιμότητα – και, πάντως, αυτό δεν είναι το μόνο. Υπονομεύει κυρίως και πάνω από όλα την κοινωνική συνοχή και τη δυνατότητα οποιασδήποτε από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Ένας καλός λόγος για τη Μαριέττα

Τετάρτη 28 Μαρτίου – και στη διάρκεια της εκπαιδευτικής κρίσης, ο Σφυγμός της Μέρας έκανε κριτική στο νομοσχέδιο της Μαριέττας Γιαννάκου κυρίως για ατολμία και περιορισμένες προσδοκίες, για μια ευκαιρία που ήταν μεγαλύτερη από το εγχείρημα του νόμου που ψηφίστηκε. Πρέπει να πω σήμερα ότι στην υπόθεση του βιβλίου της 6ης Δημοτικού η στάση της κας Γιαννάκου είναι στάση πολιτικής γενναιότητας, είναι στάση αρχής.

Η υπόθεση έχει πάρει τελικά, μετά από πολλή ταλαιπωρία, την πραγματική της διάσταση. Είναι ιδεολογική και όχι εκπαιδευτική. Κανείς δεν αμφισβητεί την παιδευτική επάρκεια ή ανωτερότητα της συγκεκριμένης προσέγγισης, κανείς δεν αμφισβητεί ότι υπάρχουν αστοχίες, παραλείψεις και σφάλματα. Αλλά το ζήτημα δεν είναι εάν θα διορθώσουμε τα λάθη κι αν θα κρατήσουμε την ιστορική και εκπαιδευτική αντίληψη του συγκεκριμένου βιβλίου. Το ζήτημα συνοψίζεται σε μία λέξη: «απόσυρση». Αυτή χωρίζει τα στρατόπεδα και είναι στρατόπεδα σκέψης.

Σε εκείνους που επιμένουν όχι να διορθωθεί, αλλά να ΑΠΟΣΥΡΘΕΙ το βιβλίο, για να δείξουν την ιδεολογική και πολιτική τους κυριαρχία περιλαμβάνονται:
· Η Εκκλησία – προφανώς και τα φιλοσοφικο-ϊδεολογικά της εξαρτήματα, στα οποία θα επανέλθω μια άλλη μέρα
· Το υπουργείο Παιδείας της Κύπρου, το υπουργείο Παιδείας του Τάσσου – προφανώς
· Το ΚΚΕ που ζητεί, όπως διαβάζω σήμερα πρωτοσέλιδα στον Ελεύθερο Τύπο, από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να «εκμηδενίσουν» το βιβλίο, κάνοντας υπερήφανους φαντάζομαι αναδρομικά εκείνους που ειδικεύονταν παλαιότερα στο κάψιμο της μαρξιστικής φιλολογίας
· Και τέλος
· Ο ίδιος ο υφυπουργός της, ο Γιώργος Καλός, που δηλώνει –αδιαφορώντας εμφανώς για τη γραμμή του υπουργείου και προτιμώντας την αντίληψή του για την προσωπική εκλογική βάση- ότι εάν χρειαστεί απόσυρση, θα υπάρξει.

Δεν είναι μόνο σε ποιους ανθίσταται η κα Γιαννάκου, επιβάλλοντας αλλαγές και αρνούμενη κατηγορηματικά να αποσύρει βιβλίο, δηλώνοντας ότι διαφωνεί η ίδια. Σημειώνω ότι απέχει έναν κόσμο από όλα αυτά σε όρους πολιτικής κουλτούρας μια υπουργός που –αντίθετα με ό,τι συνήθως συμβαίνει- δηλώνει πως διαφωνεί και ενώ θα μπορούσε να αποσύρει, να ψεκάσει, να σκουπίσει, να τελειώσει και να κερδίσει πολιτικάντικα κέρδη, επιμένει ότι οι υπουργοί δεν έχουν καμμία δουλειά να γράφουν τα βιβλία και αν το ήθελαν θα έπρεπε να αλλάξουν εργασία και να είχαν γίνει ιστορικοί. Μέσα στην πολιτική συγκυρία, μάλιστα, με μια κυβέρνηση που δεν περνά τις καλύτερες στιγμές της και επομένως είναι πιο ευάλωτη σε πιέσεις, η άποψη της κας Γιαννάκου για το τι είναι υπουργός, τι βιβλίο και τι εκείνοι που φωνάζουν «να καούν, να καούν» αναβιώνει τη Μαριέττα που είχε χαθεί μέσα στη θολούρα της πανεπιστημιακής μεταρρύθμισης.

Από το Λονδίνο με Αγάπιο

Τρίτη 27 Μαρτίου – και για να διακρίνει κανείς την πραγματικότητα, μέσα σε μια τόσο περίπλοκη ιστορία, με τόσες τεχνικές λεπτομέρειες, όσο η υπόθεση με τα ομόλογα, πρέπει να πάει στην ουσία της.

Λοιπόν: υπάρχουν δύο χωριστά θέματα. Το ένα θέμα είναι η υπόθεση των αποθεματικών του ΤΕΑΔΥ, η υπόθεση Ακρόπολις, ή Αγάπιος, για να συνεννοούμεθα. Τώρα το Αγάπιος είναι κάπως απλουστευτικό και δείχνει μόνο την κατάληξη, ή αν θέλετε την κοίτη του ποταμού, γιατί να πιστέψω ότι ένας απόστρατος συνταγματάρχης και διορισμένος ως επικεφαλής πρατηρίου βενζίνης της κρατικής ΕΚΟ, μπορούσε να συλλάβει και να αξιολογήσει τι είναι η δευτερογενής αγορά ομολόγων και τι ευκαιρίες προσφέρει για τις επενδύσεις του ταμείου, όπου επίσης ήταν διορισμένος, συγχωρήστε με αλλά χωρίς να θέλω να αδικήσω ούτε τον κ. Αγάπιο, ούτε τους άλλους συνταγματάρχες, ούτε τους άλλους βενζινάδες, αλλά δυσκολεύομαι να το πιστέψω…

Στην υπόθεση Ακρόπολις-ΤΕΑΔΥ, λοιπόν, τα πράγματα είναι απλά. Έστειλε ένα εξώδικο η Ακρόπολις και ενημερώνει το ταμείο ότι εάν πουλήσει σήμερα θα κερδίσει 2,8 εκ. ευρώ – και από τα τέσσερα ομόλογα που του έχει διαθέσει. Αλλά το θέμα αυτό είναι άσχετο. Δεν αφορά ούτε εάν χάνει ούτε εάν κερδίζει σήμερα το συγκεκριμένο ομόλογο. Το ερώτημα εδώ δεν είναι για το ρίσκο – είναι για την αγοραπωλησία. Την ίδια ώρα, την ίδια στιγμή που το αγόρασε το ΤΕΑΔΥ με 106,75 με εξωχρηματιστηριακή πράξη, την ίδια ώρα πουλιόταν στην ανοιχτή αγορά 99,5. Αυτό είναι όλο. Ποιος έβγαλε τη διαφορά.

Αυτό είναι το μικρό θέμα – αφορά το ΤΕΑΔΥ. Το μεγάλο ζήτημα, που αφορά όλα τα Ταμεία, δηλαδή όλους μας και το μέλλον του ασφαλιστικού συνολικά, έχει πράγματι σχέση με το ρίσκο και όχι με τις συγκεκριμένες αγορές των ομολόγων. Κανείς δεν λέει (όχι έως τώρα πάντως) ότι τα περίφημα «δομημένα ομόλογα» αγοράστηκαν όλα σε εξωφρενικές τιμές. Το ζήτημα είναι αλλού. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχει μια νομοθεσία που θέτει όριο 23% για τις τοποθετήσεις των Ταμείων σε μετοχές. Γιατί υπάρχει αυτό το όριο; Για να περιορίζει την ανάληψη κινδύνου. Και γιατί δεν αφορά τα ομόλογα; Γιατί ο νομοθέτης στην έννοια του ομολόγου ενσωματώνει, όπως παλιότερα ξέραμε, την έννοια της ασφάλειας και της σταθερής απόδοσης, με ελαχιστοποίηση του ρίσκου. Αλλά τα πράγματα άλλαξαν από τότε. Φτιάχτηκαν ομόλογα που δεν υπήρχαν παλιά, ομόλογα με ρίσκο. Η λέξη είναι η ίδια, η λειτουργία όχι. Κάποιο γερακίσιο μάτι διέκρινε αυτό το κενό στο νόμο, την ευκαιρία στην αμφισημία. Και κατάλαβε πως εκεί δεν υπήρχε όριο στον κίνδυνο, γιατί δεν υπάρχει όριο για τις τοποθετήσεις σε ομόλογα. Κάποια στιγμή, λοιπόν, μια σειρά από Ταμεία, το ένα μετά το άλλο, άρχισαν κατά σατανικό τρόπο να ρευστοποιούν τα παλιά, σταθερά ομόλογα και να παίρνουν τα μοντέρνα, με τον κίνδυνο και τις υψηλές διαφορές στην τιμή αγοράς και πώλησης. Ποιος το αποφάσισε; Το καθένα μόνο του επί τη βάσει της αυτονομίας τους – όπως λέει το υπουργείο Απασχόλησης; Μα αυτά τα διοικούν διορισμένοι μεν, αλλά απόστρατοι, βενζινάδες, μπασκετμπολίστες και γενικώς παρατρεχάμενοι του συστήματος – του ΕΚΑΣΤΟΤΕ συστήματος, σημειώνω. Κατάλαβαν ξαφνικά όλοι αυτοί που διορίστηκαν για να παίρνουν ένα πολιτικό μπόνους ότι το Σίτυ και η Ουώλ Στρητ ήταν η πραγματική τους έφεση; Ίσως. Ίσως πάλι κάποιος να είχε μια ιδέα και αυτή η ιδέα να έγινε, με κάποιο αδιευκρίνιστο για την ώρα τρόπο, η κεντρική ιδέα.

Ο Κιουταχής και ο Νικοπολίδης

Δευτέρα 26 Μαρτίου – και όταν υπάρχει αρκετή ανοησία ώστε να αντιμετωπίζει κανείς ένα ποδοσφαιρικό αγώνα ως εθνική δικαίωση, υπάρχει και αρκετή ανοησία ώστε να αντιμετωπίσει την τεσσάρα ως «εθνική ταπείνωση». Όταν περιμένεις ότι θα υποχρεώσεις τους Τούρκους στη μπάλλα σε μια δεύτερη νίλα του Δράμαλη, τότε πρέπει να είσαι προετοιμασμένος και για το ενδεχόμενο να ζήσεις την επομένη της μάχης του Πέτα.

Αλλά εντάξει η ανοησία ποτέ δεν υπήρξε είδος εν ανεπαρκεία, ιδιαιτέρως στις κερκίδες, στα γήπεδα και τις αρένες – που όλα έχουν ανάλογη λειτουργία και ανάλογα ανακλαστικά. Πέρα από αυτό, όμως, υπάρχει ένα μικρό ζήτημα με το γεγονός ότι ένα τμήμα εκείνου που θέλει να αποκαλείται πολιτική ηγεσία της χώρας εμφανίστηκε στην τηλεόραση να κάνει δηλώσεις και να συζητάει στα σοβαρά το αυτόχρημα γελοίο. Ενετόπισα έναν υφυπουργό, δύο βουλευτές, έναν της Ν.Δ. και έναν του ΠΑΣΟΚ, και έναν νομάρχη – δεν φαντάζομαι να ρωτάει κανείς ποιόν νομάρχη. Εννοώ, ΤΟΝ νομάρχη.

Μεταξύ αυτών ο υφυπουργός Απασχόλησης, που κατηγόρησε τον Ρεχάγκελ ότι είναι Γερμανός – αιτίαση που αντικατοπτρίζει αφενός την πραγματικότητα και αφετέρου την εύλογη ανησυχία του κ. Γιακουμάτου για τις εκροές των ασφαλιστικών του εισφορών προς τα γερμανικά ταμεία. Σημειώθηκε, πάντως, ότι ετάχθη υπέρ της απομάκρυνσης των ΚΑΠΗ από την εθνική, φράση που τον καθιστά τον πρώτο και μόνο πολιτικό υπεύθυνο του υπουργείου Απασχόλησης ο οποίος ενόψει της λύσης του ασφαλιστικού τάσσεται ευθαρσώς υπέρ της μείωσης του εργασιακού βίου.

Και μπορεί αυτά να είναι αστεία και διασκεδαστικά, αλλά οι προσκεκλημένοι και των χθεσινών τηλεοπτικών παραθύρων, που τα μετέτρεψαν σε τηλεκαφενέδες και πέρναγαν την ώρα τους και την ώρα μας κουβεντιάζοντας αν έπρεπε να παίξει σέντερ φορ ο Φύσσας και εξτρέμ ο Δέλλας –γιατί αυτοί φυσικά ξέρουν καλύτερα από όλους και για όλα, επομένως ξέρουν καλύτερα και για ποδόσφαιρο από το Ρεχάγκελ…

… αυτοί, λοιπόν, είναι η υπεύθυνη πολιτική ηγεσία που κατά βάσιμη πρόβλεψη θα επιβραβευθεί για τη λογική του τηλε-μαϊντανού και θα επιβεβαιωθεί εκλογικά στις προσεχείς κάλπες. Διαχειρίζεται και θα διαχειρίζεται τα σοβαρότερα, υποθέτουμε με τη σοβαρότητα που διαχειρίζεται και συζητά και τα λιγότερο σοβαρά. Με αυτό τον τρόπο έρχονται κι άλλες τεσσάρες – και αυτές δεν θα είναι στο Καραϊσκάκη.

Η Ακαδημία μίλησε - άρα ζει...

Παρασκευή 23 Μαρτίου – ημέρα κατά την οποία οι Μαυρομιχαλαίοι οργάνωσαν την αποπομπή της τουρκικής φρουράς και τη λειτουργία της απελευθέρωσης στην Καλαμάτα, δύο μέρες πριν από το κανονικό, πράξη δηλαδή αντικανονική που δεν είχε προβλέψει ότι έθετε εαυτήν εκτός βιβλίου 6ης Δημοτικού, και το έκαναν οι Μαυρομιχαλαίοι – χωρίς να ρωτήσουν προφανώς ούτε τον κ. Χριστόδουλο, ούτε τον κ. Ζουράρι, ούτε τους τηλεπλασιέδες που νομιμοποιήθηκαν ως συνομιλητές, ούτε καν (πραγματική φρίκη…) την Ακαδημία Αθηνών.

Η ημέρα και η συγκυρία (δηλαδή το αυριανό ματς με την Τουρκία) επιβάλλει συνέγερση, φρόνημα και ακμαίο ηθικό. Ως εκ τούτου χαιρετίζω την ταχύτητα με την οποία η Ακαδημία Αθηνών εξέδωσε το πόρισμά της επί του θλιβερού πονηματίου που άφρονες έδωσαν ως σχολικό βιβλίο στα αθώα ελληνόπουλα, που δεν μπορούν να διακρίνουν τους κινδύνους του κοσμοπολιτισμού και της αποστερημένης εθνικού πνεύματος ιστορικής γνώσης. Η Ακαδημία μας ενετόπισε 70κάτι σφάλματα και είχε να κάνει τις αντίστοιχες παρατηρήσεις. Πρόκειται για αστραπιαία ενέργεια, και ομολογώ ότι με δεδομένα τα ρεκόρ που είχε σημειώσει στη γνωστή εδώ και δεκαετίες υπόθεση της εκπόνησης του Λεξικού της ανέμενα πως το πόρισμα θα εκδιδόταν το νωρίτερο για τα 250 χρόνια της Επανάστασης, το 2071.

Δεν θέλω να αδικήσω την Ακαδημία. Αντιλαμβάνομαι ότι ασχολήθηκε με το θέμα επειδή της το ζήτησαν και όχι με δική της πρωτοβουλία – άλλωστε θα έκανε κατάπληξη να αναλάβει κάποια πρωτοβουλία. Αλλά όταν μιλά για το περιεχόμενο, δηλαδή αποδέχεται να παίξει το ρόλο του κριτή, του επικριτή που κάποιοι θα τον δουν και ως λογοκριτή, τότε έχει υποχρέωση να μιλήσει και για την υπόθεση. Να πει δηλαδή εάν έχει άποψη για το πώς γράφεται η σχολική, εν προκειμένω, ιστορία, για το ποιοι έχουν δικαίωμα να εκφέρουν λόγο αποφασιστικό, για το τι είναι το συγκεκριμένο βιβλίο και τι ήταν τα προηγούμενα, με τα οποία η Ακαδημία μας δεν ασχολήθηκε από όσο γνωρίζω.

Και εν τέλει, αφού της ζητούν να αναμειχθεί στην υπόθεση, θα πρέπει η Ακαδημία να μιλήσει και για την υπόσταση του ιστορικού ως επιστήμονα, για το καθήκον του όταν γράφει ένα βιβλίο, εάν είναι εθνικό, πολιτικό, ή επιστημονικό – να μιλήσει δηλαδή για την ουσία της εκπαίδευσης, αν έργο της είναι να παρέχει γνώση ή να διαμορφώνει εθνική ομοιογένεια.

Ελπίζω να το κάνει, γιατί το βιβλίο της 6ης Δημοτικού πηγαίνει μέχρι τη σύγχρονη ιστορία και στο μέλλον μπορεί τα βιβλία να φτάνουν έως ακόμη πιο πρόσφατα, όχι μόνο στην 25η Μαρτίου αλλά και στην 21η Απριλίου και μπορεί τότε μερικά από τα νυν μέλη της Ακαδημίας να μην είναι ευτυχισμένα διαβάζοντας τους λόγους που είχαν εκφωνήσει και, λυπούμαι να πω, υπάρχουν εκδεδομένοι σε τόμους και δεν περιέχουν όχι 73 αλλά ούτε μία ιστορική ανακρίβεια. Περιγράφουν ακριβώς ποιος ήταν ποιος και τι έλεγε τότε και τι σήμερα.

Προ πάντων αξιοκρατία

Τετάρτη 21 Μαρτίου – και η υπόθεση Ακρόπολις και ομόλογα ξαναφέρνει στην επικαιρότητα το πιο κρίσιμο ίσως ερώτημα, τώρα που πλησιάζουν ξανά και εκλογές: υπάρχουν κόμματα στην Ελλάδα που θα διεκδικήσουν την ψήφο μας. Είναι κόμματα, πολιτικοί οργανισμοί ή διευρυμένοι μηχανισμοί νομής της εξουσίας; Πόση πέραση μπορούν να έχουν σήμερα υποσχέσεις ή ισχυρισμοί ότι υπάρχουν άλλοι πλην των επιβεβλημένων από την Ευρώπη και τη συμμετοχή μας στην Ένωση περιορισμοί στη φθοροποιό και παραλυτική διείσδυσή τους σε κάθε είδους εξουσία – όπου υπάρχει ντοβλέτι και λουφές – για να το πω με δύο παλαιότερους, λιγότερο ευρωπαϊκούς αλλά ακριβέστερους όρους.

Αύριο χιλιάδες φοιτητές θα ξαναβγουν στους δρόμους. Υπάρχει φόβος επεισοδίων. Υπάρχει πια αγωνία για την Παιδεία. Ας μην κοροϊδευόμαστε. Εμείς τους βγάζουμε και μην απορούμε αν βάλουν πάλι φωτιά στα τόπια ή κάνουν τόπι όποιον εκπρόσωπο του κράτους βρουν μπροστά τους

Σκεφτείτε τους φοιτητές καθώς πληροφορούνται τις λεπτομέρειες της υπόθεσης των ομολόγων. Πρόεδρος του Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης των Δημοσίων Υπαλλήλων ορίστηκε ο κ. Αγάπιος Σημαιοφορίδης. Διορίστηκε από την κυβέρνηση όπως και άλλοι 80 περίπου ομόλογοί του σε άλλα ταμεία. Ο κ. Αγάπιος Σημαιοφορίδης έκανε επενδύσεις σε δομημένα ομόλογα. Ένας καλός μεταπτυχιακός φοιτητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου χρειάζεται ένα τρίμηνο τουλάχιστον σεμινάριο για να αρχίσει να καταλαβαίνει τι είναι αυτά τα ειδικά ομόλογα, τα περίφημα «παράγωγα» και η δευτερογενής αγορά, σχετικά πρόσφατο φρούτο της πιο περίπλοκης χρηματιστηριακής συναλλακτικής δραστηριότητας. Ο αρμόδιος υπουργός λέει πως τον διόρισε με βάση το βιογραφικό του. Ο κ. Σημαιοφορίδης είναι απόστρατος συνταγματάρχης. Όλοι γνωρίζουν πως διορίστηκε με βάση τα κομματικά του διαπιστευτήρια – δεν είναι κάτι καταπληκτικό και μην κάνουμε πως πέσαμε από τα σύννεφα. Δεν εξετάζω εδώ το πώς διαχειρίστηκε τις εξουσίες του – αυτό είναι πια αρμοδιότητα του εισαγγελέα. Εξετάζω πώς τις ανέλαβε. Το μεταπτυχιακό του ήταν σε κομματικά γραφεία – δεν είναι ο μόνος, είναι χιλιάδες και φοβάμαι πως η γενική αίσθηση της κοινής γνώμης είναι πως αυτό το διαπιστευτήριο, το όχημα παράκαμψης των ικανότερων, είναι το κίνητρο που στελεχώνει τους κομματικούς μηχανισμούς.

Ένας απαράτσνικ, όπως τους έλεγαν παλιότερα, με απλά λόγια έφαγε τη θέση ενός άλλου που αντί να κολλάει αφίσες και ένσημα στους διαδρόμους ξημεροβραδιαζόταν να μαθαίνει με μάστερ και διδακτορικά τι είναι τα ομόλογα και πώς δουλεύουν. Ποιος είχε δίκιο όταν αποφάσιζε το δρόμο της ζωής του; Η ζωή το απέδειξε. Οι πάντες το ξέρουν. Και μην απορείτε που αύριο εκείνοι που βλέπουν να έχουν κάνει το λάθος της φοίτησης στο Καποδιστριακό και όχι στο κομματικό θα βγουν αύριο με διάθεση να τα κάνουν γυαλιά-καρφιά. Θα βρεθεί κανείς με διάθεση να τους εξηγήσει τι εννοεί όταν μιλά περί ανάγκης μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία; Και θα θέλει στα σοβαρά να τους πείσει;

Πιάσε ένα δισεκατομμύριο και σβέλτα...

Τρίτη 20 Μαρτίου – και εντάξει, νομίζω ότι γενικώς με τα ομόλογα, τα ομολογημένα και τα ανομολόγητα όλοι έχουμε σχηματίσει μια εντύπωση για το τι ακριβώς έχει συμβεί. Μπορεί αυτά τα θέματα να έχουν ένα τεχνικό χαρακτήρα, να μην αντιλαμβάνονται όλοι τι είναι το δομημένο ομόλογο, το spread και η δευτερογενής αγορά τίτλων, είναι όμως πολύ εύκολο να καταλήξει στα συμπεράσματά του για το μη τεχνικό σκέλος του θέματος: στα ομόλογα τα λεφτά δεν εξαφανίζονται, κάπου καταλήγουν. Το ερώτημα είναι απλό λοιπόν – σε ποιους κατέληξαν, και τα υπόλοιπα τότε θα είναι καθαρά σαν κρύσταλλο ή σαν διαμάντι ή σαν τη διαφάνεια.

Αλλά σε αυτή την ιστορία της Ακροπόλεως, όχι του μνημείου, αλλά της χρηματιστηριακής, που πάντως θα μπορούσε να συμβολίζει εξίσου καλά την κατάστασή μας…

… σε αυτή την ιστορία μου έκανε μεγάλη εντύπωση μια απλή συναλλαγή. Μια ανάληψη. Εμφανίστηκε, αν το έχω καταλάβει επακριβώς, ένας τύπος (αντιπρόεδρος της χρηματιστηριακής, αλλά αυτό δεν έχει καμμία σημασία), ένα πρωί στη γωνία Αμερικής και Πανεπιστημίου, νομίζω, και μπήκε σε ένα τραπεζικό υποκατάστημα. Είχε μαζί του μια επιταγή. Συνηθισμένο. Η επιταγή ήταν για 1.100.000 ευρώ και κάτι. Λιγότερο συνηθισμένο, αλλά δική του ήταν. Και ζήτησε να την εξαργυρώσει. Σε μετρητά. Αυτό νομίζω δεν είναι καθόλου συνηθισμένο. Αλλά ας πούμε, για μια φορά εντάξει.

Την επομένη, ο ίδιος αυτός κύριος, εμφανίστηκε στο ίδιο ακριβώς υποκατάστημα και είχε πάλι μια επιταγή. Ετούτη τη φορά ήταν για ενάμισυ εκατομμύριο ευρώ. Ζήτησε μετρητά. Και του τα έδωσαν. Και εκεί έληξε το ζήτημα. Ούτε γάτα, ούτε ζημιά.

Συγγνώμη, αλλά κάτι δεν πηγαίνει καλά. Εάν αυτός ο κύριος φορούσε, λέω για παράδειγμα, κελεμπία (αντί να έχει φορέσει σε εμάς φέσι) πάλι θα του τα έδιναν μια χαρά; Για ποιού είδους συναλλαγή χρειάζεται ποιος 800 εκατομμύρια παλιές δραχμές σε μετρητά. Τι θα τα έκανε που δεν μπορούσε να γίνει με διατραπεζική συναλλαγή; Γιατί αναλάμβανε τον κίνδυνο να του κλέψουν ένα χαρτοφύλακα με αυτό το ιλιγγιώδες ποσό τα πρώτα τυχόντα κλεφτρόνια; Τι τον πίεζε για μετρητό;

Στην συνήθη πρακτική, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, πολλά μετρητά σημαίνει μαύρα λεφτά, ύποπτες συναλλαγές και βαθιά παρανομία. Για το λόγο αυτό οι διωκτικές αρχές όλου του κόσμου καταγράφουν και παρακολουθούν και ενδιαφέρονται για τις μεγάλες συναλλαγές σε μετρητά. Γι’αυτό στη Σκανδιναβία, ας πούμε, υπάρχει ειδικός έλεγχος για κάθε ανάληψη μετρητών πάνω από 999 ευρώ. Εδώ ήρθε ένας τύπος κουστουμάτος, πήρε ένα δις ζεστό χρήμα και κανείς δεν είπε σε κανέναν τίποτα; Έχουμε τρελαθεί εντελώς; Εντάξει ξέρουμε ότι αυτοί δεν ήταν τρομοκράτες, αλλά δεν είναι φανερό πως το σύστημα είναι διάτρητο; Ή μήπως δεν συμβαίνει αυτό – ή μήπως ο τύπος είχε πρόσωπο στην κοινωνία ή είχε ζητήσει μια ψιλοεξυπηρέτηση και του την έκαναν; Δεν υπάρχει κάποια εγκύκλιος της Τραπέζης της Ελλάδος για τις συναλλαγές σε μετρητά; Τι απαιτεί και τι συνέβη; Ποια είναι η ευθύνη της Τράπεζας που έκανε τη συναλλαγή; Θα την καλέσουν να δώσει εξηγήσεις ή θα διαταχθεί "έρευνα σε βάθος" και θα δοθεί η γνωστή εντολή "να φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο"...

Ποιός θα μας φυλάξει από τους φύλακες

Δευτέρα 19 Μαρτίου – και σήμερα έχω έκτακτο φιλοξενούμενο, γκεστ σταρ, ας το πω έτσι, το Γιώργο Αλογοσκούφη.

Πρώτον: αργά χτες το βράδυ τον κατήγγειλαν οι δικαστικοί. Τηβεννοφόροι και επιδοματούχοι τον περίμεναν στη γωνία γιατί σε αυτό τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει για ηθικές αξίες, όπως τα αναδρομικά και οι αυξήσεις, ο καθένας χρησιμοποιεί τα όπλα του, τα θεμιτά και κυρίως τα αθέμιτα, που είναι και πιο αποτελεσματικά. Οι δικαστικοί έχουν τις αποφάσεις. Βάζουν χέρι στο ταμείο του και ο Αλογοσκούφης δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Αφρίζει, κοκκινίζει αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα αφενός γιατί είμαστε κράτος δικαίου (πράγμα που βολεύει τους δικαστές που το απονέμουν απλόχερα για πάρτη τους) και δεύτερον γιατί τους δικαστές τους είχε χρόνια στα ώπα-ώπα το σύστημα καταγγελίας του κακού κράτους. Σε λίγο ο Αλογοσκούφης θα βλέπει δικαστή και θα εκνευρίζεται περισσότερο και από ό,τι με την ειλικρινή μορφή του κ. Κοντοπυράκη – θυμίζω ότι πρόκειται για το γραμματέα της Στατιστικής Υπηρεσίας που χάρισε στον προϊστάμενό του υπουργό τον εφιάλτη του Ρώυτερ (εντάσσοντας στο ΑΕΠ την πλας Πιγκάλ στην πιο μπανάλ ελληνική εκδοχή της) και τον εφιάλτη του CNN με το νόμπελ γκάφας του 2006. Λοιπόν: συνοψίζοντας. Πόσα ζητούν οι δικαστές από τον Αλογοσκούφη, δηλαδή από όλους μας; Όχι πολλά, κάπου ενάμισυ δισεκατομμύριο ευρώ. Για να πάρετε μια ιδέα των πραγμάτων. Τα έσοδα της χώρας από τον περίφημο αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης θα είναι περί τα 35-50 εκ. ευρώ το χρόνο. Δηλαδή ό,τι πάρουμε τα πρώτα 30-42 χρόνια λειτουργίας του θα πάνε στα αναδρομικά των δικαστών. Μετά βλέπουμε – κάτι μπορεί να τσιμπήσουν και τα υπόλοιπα 10 εκατομμύρια Ελλήνων, εκτός αν μεσολαβήσει καμμία άλλη προσφυγή.

Είπα πως σήμερα είναι ημέρα Αλογοσκούφη. Καθότι του ανατέθηκε να συμμαζέψει κάπως τα ερείπια που έχει αφήσει η υπόθεση των ασφαλιστικών ταμείων, δηλαδή η υπόθεση Τσιτουρίδης αριθμός 3, αν δεν έχω χάσει το μέτρημα. Συγκαλεί ως εκ τούτου σύσκεψη αύριο για την –αυτή τη διατύπωση άκουσα- τη θωράκιση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων.
Θωράκιση από ποιους; Ελα ντε…

Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς επεισόδια;

Παρασκευή 16 Μαρτίου – και βρέθηκε η λύση. Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί; Ήταν απλό. Είναι άλλωστε η εθνική μας πατέντα: πολλή κουβέντα, λίγη δουλειά.

Λοιπόν: χτες δεν έγιναν επεισόδια στην πορεία. Αν θυμάμαι καλά είναι η δεύτερη φορά που δεν γίνονται επεισόδια σε πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο. Κατά σατανική σύμπτωση πρόκειται για ακριβή επανάληψη της φάσης – και τότε είχαν προαναγγελθεί εκτεταμένα έκτροπα, είχε επικρατήσει γενικευμένο κλίμα φοβίας, είχαν «σφίξει τα γάλατα» -κατά πως λένε…- και ήταν όλοι Παναγίτσες… Οι κουκουλοφόροι αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να βγάλουν τις κουκούλες και να κάνουν λίγη ηλιοθεραπεία γιατί πλησιάζει καλοκαίρι και δεν είναι να εμφανίζεσαι γαλακτερός με τα σκουλαρίκια στην Ίο ή τον Αρμενιστή. Οι φοιτητές αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να περιφρουρήσουν ως άλλοι κέρβεροι την πορεία τους και δεν παρεισέφρυσε κανείς, αφήνοντάς μας με την απορία εάν τις προηγούμενες φορές τους άφηναν ή αν απλώς χτες δεν προσπάθησαν να τους ανακατέψουν. Και οι αστυνομικοί έδωσαν ένα ισχυρό δείγμα εθνικού φρονήματος και απέκρουσαν, όπως έλεγαν παλιά στις παρελάσεις, και την ιδέα ακόμη οιουδήποτε ήθελε επιβουλευθεί την πατρίδα τους ή την ασπίδα τους.

Πώς έγινε το θαύμα; Μα από την πολλή συζήτηση. Είχε γίνει τόση κουβέντα στα τηλεοπτικά παράθυρα ώστε κανείς δεν μπορούσε να αντέξει την επιβεβαίωση των προβλέψεων – αφήστε που είναι αμφίβολο αν και οι θεατές μπορούσαν να αντέξουν άλλη μια εβδομάδα τηλεμεθεόρτια. Πες, πες, πες, το θέμα έγινε ρεντίκολο και το ραντεβού στον Άγνωστο Στρατιώτη αναβλήθηκε για ευθετότερο χρόνο. Για την άλλη Πέμπτη δεν εγγυώμαι. Αλλά με δεδομένο ό,τι δεν συνέβη χτες, μπορεί κάποιος να πείσει τους πολίτες ότι δεν ταλαιπωρούμεθα τσάμπα και βερεσέ ένα πλήρη χρόνο τώρα; Ότι δεν θα μπορούσαν να έχουν αποτραπεί τα επεισόδια και όλες τις προηγούμενες φορές; Ότι, τελοσπάντων, τα επεισόδια δεν είναι καλό πράγμα, αλλά μπορεί μερικές φορές να είναι βολικό για τους συμμετέχοντες, μην πω και για τους παρακολουθούντες…

Ο αγωγός, το παρελθόν και το παρόν

Πέμπτη 15 Μαρτίου – και τα μεγάλα έργα έχουν πίσω τους ανθρώπους. Πολλές φορές δεν είναι εκείνοι που φωτίζονται από τα φλας των φωτογράφων και είναι πρώτο πλάνο στις τηλεοπτικές κάμερες.

Συμβαίνει και με το στοιχειωμένο αγωγό από το Μπουργκάς, τον παλιό ελληνικό Πύργο, μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Έχουν περάσει σχεδόν 15 χρόνια διπλωματικού πάρε-δώσε και πολιτικού ράβε-ξήλωνε και σήμερα, που υπογράφεται η συμφωνία για να αρχίσει επιτέλους η κατασκευή του, προϊόν κυρίως ενός κυνικού και ακραίου εκβιασμού από τη Ρωσία προς τη Βουλγαρία – αλλά έτσι γίνονται τα πράγματα σε αυτή τη σκληρή διεθνή ζωή…

… τώρα, λοιπόν, αξίζει κανείς –ξεχνώντας για μια μέρα τα δακρυγόνα, τους κουκουλοφόρους, τους πραίτορες του paint-ball, τους πανεπιστημιακούς της λίγης επιστήμης και του άφθονου συνδικαλισμού, ακόμη και τους χτίστες της πύλης της κολάσεως που έχει γίνει η πόρτα του πρύτανη – και να πει δυο λόγια για εκείνους που ήθελαν να χτίσουν όχι συμβολικά, αλλά κάτι που να πάει τη χώρα ένα βήμα μπροστά.

Ο ένας έχει πεθάνει και δεν θα δει την υπογραφή. Ήταν ήδη μεγάλος σε ηλικία όταν πρωταγωνίστησε στη σύλληψη και την πρώτη διαμόρφωση του σχεδίου – θα έλεγε κανείς ότι ήταν ο εμπνευστής και ο αρχιτέκτονάς του. Λεγόταν Νίκος Γρηγοριάδης και ήταν επικεφαλής των επιχειρήσεων του Ομίλου Λάτση στο χώρο των πετρελαίων. Ήταν το ταραγμένο 1993. Χρειαζόταν και μια πολιτική στήριξη, που ήρθε αργότερα – όταν ηρέμησε η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Του την πρόσφερε ο τότε υπουργός Εξωτερικών. Λεγόταν Κάρολος Παπούλιας και σήμερα είναι Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Είδε σε αυτό το έργο (θυμίζω, μέσα στην έξαρση του μακεδονικού και την έξαψη των παθών, με τα νωπά συλλαλητήρια και το φρέσκο εμπάργκο), είδε μέσα στις συνθήκες της εποχής τη δυνατότητα μιας δημιουργικής διεξόδου, μιας καινούργιας βαλκανικής πολιτικής – αυτήν ακριβώς που από τότε δεν ολοκλήρωσε ποτέ η Ελλάδα, παγιδευμένη (ακόμη σήμερα) στο ασφυκτικό σαμάρι που η ίδια φόρεσε στον εαυτό της, και δεν μπόρεσε ποτέ να απαλλαγεί από την κληρονομιά του.

Ακόμη και σήμερα, ο αγωγός που όλα δείχνουν πως θα αρχίσει επιτέλους να κατασκευάζεται στη Θράκη, διατηρεί αυτό το συμβολισμό, δείχνει προς τα πού κοιτώντας έχουμε να κερδίσουμε και ποιο παρελθόν πρέπει να απαρνηθούμε ρητά και να καταδικάσουμε απερίφραστα, γιατί οι απόψεις και τα πρόσωπα είναι ακόμη εδώ και διεκδικούν ρόλο. Ο αγωγός δεν είναι μόνο μια επιχειρηματική και πολιτική συμφωνία. Είναι και το μοντέλο διεξόδου από μια ιστορική πολιτική μας εκκρεμότητα.

Χτίζοντας το μέλλον

Τετάρτη 14 Μαρτίου – και έβλεπα πάλι χτες το βράδυ τα καινούργια χτισίματα καθηγητών, πρυτάνεων και προέδρων. Λυπάμαι να πω ότι δεν έχω καμμία, μα καμμία ούτε συμπάθεια, ούτε κατανόηση για τους καθηγητές που τους ταπεινώνουν, τους χτίζουν, τους γελοιοποιούν κι εκείνοι κάνουν αυτό που κάνει ο κάθε απλός πολίτης στις μέρες μας – βγαίνουν και κλαψουρίζουν στα κανάλια.

Και δεν έχω καμμία συμπάθεια για τους χτισμένους, επειδή μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας –και μάλιστα προβεβλημένο και εκλεγμένο σε ύπατο αξίωμα- δεν σημαίνει μόνο διδασκαλία, ούτε μόνο έρευνα (για την εμβέλεια της οποίας στην προκείμενη περίπτωση του ΤΕΙ Κοζάνης θα μου επιτρέψετε απλώς να επιφυλαχθώ). Σημαίνει και ακαδημαϊκό πρότυπο – ένα μοντέλο στάσης και αντιμετώπισης των καταστάσεων. Για να χρησιμοποιήσω μια ξεχασμένη λέξη, ένα ηθικό πρότυπο.

Λοιπόν: εάν ο πρόεδρος του ΤΕΙ Κοζάνης άνοιγε χτες το βράδυ την πόρτα του δεν θα έβλεπε 30 αγνώστους, ούτε 30 κουκουλοφόρους. Θα έβλεπε 30 φοιτητές του. Δεν υπάρχει παραμικρή αμφιβολία ότι τους ξέρει με τα ονοματεπώνυμά τους. Θα τους παραπέμψει σήμερα στο Πειθαρχικό; Φοβάμαι πως όχι. Το έχω ξαναπεί. Δεν θα γίνει, όπως δεν παρέπεμψε στο Πειθαρχικό ο πρύτανης του Πολυτεχνείου της Κρήτης τους δικούς του φοιτητές που τον έχτισαν, όπως δεν παρέπεμψε στο Πειθαρχικό η Σύγκλητος του Αθήνησι τους γνωστούς, γνωστότατούς της φοιτητές που την κράτησαν σύσσωμη όμηρο υποβάλλοντας διακεκριμένους αλλά λυπούμαι να πω περιδεείς επιστήμονες σε έσχατους εξευτελισμούς, όπως δεν παρέπεμψε η Σύγκλητος του Οικονομικού Πανεπιστημίου στο Πειθαρχικό τους πασίγνωστους που υπογράφουν το πανώ που μετέτρεψε σε ανήλιαγο μπουντρούμι το γραφείο ενός καθηγητή, ο οποίος προς τιμήν του αρνήθηκε να διδάξει υπό τέτοιες συνθήκες.

Και γιατί δεν παραπέμπονται στο Πειθαρχικό αφού τους ξέρουν; Η απάντηση είναι άκρως απογοητευτική και έχει δύο σκέλη. Πρώτον, γιατί επικρατεί μια γενικευμένη διάλυση και μια παραίτηση των πανεπιστημιακών καθηγητών από αυτονόητες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις τους. Και, δεύτερον, επειδή μέσα στο κλίμα της αποδοχής της απαξίωσης, οι άνθρωποι φοβούνται πως όποιος τολμήσει να μιλήσει για Πειθαρχικό, θα εξωπεταχθεί δαρμένος, θα εξοβελιστεί ουσιαστικά από το Πανεπιστήμιο, δεν θα μπορέσει να ξανακάνει μάθημα και, εν τέλει, δεν θα έχει ούτε τη στήριξη των συναδέλφων του.

Αλλά είναι πραγματικά λυπηρό άνθρωποι που ως φοιτητές έδειξαν άκρα αυταπάρνηση, σήμερα ως καθηγητές να δείχνουν μικροαστική αδιαφορία και συγκατάβαση. Αν η μόνη τους αντίδραση είναι, όπως χτες, να λένε τον πόνο τους στα κανάλια, τότε την επόμενη φορά ας μην ρωτήσουν για ποιόν χτυπάει το μυστρί και για ποιόν είναι το τούβλο. Είναι για εκείνους και τους αξίζει.

Αμυνα εις τον κύβο, κολοκύθια εις το πάτερο...

Τρίτη 13 Μαρτίου – και μετά από πολλές δυσκολίες κατάφερα να εντοπίσω πού είναι το πραγματικό εκπαιδευτικό πρόβλημα, τι είναι αυτό που έχει φέρει σε αδιέξοδο όλους τους πρωταγωνιστές της κρίσης, που καλώς αποκαλούνται πρωταγωνιστές γιατί η υπόθεση έχει αρχίσει να μοιάζει πάρα πολύ με φαρσοκωμωδία. Λοιπόν: το πρόβλημα είναι μαθηματικό.

Ο κ. Πολύδωρας έχει ένα ζήτημα με τις δυνάμεις. Δικηγόρος είναι, άνθρωπος του νομικού κανόνος και όχι του λογαριθμικού. Έτσι εξηγούνται πολλά. Πρώτον, στα Εξάρχεια δεν καταλαβαίνει τι γίνεται σε κάθε τετράγωνο – ούτε και οι κρανοφόροι από πού τους ήρθε. Ζητεί, λοιπόν, από τους σιδηρόφρακτους και ως εκ τούτου δυσκίνητους ιππότες της Κατεχάκη «άμυνα στον κύβο». Φυσικό είναι, αφού δεν τα φέρνει βόλτα με το τετράγωνο και τον κύβο, να έχει προβλήματα και με τις μεγαλύτερες δυνάμεις. Με την Τετάρτη, που του κλείνουν ξαφνικά τους δρόμους, και κυρίως με την Πέμπτη, που γίνονται τα συλλαλητήρια. Η τελευταία φορά που είχε προσηκόντως περιγραφεί η κατάσταση με εκθετικό τρόπο ήταν στο περίφημο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη με τον πολύκροτο και, φοβούμαι επίκαιρο, τίτλο Μ εις την νι.

Έχουμε και οι υπόλοιποι ένα μικρό μαθηματικό πρόβλημα με την Παιδεία. Είναι στην εξίσωση που τη βγάζει δωρεάν. Εδώ δεν είναι Ανδρουλάκης, αλλά Άρθουρ Καίστλερ. Είναι το μηδέν και το άπειρο. Όπου μηδέν αυτό που νομίζουμε ότι πληρώνουμε για τη δημόσια δωρεάν παιδεία και άπειρο αυτό που στην πραγματικότητα ξηλωνόμαστε.

Κάπου κατά βάθος, κάπου υπάρχει λάθος – αλλά θα λυθεί μεθαύριο με έναν ακόμη γύρο κουκουλοφόρων και δακρυγονούχων στο Σύνταγμα, όπου όλα θα συμβούν όπως έχουν προδιαγραφεί και όπως έχουμε πια συνηθίσει και εθιστεί σε αυτή τη χώρα που γέννησε τα μαθηματικά και γι’αυτό σήμερα έχει για σύνθημά της το «μη μου τους κύκλους τάραττε».

Ιστορία - για αγρίους...

Δευτέρα 12 Μαρτίου – και από όλη αυτή την ιστορία με το βιβλίο ιστορίας της 6ης Δημοτικού, υπάρχει κάτι που μου έχει κάνει πραγματικά εντύπωση. Από το πλήθος των συγκρουομένων, και από τις δύο μεριές, υπάρχει ένα απροσδόκητο χαρακτηριστικό. Δεν ξέρω αν το βιβλίο είναι κατάλληλο ή ακατάλληλο για τη διδασκαλία των νεαρών βλαστών του έθνους – δεν είμαι καν αρμόδιος, δεν έχει σχέση αν είναι «καλό» ή «κακό», το παιδαγωγικό ζήτημα απαιτεί μια ενασχόληση και μια αρμοδιότητα που δεν την έχουμε. Συμβαίνει όμως κάτι περίεργο. Εκείνοι που το υπερασπίζονται είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τους ιστορικοί. Ανάμεσα σε εκείνους που το ρίχνουν στην πυρά εντοπίζεται μια μεγάλη ποικιλία άλλων επαγγελμάτων, αλλά παρατηρείται εξαιρετική σπάνις ιστορικών.
Εξαιρώ φυσικά τον κ. Ζουράρι, ο οποίος ανήκει μάλλον στο αντικείμενο παρά στους μελετητές της Ιστορίας.

Πώς συμβαίνει άραγε αυτό; Πώς γίνεται και εκείνοι που ανάλωσαν τη ζωή τους στη μελέτη της ιστορίας να τάσσονται στο πλευρό εκείνων που υποτίθεται θέλουν να την κάνουν φύλλο και φτερό;

Γνώμη έχουν όλοι. Γνώμη καταδικαστική έχουν πολιτικοί ηγέτες, όπως ο κ. Καρατζαφέρης του Λαϊκού Ορθοδόξου Συναγερμού, και ο ανταγωνιστής του, ο κ. Παπαθεμελής, του κόμματος της Δημοκρατικής Αναγέννησης με σήμα το περιστέρι, για όσους έχουν χάσει κάποιο πρόσφατο επεισόδιο. Γνώμη καταδικαστική έχουν και άλλοι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο κ. Λιλλήκας, ο ψηλός κλώνος του κ. Τάσσου Παπαδόπουλου, που θέλει να αποσυρθεί το βιβλίο αν και προχθές μας έλεγε ότι είμαστε δύο κράτη εντελώς ανεξάρτητα μεταξύ τους και δεν θέλει να μας βαραίνει με τα δικά του ντέρτια. Γνώμη καταδικαστική έχουν (αυτοί κάπως πιο αρμόδιοι) εκδότες εθνεγερτικών εντύπων, όπως ο κ. ΄Αδωνις Γεωργιάδης, και τηλεπλασιέ όπως ο κ. Λιακόπουλος, «19 ευρώ το πακέτο αλλά έχουν μείνει λίγα, τηλεφωνήστε τώρα», τους οποίους μπορεί να δούμε και στη Βουλή – των εκλογών ο καιρός γαρ εγγύς. Γνώμη καταδικαστική έχει και ο κ. Χριστόδουλος, για να μην ξεχνιόμαστε, που βλέπει πίσω από το βιβλίο «γενίτσαρους», υπονοώντας προφανώς ότι κάποια στιγμή έγινε κάποιο παιδομάζωμα ιστορικών στα Πανεπιστήμια και η Εκκλησία δεν το πήρε χαμπάρι, βυθισμένη τότε στις μελέτες της. Έχουν όλοι τους ένα νήμα που τους ενώνει: όχι δεν λέω για το προφανές, εννοώ ότι δεν είναι επαγγελματίες της Ιστορίας.

Αυτή ίσως είναι και η ουσία της μικρής μάχης. Είναι μια μάχη ανάμεσα στη Γνώμη και στη Γνώση. Το ερώτημα, εν τέλει, αυτό είναι: ποια από τις δυο πηγαίνει πρώτη και πρέπει να υπηρετεί την άλλη. Ερώτημα έτσι κι αλλιώς προχωρημένο και εκλεπτυσμένο για την Παιδεία μας που έχει άλλα, πιο καθημερινά, βάσανα και μώλωπες τους τελευταίους μήνες.

Η γελοιογραφία της εξέγερσης

Παρασκευή 9 Μαρτίου – και επειδή έρχεται τριήμερο –και το Σαββατοκύριακο δεν υπάρχουν ειδήσεις- θα κλαίμε τρεις μέρες για την ιεροσυλία που διεπράχθη στο Σύνταγμα. Μα δεν έχουν ιερό και δεν έχουν όσιο αυτοί οι κουκουλοφόροι; Η απάντηση είναι προφανώς όχι. Δεν σέβονται τα σύμβολα του κράτους και της πατρίδας. Αν τα σέβονταν δεν θα ήταν αναρχικοί. Άσε που κι εμείς που τα σεβόμαστε στον υπερθετικό βαθμό δεν είδα να κάνουμε και πάρα πολλά πράγματα.

Η Βουλή, το Σύνταγμα, ο Άγνωστος Στρατιώτης είναι σύμβολα. Η σύληση και η κατάρριψη των ιδεολογικών συμβόλων του αντιπάλου ήταν μέσα στο παιχνίδι της σύγκρουσης ανάμεσα στο κράτος και τους αμφισβητίες του, την τάξη και την αναρχία. Έχουμε κάτι τέτοιο τις τελευταίες εβδομάδες εδώ στην Αθήνα; Νομίζω πως όχι. Νομίζω πως έχουμε μια γελοιογραφία αναρχικών και μια καρρικατούρα αστυνομίας. Η ιστορία των μεγάλων ιδεολογικών συγκρούσεων επαναλαμβάνεται ως φάρσα στη μεγάλη σκηνή της Πανεπιστημίου, της Σταδίου και της Βασιλίσσης Σοφίας.

Αυτή τη φορά ήταν ο Άγνωστος Στρατιώτης. Εξανέστημεν. Πυρπόλησαν το φυλάκιο ως σύμβολο εξουσίας; Σιγά… Το πυρπόλησαν επειδή το βρήκαν μπροστά τους. Την άλλη φορά είχαν βρει το μαγαζί ενός δυστυχισμένου – για τον οποίο δεν στενοχωρηθήκαμε και ιδιαίτερα γιατί δεν ήταν ούτε άγνωστος ούτε στρατιώτης αλλά ήταν γνωστός και ήταν έμπορος και στο μέτρο που πληρώνει φόρους για να του εγγυώνται την ασφάλεια του ίδιου και της περιουσίας του θα του χρωστούσαμε κανονικά κάποια αποζημίωση. Την άλλη φορά είχαν περάσει τα δρεπανηφόρα των Εξαρχείων από τη Στουρνάρη και δεν είχαν αφήσει κομπιούτερ για κομπιούτερ στις βιτρίνες – αλλά σε αυτά είμαστε μαθημένοι και δεν μας έκανε έκπληξη. Περάστε ένα βράδυ από τη σκοτεινή οδό Στουρνάρη, κοιτάξτε τις προθήκες, που δεν φαίνονται κλεισμένες από σιδερένια παραπετάσματα και θα νομίζετε πως κάνετε βόλτα στο Φορτ Νοξ.

Έχουν επιβάλει τις συνθήκες που αποφάσισαν. Τι συμβαίνει εδώ; Δημιουργήθηκε ο στρατός της Κομμούνας των Εξαρχείων; Ζούμε ιστορικές στιγμές και δεν πήραμε χαμπάρι; Ίσως πάλι να συμβαίνει κάτι απλούστερο, που να αφορά λιγότερο τη μέλαινα στρατιά των μολοτοφόρων και περισσότερο τις εντεταλμένες κρατικές αρχές. Ίσως η έκταση της ανικανότητας να αγγίζει τα όρια της συνενοχής.

Ημέρα της Γυναίκας - κανενός άλλου...

Πέμπτη 8 Μαρτίου – και πρέπει να ομολογήσω ότι δεν έχω μεγάλο πάθος για τις διάφορες ημέρες – την ευρωπαϊκή ημέρα κατά του τεταρταίου πυρετού, την παγκόσμια ημέρα της ινδονησιακής μαγειρικής και η διεθνή ημέρα διάσωσης του φαιόχρου παπαγάλου. Αφορμή για λίγο ταρατατζούμ. Μερικές από αυτές, όπως η ημέρα του έρωτος και η ημέρα της μητέρας ευκαιρία και για μια μικρή αύξηση του τζίρου, ή η ημέρα της γυναίκας που έχει μεταβληθεί επ’εσχάτοις σε αφορμή για ξενύχτι σε γυναικοπαρέες – που κι αυτό κακό δεν είναι δηλαδή….

Δεν νομίζω πως έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα, αλλά πάντως βοηθά να σκεφτούμε κάτι που μπορεί να είναι χρήσιμο και τον υπόλοιπο χρόνο. Βοηθάει να σκεφτούμε πώς σκεφτόμαστε. Και σκεφτόμαστε με κατηγορίες και στερεότυπα. Αυτή είναι η ταξινομική μας αρχή: καθένας μπαίνει σε μια μεγάλη κατηγορία, που πρέπει αναγκαστικά να προσδιορίζεται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, συνήθως αρνητικά. Κατηγορία τις πιο πολλές φορές σημαίνει ρετσινιά.

Γυναίκα. Σύμφωνοι. Αλλά τι μπορεί να ενώνει μια νεοϋορκέζα δικηγόρο, μια ελληνίδα νοικοκυρά, τη γεωργιανή καθαρίστριά της, μια σουηδή συνταξιούχο και μια 15χρονη στους δρόμους της Μπανγκόκ; Πόσο παραπάνω από το βασικό βιολογικό χαρακτηριστικό της φυλετικής διάκρισης; Είναι όλες τους κοινά θύματα αυτού του κόσμου που είναι κόσμος των ανδρών; Ή σε έναν κόσμο αδικίας και ανισοτήτων είναι περισσότερο η μία θύμα της άλλης – που ανήκει στην ευρύτερη, διαφορετική κατηγορία των προνομιούχων του πλανήτη;

Γυναίκα – άρα δεν μπορεί να αλλάξει λάστιχο. Άρα – στην κουζίνα. Άρα, επίσης καλώς έχουν τριπλή από τους άντρες ανεργία μετά τα 50, διπλή από τα 20 έως τα 50.

Είναι πολύ ωραίο, αρκεί να μην πέσεις ο ίδιος σε κάποια κατηγορία που δε βολεύει. Μόνο τότε καταλαβαίνει κανείς τι σημαίνει να βρίσκεται στη λάθος πλευρά των διαχωριστικών γραμμών στο μυαλό μας. Οι άλλοι δεν είναι μόνον γυναίκες. Είναι, φυσικά, και Τούρκοι – όλοι τους, ίδιοι χωρίς εξαίρεση. Άσε που μπορεί να είναι και Αλβανοί. Ή να είναι μουσουλμάνοι – επομένως τρομοκράτες. Ή να είναι επαρχιώτες, χωριάτες – επομένως περιφρονητέοι. Ή, αν κανείς είναι από τη Θεσσαλονίκη, μπορεί οι απέναντι να ανήκουν σε μια ακόμη πιο θλιβερή κατηγορία αποβλήτων – να είναι Αθηναίοι…

Μέχρι που έρχεται κάποια ώρα του κλονισμού. Όταν, ας πούμε, εμφανίζεται αξιοθρήνητος, αστοιχείωτος και συχνά απένταρος Εγγλέζος ή Γάλλος τουρίστας και κοιτάζει με οίκτο και λέει – Βαλκάνιος. Ή έρχεται Αμερικανός από το πουθενά και λέει «Έλληνας; Στην Τουρκία είναι αυτό;», γιατί στο θολό κόσμο του αυτά είναι πολύ κοντά για να ξεχωρίζουν.

Μόνο αυτό βρίσκω ενδιαφέρον στη σημερινή μέρα της γυναίκας. Να μας κάνει να αναζητήσουμε λιγότερες αυτόματες εντάξεις και περισσότερες κατηγορίες που τις φτιάχνουμε οι ίδιοι και επιλέγουμε να ανήκουμε.

Ψέμματα στον κάμπο φυτρώνουν

Τετάρτη 7 Μαρτίου – και οι αγρότες βγήκαν στους δρόμους Μάρτιο –και όχι Νοέμβρη, δείγμα κι αυτό της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος. Κατά τα άλλα, όλα ως συνήθως. Κοκκινούλης, Πατάκης, Μπούτας (αν και σε φάση που είναι τσακωμένοι), τρακτέρ στην εθνική, αιφνιδιαστικά μπλόκα στους εθνικούς δρόμους, φωτιές το βράδυ, επαναστατική έξαψη κατά τις 7μιση, πάμε για τσίπουρα μετά τα «ζωντανά» στα δελτία και η ζωή κυλά χωρίς απρόοπτα.

Κατά τα άλλα καλά. Θα εκτρέψουμε τον Αχελώο – οι εργασίες προχωρούν. Θα πάρουμε το ποτάμι από την Αιτωλοακαρνανία όπου το είχε βάλει ο καλός Θεός (απόδειξη ότι δεν είναι αλάνθαστος), και θα το πάμε στον κάμπο. Τώρα βέβαια αν αποδειχτεί ότι κάναμε λάθος εμείς τότε απλώς τα παιδιά μας την πάτησαν – αλλά δεν είναι το μόνο στο οποίο έχουν ατυχήσει χάρη στην παραγωγική μας δραστηριότητα.

Αλλά πες πως το πήγαμε στον κάμπο. Τι θα γίνει; Θα ποτίζουμε τα χωράφια. Θα ποτίζουμε, θα ποτίζουμε, μέχρι να γίνει ρύζι το μπαμπάκι. Θα ξαναγεμίσει βαμβάκια και καλαμπόκια η Θεσσαλία. Θα έχουμε ψηλά και όμορφα φυτά. Θα μοιάζουν όλα φτυστά μεταξύ τους, γιατί πιθανότατα θα είναι μεταλλαγμένα. Αλλά κι αν δεν είναι μην ανησυχείτε. Θα εξακολουθήσουμε να παστώνουμε τον κάμπο στα λιπάσματα. Έτσι θα εξασφαλίσουν και τη δουλειά τους οι εργαζόμενοι στη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων της Θεσσαλονίκης: θα παίρνουμε τα επιδοτούμενα λιπάσματα (ακριβότερα από της αγοράς) και θα τα ρίχνουμε στις επιδοτούμενες καλλιέργειες. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε μεγαλύτερη παραγωγή – που θα είναι κι αυτή ακριβότερη από της αγοράς, γιατί δεν φαντάζομαι να πιστεύει κανείς πως θα έχουμε μπαμπάκι φτηνότερο από την Αίγυπτο και καλύτερης ποιότητας από της Δυτικής Αφρικής. Οι αγρότες μας, πάντως, θα πληρώνονται γιατί η ευρωπαϊκή επιδότηση πηγαίνει πια με το κεφάλι και όχι με την παραγωγή. Τι θα την κάνουν λοιπόν την παραγωγή; Θα τη μαζεύουν και θα πηγαίνουν στα μπλόκα και θα φωνάζουν αυτό που τους έταξαν: όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά.

Γιατί είναι δύσκολο, βέβαια, να πεις σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες ψηφοφόρους ότι η Ελλάδα δεν μπορεί πια να έχει εκτατικές καλλιέργειες. Ότι μετά το 2013 δεν είναι καν βέβαιο ότι θα υπάρχει κοινή αγροτική πολιτική. Και ότι οι ωραίοι καιροί με τα πανωγραψίματα και τους κουτόφραγκους να πληρώνουν πήραν τέλος, όπως όλα τα ωραία σε αυτή τη ζωή. Και ότι λύση έτοιμη, γενικής χρήσης για όλους δεν υπάρχει, ότι όλο και περισσότερο η γεωργία θα είναι μια ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα με τους κινδύνους που συνεπάγεται οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα με ελευθερία και υποχρέωση ατομικών επιλογών. Κι αν είναι δύσκολο έτσι κι αλλιώς να τα πει κανείς αυτά, είναι αδύνατο όταν μπροστά μας φυτρώνει αυτό το περίεργο τετραετές άνθος του κακού που το λένε κάλπη.

Κάπου σε ξέρω...

Τρίτη 6 Μαρτίου – και το ευρωβαρόμετρο έπιασε το σφυγμό μας. Αυτοί είμαστε και μας ζωγράφισε με τις δικές μας απαντήσεις.

Θα αναρωτιέστε ποια είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη οικολογική ευαισθησία στην Ευρώπη. Με χαρά σας ανακοινώνω ότι πρόκειται για την ωραία Ελλάδα και αποδείχθηκε πέραν πάσης αμφιβολίας.

Προπάντων δεν θέλω δυσπιστίες και επιφυλάξεις. Δεν θέλω να ακούσω για τη χώρα του Κουρουπητού και των Ταγαράδων. Τι πάει να πει ότι προτιμούσαμε για χρόνια και χρόνια να πληρώνουμε κάθε μέρα (ναι: κάθε μέρα) πρόστιμο πεντέξι χιλιάδες ευρώ στην Κοινότητα παρά να καταργήσουμε το σύμβολό μας, την πιο ονομαστή χωματερή στη Γηραιά Ήπειρο. Τελικώς, το υποστήκαμε. Αλλά μην ανησυχείτε. Μετά την περυσινή φωτιά στη Θεσσαλονίκη δεν συνέβη τίποτα. Προβατάκια εξακολουθούν να βόσκουν διοξίνες και να βολτάρουν μέσα στα βουνά των σκουπιδιών. Και υπάρχουν χιλιάδες, ναι χιλιάδες, ανοιχτές χωματερές από αυτές που δεν θα βρει κανείς στις οικολογικά αναίσθητες χώρες των εταίρων μας. Και, φυσικά, δεν έχουν φτιαχτεί ακόμη οι περίφημοι ΧΥΤΑ (ήμουνα νιος και γέρασα με την Κερατέα και το Γραμματικό) και φυσικά δεν δουλεύει το εργοστάσιο της ανακύκλωσης και φυσικά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί το έργο της Ψυττάλειας που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 80.

Μερικά σαφή δείγματα της οικολογικής μας ευαισθησίας μπορείτε να πάρετε κάνοντας μια βόλτα στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαϊδας, στις ακτές της Σαλαμίνας, στην πηχτή και όζουσα θάλασσα του Θερμαϊκού, στα αυθαίρετα της ανατολικής Αττικής, στις μπαζωμένες και περιφραγμένες ακτές του Σαρωνικού, στα χιλιάδες καταπατημένα στρέμματα ή στα καμμένα όπου φυτρώνουν βίλες με πισίνα. Αν πετύχετε, που δεν είναι δύσκολο, μια μέρα που θα είναι κλειστή η χωματερή στα Ανω Λιόσια, δεν θα χρειαστεί καν να βγείτε από το σπίτι σας – απλώς μέχρι το μπαλκόνι από όπου θα πετάξετε στο δρόμο τη σακούλα στοχεύοντας με τρίποντο το σημείο όπου οι οικολόγοι γείτονες αστόχησαν.

Αλλά μην σας παραπλανούν αυτά. Ρώτησε η ευρωστατιστική υπηρεσία και οι Έλληνες είναι οι πλέον ανήσυχοι για το περιβάλλον στην Ευρώπη. Το 95% ανησυχεί για την αλλαγή του κλίματος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αρκεί να βρεθεί κάποιος άλλος να πληρώσει το λογαριασμό. Μόνο 26% θα δεχόταν να πληρώσει περισσότερο για την ενέργεια που καταναλώνει. Είναι το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτό είναι: θεωρία οικολόγου και καρδία καταναλωτή. Εκτός αν είναι ακόμη πιο απλό, ένα δείγμα εθνικής αυτογνωσίας. Ανησυχούμε περισσότερο ακριβώς επειδή μας ξέρουμε…

Κλίνατε επ' αριστερά

Δευτέρα 5 Μαρτίου – και πέρα από τις περιφερειακές συγκρούσεις, τις καταγγελίες και τα μηνύματα, πέρα δηλαδή από την προεκλογική πτυχή της υπόθεσης, το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ έχει μια κεντρική πολιτική κατεύθυνση. Με το πρόγραμμα αυτό, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κάνει ένα βήμα προς τα Αριστερά.

Δεν είναι μια επιλογή χωρίς σημασία, ούτε χωρίς ρίσκο. Στην ουσία, η απάντηση στην επιλογή του «μεσαίου χώρου», που ήταν η βασική στόχευση Καραμανλή πριν από τις προηγούμενες εκλογές, το ΠΑΣΟΚ βάζει το «αριστερό προφίλ», το «κοινωνικό πρόσωπο».

Ουσιαστικά, ο κ. Παπανδρέου δείχνει να πιστεύει πως για να επιστρέψει στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ δεν χρειάζεται να μετατοπιστεί, αλλά να αναβαπτιστεί. Δίνει προτεραιότητα στην ανασύνδεση των δεσμών του κόμματος με τα ιστορικά πολιτικά του ακροατήρια: τους αγρότες, τους κοινωνικά απειλούμενους με περιθωριοποίηση, τους οικονομικά ασθενέστερους, τους χαμηλοσυνταξιούχους. Με όλους αυτούς που στην αφετηρία του το ΠΑΣΟΚ είχε προσδιορίσει ως βασικές συνιστώσες της εκλογικής του βάσης και τους είχε περιγράψει με έναν ιστορικό όρο. Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου βλέπει ξανά, νομίζω για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα στην πολιτική του ρητορική, τους «μη προνομιούχους». Λέω στην πολιτική του ρητορική γιατί αυτό είναι που έχει σημασία αυτή τη στιγμή. Αν κοιτάξει κανείς τα στοιχεία (αυτούς τους σκληρούς και ανάλγητους αριθμούς), θα δει πως στην κυβερνητική διάρκεια του ΠΑΣΟΚ η μεγαλύτερη αναδιανομή υπέρ των μη προνομιούχων έγινε όταν λεγόντουσαν λιγότερα για αυτούς – αθροιστικά, πολύ περισσότερο την οκταετία 96-2004, παρά τις δύο περιόδους Ανδρέα Παπανδρέου. Αλλά υπάρχει βέβαια η μεγάλη στιγμή της κοινωνικής ενοποίησης, η στιγμή του 1982, που έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένη στην πολιτική συνείδηση και την εκλογική συμπεριφορά όλων των χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων.

Τώρα, το ΠΑΣΟΚ επιχειρεί να ξαναμιλήσει στους παλιούς του κοινωνικούς συνομιλητές. Ο κ. Παπανδρέου εκτιμά δηλαδή ότι έχει διαμορφωθεί ένα σιωπηλό κοινωνικό ρεύμα που αναζητεί πολιτικό εκφραστή, ότι έχουν αλλάξει σε βάρος των ασθενέστερων στρωμάτων οι κοινωνικές ισορροπίες και ότι αυτό έχει μεταφραστεί σε νέα πολιτική αντίληψη ανάμεσά τους. Εκτιμά οπωσδήποτε ότι αυτοί είναι που έχουν προτεραιότητα για το κόμμα του στη συγκεκριμένη συγκυρία. Θα έλεγα, σε μια κάπως ακραία ανάγνωση, ότι προβλέπει πως διαμορφώνονται σιωπηλά συνθήκες επικείμενης κοινωνικής κρίσης.

Είναι μια θεμιτή πολιτική επιλογή, με τους κινδύνους και τις προκλήσεις της. Και ασφαλώς προδιαγράφει τα δεδομένα όχι μόνο της προεκλογικής σύγκρουσης με τη Ν.Δ., αλλά και τα όρια των κινήσεων στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ. Θα κριθεί στην κάλπη, αλλά όχι μόνο. Θα κριθεί εξίσου στην κάλπη των εκλογών και στην συνείδηση των δυνητικών ψηφοφόρων του κόμματός του.

Αριστερά, Δεξιά - ζαλιζόμαστε...

Παρασκευή 2 Μαρτίου – και υπάρχει μια αξιοσημείωτη παρατήρηση στο σημερινό πρωτοσέλιδο τίτλο της «Καθημερινής», που είναι «Κοινωνικό πρόσωπο αναζητούν Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ». Η παρουσίαση του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ κινείται ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση και οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως υπάρχουν ακόμη κοινωνικά ανακλαστικά. Δεν είναι φυσικά τυχαίο ότι σε μετρήσεις που στα πλείστα άλλα μεγέθη τους είναι δυσάρεστες για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διατηρεί και διευρύνει το προβάδισμά του στα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής.

Θα πείτε: είναι η παράδοση της αριστεράς και οι καταβολές της και τα κοινωνικά της προπύργια. Νομίζω ότι είναι κάτι περισσότερο από αυτό και δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Οι δεκαετίες του 80 (με τα Ρηγκανόμικς και το θατσερισμό) και του 90 –μετά την κατάρρευση του «ανυπάρκτου»- σηματοδότησαν μια μαζική ιδεολογική μετακίνηση σε παγκόσμια κλίμακα προς τα δεξιά – το σχήμα είναι κάπως απλουστευτικό, αλλά βοηθάει να συνεννοούμεθα. Η Αριστερά βρέθηκε πολιτικά μετέωρη, αναγκάστηκε να αποδεχθεί τις βασικές αρχές της φιλελεύθερης οικονομίας και βυθίστηκε σε μια παρατεταμένη κρίση ταυτότητας – σε βαθμό που μια σειρά ιδεολογικών κειμένων σε όλο τον κόσμο να θέτουν το ερώτημα εάν έχει πια νόημα ο παραδοσιακός διαχωρισμός αριστεράς/δεξιάς.

Το αποτέλεσμα αποτυπώνεται στη συγκυρία της παγκοσμιοποίησης, με τις προκλήσεις, τις ευκαιρίες, τις παρενέργειες και τα δεινά της. Τώρα, έχει αρχίσει να διαμορφώνεται μια αντίστροφη τάση. Όπως η αριστερά μπολιάστηκε αναγκαστικά με τις ιδέες του οικονομικού φιλελευθερισμού και τις ενέταξε στη λογική της, όπου θέλησε να επιστρέψει στην εξουσία – με πιο χαρακτηριστικό βέβαια παράδειγμα τους Νέους Εργατικούς του Μπλαιρ-, έτσι τώρα η Δεξιά, τα συντηρητικά κόμματα αισθάνονται την υποχρέωση, δηλαδή την εκλογική πίεση (γιατί τα κόμματα ως οργανισμοί δεν έχουν άλλη ευαισθησία) για ενσωμάτωση των κοινωνικών ανησυχιών που για πολλές δεκαετίες ήταν προνόμιο της αριστεράς.

Η κίνηση αυτή οδηγεί σε μια νέα προσέγγιση προς την περίφημη διαχωριστική γραμμή, με αντίστροφη τάση αυτή τη φορά. Αν θέλει κανείς εδώ ένα παράδειγμα, δεν έχει παρά να αναζητήσει την πρόσφατη ομιλία του Σουηδού πρώην πρωθυπουργού Γκόραν Πέρσον στην Αθήνα. Ο κ. Πέρσον και οι Σοσιαλδημοκράτες έχασαν τις εκλογές, αλλά είναι φανερό πως οι συντηρητικοί διάδοχοί τους κάθε άλλο παρά αμφισβητούν τις κοινωνικές προτεραιότητες του σκανδιναβικού μοντέλου και διεκδίκησαν και πήραν τη νίκη με όχημα τη διαχειριστική τους ικανότητα.

Κάπως έτσι, σε προγραμματικό επίπεδο, νομίζω ότι θα κινηθούν τα πράγματα και στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα που παρουσίασε το ΠΑΣΟΚ ασφαλώς θα αυξήσει την πίεση προς την κυβέρνηση σε μια τέτοια κατεύθυνση. Και έχει ιδιαίτερη σημασία ότι αυτό θα συμβεί πριν από μια εκλογική αναμέτρηση που θα αναδείξει εκείνον ο οποίος θα κληθεί να διαχειριστεί τις πιο ευαίσθητες και καυτές κοινωνικές εκκρεμότητες: το ασφαλιστικό, τις εργασιακές σχέσεις και συνολικά το νέο μοντέλο της ανάπτυξης.

Μια φορά κι έναν καιρό...

Πέμπτη 1η Μαρτίου – και προπάντων η πολιτική ορθότης. Δεν κρύβω ότι συγκινήθηκα ακούγοντας χτες το βράδυ τα ειδησεογραφικά δελτία στην τηλεόραση.

Συγκινήθηκα για την ευαισθησία που έχουμε αποκτήσει όλοι απέναντι στο απαράδεκτο φαινόμενο της καρπαζιάς που αποτελεί απόλυτο και αναντίρρητο δείγμα διάλυσης των Πανεπιστημίων, της Παιδείας ου μην αλλά και του έθνους και του κράτους και του λαού μας. Ακούς εκεί ξύλο στη Νομική. Πού ακούστηκε;

Επί τρία τέταρτα της ώρας αφιερώθηκε το 90% της ενημέρωσης, δηλαδή της εικόνας που σχηματίζει η κοινωνία για το τι πραγματικά συμβαίνει –αν, ας πούμε, τύχει να ζει κάποιος πέρα από το τρίγωνο Σύνταγμα-Ομόνοια-Κολωνάκι…

… κατακλύστηκε δηλαδή η επικαιρότητα από δυο-τρεις τύπους που τσακωνόντουσαν μπροστά στην κάμερα για τη συνέλευση. Έ, ρε μεγαλεία. Αυτή είναι η αξία της τηλεόρασης. Παλιότερα δεν τους έδιναν σημασία ούτε εκείνοι που έπιναν καφέ στο κυλικείο της Νομικής.

Άκου ξύλο στη Νομική… Ανήκουστον, πρωτοφανές – εξανέστησαν οι λειτουργοί της ενημέρωσης. Το ωραίο είναι πως επειδή οι περισσότεροι είναι 50κάτι, κινδυνεύουν να εκληφθεί η έκπληξή τους ως πρόωρο σύμπτωμα αλτσχάιμερ. Εκείνοι, ας πούμε, ποτέ δεν είδαν τέτοιες ασχημίες στον ιερό χώρο όπου φοιτούσαν. Το 82, για παράδειγμα, στο Χημείο δεν ήταν ταμπουρωμένοι κάτι αναρχικοί; Όταν εμφανίστηκαν στοιχημένα τα μέλη αντιπάλου παρατάξεως, τους είπαν «θα είχατε την ευγενή καλοσύνη να αποχωρήσετε;». «Ουδαμώς», απάντησαν εκείνοι. Ακολούθησε ανταλλαγή επιχειρημάτων και ερυθρών αντικειμένων που έμοιαζαν περισσότερο με πυροσβεστήρες παρά με επιχειρήματα. Το 78-79, στα φοιτητικά συνέδρια ποτέ δεν σημειώνονταν βιαιοπραγίες και ο συμμετέχοντες φρόντιζαν να κρατούν λευκά τα χειρόκτιά τους. Ακόμη και στα στερνά, μετά το 85, ποτέ στη Νομική δεν έφταναν τελάρα γιαούρτης και καρτέλες αυγών για να συνεισφέρουν στην ανταλλαγή των ιδεών.

Μετά έχει άδικο ο Λαζόπουλος που λέει ότι την περασμένη εβδομάδα, επειδή δεν είχε πιασάρικη εικόνα από επεισόδια, 30.000 φοιτητές στο δρόμο που φώναζαν για αιτήματα (λάθος, κατά τη γνώμη μου, αλλά αιτήματα) δεν ήταν είδηση.

Συγγνώμη, αλλά τόση κουβέντα για πέντε φάπες στη Νομική δεν το λένε ευαισθησία. Γεράματα το λένε – και για την ανάγκη της εικόνας μας γέρασαν προώρως. Το καταλάβαμε;