Wednesday, May 30, 2007

Ομόλογα - και έτερον ουδέν

Τετάρτη 30 Μαϊου – και ο κ. Καραμανλής επέστρεψε από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, λίγο νωρίτερα η κα Μπακογιάννη είχε επισκεφθεί το Πεκίνο, σήμερα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μαζί με την υπουργό Εξωτερικών αναχωρεί για τη Μόσχα. Τι βλέπουν στις περιοδείες τους στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα – εκτός του ότι γλιτώνουν από το νοσηρό κλίμα της Αθήνας; Βλέπουν, φυσικά, ένα κόσμο που κινείται με τρόπο ταχύτατο, δυναμικό αλλά ακατάστατο. Ένα κόσμο που απαιτεί συνεχώς προσαρμογές, που κάνει την προσαρμοστικότητα, δηλαδή ένα πνεύμα ανοιχτό στη διαρκή μεταρρύθμιση, να είναι όρος οικονομικής επιβίωσης για τα κράτη – μικρά και μεγάλα εξίσου. Βλέπουν επίσης ευκαιρίες για μια χώρα όπως η Ελλάδα, σχετικά μικρή σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά σχετικά μεγάλη στην άμεση περιφέρειά της.

Επιστροφή στην Αθήνα. Τι βλέπουν επιστρέφοντας εδώ; Με τι ασχολείται για παράδειγμα τρεις μήνες τώρα η κυβέρνηση και κυρίως το οικονομικό της επιτελείο; Σε ποιο βαθμό μπορεί (ακόμη και εάν θα το ήθελε) ένα επιτελείο που βάλλεται καθημερινά με συνεχείς αποκαλύψεις επί σχεδόν 100 ημέρες για το θέμα των ομολόγων να σχεδιάσει πολιτική, να προωθήσει αποφάσεις και να επιβάλει ρυθμίσεις; Ιδιαίτερα οι οικονομικοί επιτελείς χρειάζονται την πρωθυπουργική κάλυψη γιατί ιδιαίτερα αυτοί είναι που πρέπει να επωμίζονται πολιτικό κόστος. Υπάρχει σήμερα πολιτικό κεφάλαιο στην οδό Νίκης ή την οδό Καραγεώργη Σερβίας για να διατεθεί, για παράδειγμα, εάν στις ήδη προεκλογικές συνθήκες που επικρατούν χρειαστεί να ειπωθούν μερικά «όχι» με κόστος, αν –για παράδειγμα- χρειαζόταν σήμερα ο Πρωθυπουργός, που (όλως ασύνηθες αυτό) βλέπει τους συνταξιούχους, χρειαζόταν να τους στενοχωρήσει στα αιτήματά τους; Όσο πολιτικό κεφάλαιο υπάρχει διατίθεται για τη στήριξη προβληματικών κυβερνητικών στελεχών. Ο κ. Αλογοσκούφης ήταν ο μόνος –ο μόνος όμως…- υπουργός που στήριξε μέχρι τελικής πτώσεως το Σάββα Τσιτουρίδη. Σήμερα είναι εκείνος που, αυτή τη φορά και από τη θέση του, επιστρατεύεται για να προασπίσει το γραμματέα του Γιώργο Κουρή.

Η γραμμή της πλήρους στήριξης είναι ισχυρή, αλλά και επικίνδυνη. Όσο πιο πολύ ανεβαίνει το ποντάρισμα, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι – και μια κυβέρνηση χρειάζεται risk management, για να το πω με την ορολογία των ομολόγων. Το θέμα είναι πως η κυβέρνηση μήνες τώρα δεν κάνει τίποτε άλλο εκτός από διαχείριση κινδύνου και διαχείριση πολιτικού χρόνου. Τίποτε δεν δείχνει ότι η υπόθεση μπορεί να κλείσει γρήγορα, τίποτε δεν δείχνει ότι μπορεί να αλλάξει η κυβερνητική γραμμή, τίποτε δεν δείχνει πως θα ασχοληθούμε με τίποτε άλλο έως τις εκλογές – όσο κι αν αργήσουν.

Οπότε η λύση είναι απλή. Να ζητήσουμε και από τις άλλες χώρες, τους ανταγωνιστές μας δηλαδή σε αυτό το σκληρό κόσμο, να αναστείλουν κι εκείνες τις δραστηριότητές τους μέχρι να λύσουμε κάτι προβλήματα που έχουμε με τον κ. Κουρή και τα ομόλογα.

Tuesday, May 29, 2007

Extreme χώρα

Τρίτη 29 Μαϊου – και είμαστε ένα μεγάλο κουτί, με ωραίο περιτύλιγμα, που το πουλάμε στους ξένους και στους εαυτούς μας. Μόνο που το κουτί είναι άδειο. Και κάθε φορά που ανοίγει, ανοίγει με μια τραγωδία.

Οι Έλληνες έχουν λεφτά. Μπορείτε να το δείτε στους δρόμους. Τύφλα να έχει το Τσέλσι μπροστά στα κολονακιώτικα τρακτέρ και παλιότερα, λέει μια ιστορία, είχε γίνει θέμα στη Βαυαρία, στα κεντρικά γραφεία της BMW, πώς είναι δυνατόν η πρώτη περιοχή σε πωλήσεις στην Ευρώπη να είναι ένα περίεργο μέρος στη νότια Ελλάδα με το όνομα Ιεράπετρα. Αυτή είναι η όψη της χλιδής. Η άλλη όψη είναι στα στοιχεία για τα τροχαία. Ποιος μπορεί να πει πως γνωρίζει έστω και μία οικογένεια που να μην έχει μια απώλεια σε αυτό που αποκαλούσαν οι εφημερίδες κάθε Δευτέρα «Μολώχ της ασφάλτου» μέχρι που το συνηθίσαμε εντελώς και δεν γίνεται ούτε μονόστηλο. Γιγαντιαία επένδυση σε αυτοκίνητα, ελάχιστη επένδυση στους δρόμους – που μέσα στις πόλεις θυμίζουν Βομβάη και στις εθνικές οδούς παγοδρόμιο.

Είμαστε τουριστικός παράδεισος. Η οικονομία μας όλη στηρίζεται στα νησιά. Αλλά μπορεί 80 άνθρωποι να χάνονται μέσα σε αυτό που οι ξένοι αποκάλεσαν μετά πλεούμενο κουβά στην Πάρο, επειδή ένας καπετάνιος έβλεπε μπάλα κι ο ύπαρχός του τουρίστριες. Και μπορεί επίσης ένα ολοκαίνουργιο κρουαζιερόπλοιο να βουλιάζει μέσα σε μια θάλασσα λάδι, ακουμπισμένο σχεδόν στα βράχια της Σαντορίνης. Πάει καιρός, βέβαια, και το έχουμε ήδη ξεχάσει….

Η χώρα πλούτισε. Στέλνει τα παιδιά της εκδρομή κάθε χρόνο με το σχολείο – τελευταία όλο και πιο πολύ στο εξωτερικό. Έξοδα, πούλμαν και χαρές. Μέχρι που έρχεται κάποια είδηση από τα Τέμπη και μαθαίνουμε πως ο πρώτος τυχών μπορεί να πάρει μια νταλίκα και να κάνει τον επαγγελματία, ότι κανείς δεν είναι πραγματικά υπεύθυνος για τη φόρτωση, ότι κανείς δεν ελέγχει τα φορτηγά, ότι κανείς δεν ασφαλίζει τους μαθητές πριν φύγουν για την πενθήμερη. Μερικές μέρες πανικού στα τηλεοπτικά παράθυρα, μέχρι να έρθει το επόμενο μεγάλο θέμα και να περιμένουμε την επόμενη εκατόμβη για να θυμηθούμε πως «τίποτα δεν έγινε» στο μεταξύ.

Οι Έλληνες έμαθαν γρήγορα τις εισαγόμενες συνήθειες. Τρέκκινγκ, ράφτινγκ, εξτρήμ σπορ. Η χώρα είναι όμορφη και προσφέρεται. Ζήσε το μύθο σου στην Ελλάδα. Όλα είναι υπέροχα, η φύση και η άσκηση και η οργάνωση βέβαια, μέχρι που ανοίγει το καπάκι με κόστος έξι ζωές. Και διαπιστώνουμε –έκπληκτοι;- ότι κανείς δεν ξέρει ποιος μπορεί να πάρει από το χέρι μια δεκάδα ευτυχισμένων ανθρώπων και να τους πάει στο ποτάμι, κανείς δεν ξέρει ποιος δικαιούται να κάνει τον εκπαιδευτή και ποιος το συνοδό, κανείς δεν ξέρει καν πώς γίνονται οι ίδιες εκδρομές εκεί από όπου τις μάθαμε – στην Αυστρία, ας πούμε, ή στην Ελβετία. Δεν λέει κανείς πως δεν γίνονται κι εκεί δυστυχήματα. Αλλά το βέβαιο είναι πως δεν υπάρχει αυτή η εικόνα παντελούς κενού, μόλις σπάσει η φούσκα και το περιτύλιγμα.

Αλλά βέβαια τώρα πια αποκαλύφθηκαν τα κενά και θα διορθωθούν. Όσο για τις ευθύνες δεν φαντάζομαι να αμφιβάλλει κανείς πως θα φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο.

Friday, May 25, 2007

Αθήνα-Λονδίνο, Μοναστηράκι-Αιγάλεω

Παρασκευή 25 Μαϊου – και ανοίξτε αμέσως όλοι το Outlook Express. Υποθέτω ότι έχετε ήδη διαρκή πρόσβαση στο Ίντερνετ, καθότι αλλεπάλληλες κυβερνήσεις μας έχουν διαβεβαιώσει πως η χώρα καλύπτει με άλματα το ψηφιακό χάσμα – εκτός αν τα άλματα έχουν γίνει μέσα στο χάσμα…

Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση greekbond.offer@jpmporgan.com. Και στείλτε την προσφορά σας. Η JP Morgan δέχεται προσφορές έως τις οκτώ το βράδυ. Δεν μπορεί, κάποιο ομόλογο θα έχετε κι εσείς στο συρτάρι. Κάτι θα έχει ξεμείνει από τις επενδύσεις της γιαγιάς, ίσως κάποια ομολογία της ΔΕΗ, από αυτές που έπαιρναν υποχρεωτικά οι δημόσιοι υπάλληλοι επί χούντας.

Ναι, συνέβη και αυτό. Όχι απλώς «φέρτε πίσω τα λεφτά» αλλά και ηλεκτρονικά. Νομίζω ότι η Ελλάδα γράφει Ιστορία και στον τραπεζικό χώρο. Δεν θυμάται κανείς άλλοτε μεγάλη διεθνή τράπεζα να δηλώνει πως δέχεται με e-mail προσφορές για την επαναγορά των ομολόγων που έχει εκδώσει. Η κίνηση αυτή της JP Morgan δεν είναι μόνο ότι εκθέτει την ίδια – γι’αυτό άλλωστε έθεσε σε διαθεσιμότητα κορυφαία στελέχη της. Δεν είναι μόνο ότι εκθέτει τους αποδέκτες των «δομημένων ομολόγων», δηλαδή τις διοικήσεις των Ταμείων. Δεν είναι μόνον ότι αποκαθιστά τη ζημία για τους ασφαλισμένους. Δείχνει και κάτι ακόμη – κι αυτό το κάτι το είχε αρνηθεί από την πρώτη στιγμή με μεγάλη επιμονή το οικονομικό επιτελείο. Δείχνει ότι το πρόβλημα δεν αφορούσε μόνο τους «άπληστους χρηματιστές και τις ανίδεες διοικήσεις» των Ταμείων, δηλαδή δεν εντοπίζεται αποκλειστικά στη διακίνηση και διάθεση των ομολόγων. Το πρόβλημα υπάρχει και στη σύσταση, στη διαδικασία έκδοσης των συγκεκριμένων ομολόγων. Αυτή η παράμετρος θα είναι κρίσιμη από εδώ και πέρα, σε πολιτικό επίπεδο, παράλληλα με την αναμονή του πορίσματος Ζορμπά για τους λαδοπόντικες της Ακροπόλεως και τους συνεργάτες τους.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό να σημειώσω δύο περιφερειακές εξελίξεις που μου έκαναν εντύπωση. Σε σχέση με το ομόλογο των δημοσιογράφων, που κι αυτό ξαναγοράστηκε. Το ΠΑΣΟΚ διαμαρτυρήθηκε γιατί η Proton Bank επιστρέφει 133,1 εκ. ευρώ και όχι 133,9 εκ., όπως οι μαθηματικοί ειδήμονες του κόμματος εκτιμούν ότι θα έπρεπε να λάβει το Ταμείο μας. Δεν έχω κάνει τους λογαριασμούς. Αλλά υποθέτω ότι από πολιτική άποψη θα ήταν πιο εύλογο για ένα κόμμα εξουσίας (και μάλιστα σε φάση που έχει ανάγκη να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του) να εκδηλώνει την ικανοποίησή του, προβάλλοντας ότι με την αντιπολιτευτική πίεση που άσκησε υπεχρέωσε την κυβέρνηση και τους τραπεζικούς ομίλους να πάρουν πίσω τα ομόλογα, παρά να μυκτηρίζει για τις δεκαδικές υποδιαιρέσεις του λογαριασμού.

Κι από την άλλη η κυβέρνηση ζει γκρίζες μέρες, τρεις μήνες τώρα με τα ομόλογα. Έχει ανάγκη σαν βροχή στην έρημο μια καλή είδηση, κάτι να προβάλει, ένα έργο που να πηγαίνει καλά. Έχει ένα τμήμα του μετρό που είναι έτοιμο να λειτουργήσει και μάλιστα στα κρίσιμα γι’αυτήν (ακόμη και με την πιο ταπεινή εκλογική λογική) δυτικά προάστεια της Αθήνας. Ακόμη και τώρα, ακόμη και γι’αυτό δυο υπουργοί της, ο κ. Σουφλιάς και ο κ. Λιάπης, επιδίδονται σε μονομαχίες πάνω στις ράγες. Απίστευτο; Όχι για τους δύο συγκεκριμένους, όχι για την κυβέρνηση.

Thursday, May 24, 2007

Ποδοσφαιρικό hangover

Πέμπτη 14 Μαϊου – και μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα από το χθεσινό τελικό και τη νίκη της Μίλαν.

Πρώτον, οι μεγάλες ανατροπές δεν γίνονται κάθε μέρα. Άμα αφήσεις να μπουν γκολ στο πρώτο ημίχρονο, άμα βρεθείς πίσω με 2-0, δεν μπορεί να περιμένεις πως θα ξανασυμβεί ό,τι έγινε μια άλλη φορά. Τα θαύματα είναι μια φορά.

Δεύτερον, ο προπονητής τις αλλαγές πρέπει να τις κάνει γρήγορα. Όταν οι παίκτες δεν τραβάνε ή όταν έχει εφεδρείες στον πάγκο, ή θέλει να κάνει ανανέωση, πρέπει να γίνεται εγκαίρως κι όχι την τελευταία στιγμή, στο 80, γιατί μετά μένουν μόνο δέκα λεπτά παιχνίδι και ύστερα δεν έχει νόημα να διαμαρτύρεσαι επειδή ο διαιτητής δεν κράτησε όλες τις καθυστερήσεις.

Τρίτον, τους τίτλους κερδίζει ο επαγγελματισμός. Στους τελικούς δεν κερδίζει πάντα ο καλύτερος. Συνήθως, όμως κερδίζει εκείνος που ξέρει το αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν métier – τα μυστικά της δουλειάς, που το αντιμετωπίζει με λιγότερο πάθος ίσως, αλλά με μεγαλύτερη τεχνική εμπειρία, με λιγότερη ψυχική ένταση, αλλά με περισσότερη λογική. Ο ενθουσιασμός κάνει το παιχνίδι, η συγκράτησή του δίνει τα πρωταθλήματα.

Και, τέλος, καλό είναι το fair play, καλό είναι το αθλητικό πνεύμα, είναι και τα δύο απαραίτητες προϋποθέσεις για να υπάρχει το άθλημα. Αλλά μέσα στο γήπεδο, αξία δεν έχει μόνο η συμμετοχή, πρέπει να ξέρεις να παίρνεις και το αποτέλεσμα – κι αυτό ισχύει εξίσου και για τις δύο από τις χθεσινοβραδινές φιναλίστ, που στην αρχή του χρόνου τις είχαν όλοι ξεγραμμένες, γιατί είχαν παραλείψει τη σημασία που έχει ο συσσωρευμένος χρόνος, η ιστορία. Δεν είναι φανέλλες – είναι το παρελθόν. Δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και στις πιο κακές τους χρονιές, στο τέλος στην κορυφή φτάνουν οι μεγάλες ομάδες.

Χρήσιμα συμπεράσματα, για το ποδόσφαιρο και όχι μόνον. Και για όσους έχουν αθεράπευτο το μικρόβιο των αναλογιών –που φυσικά δεν υπάρχουν- ανάμεσα στα γήπεδα και τις πλατείες, τις κούπες και τις κάλπες, ιδού μια προφανής και αναντίρρητη διαφορά. Στις εκλογές, αν χάσει η ομάδα, πουθενά και ποτέ δεν υπάρχουν τέτοιοι οπαδοί, όπως αυτοί της Λίβερπουλ, που να τραγουδάνε στους ηττημένους πως «δεν θα περπατήσουν μόνοι τους ποτέ»…

Wednesday, May 23, 2007

Τσάμπιονς Ληγκ ή Β΄ Εθνική;

Τετάρτη 23 Μαϊου – και αυτή η χώρα ζει από τη φιλοξενία. Αυτή η χώρα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων υποδέχεται κάθε χρόνο περίπου 15 εκατομμύρια κόσμο. Αυτή η χώρα είναι μέσα στις δέκα μεγάλες δυνάμεις του κόσμου μόνο σε μία εγχώρια δραστηριότητα, και αυτή είναι ο τουρισμός.

Πριν από τρία χρόνια, η Ελλάδα οργάνωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κόστισαν πολύ, πληρώθηκαν ακριβά και το κόστος θα καταβάλλεται για χρόνια. Ήταν μια εν μέρει συγκυριακή και εν μέρει συνειδητή επένδυση. Για την Ελλάδα, η εικόνα της στον κόσμο δεν είναι ένας «μύθος» που μπορεί κανείς να τον ζήσει, ή μια μυθολογία που μπορεί να τη σέρνει σε κάθε είδους μακεδονικό ζήτημα. Για την Ελλάδα, η εικόνα της στον κόσμο αποτιμάται σε σκληρό νόμισμα, είναι ανταλλάξιμο είδος και έχει άμεση αποτύπωση στο επίπεδο ζωής των ανθρώπων.

Χτίστηκε, λοιπόν, με κόπους και κόστος μια εικόνα χώρας που φιλοξενεί καλύτερα από άλλους, από τους ανταγωνιστές δηλαδή σε αυτό το σκληρό παγκόσμιο παιχνίδι, μεγάλες διοργανώσεις. Απόψε, τον Τελικό του Τσάμπιονς Ληγκ, που θα τον παρακολουθήσουν περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Και υπάρχουν κάτι ένστολοι νοματέοι, που έχουν τσακωθεί με έναν περίεργο κάπως υπουργό τους. Και θέλουν να κάνουν τον τελικό καραγκιόζη. Θέλουν να οργανώσουν ένστολες διαμαρτυρίες για να παρακολουθήσουμε Πολύδωρας-Μπαλάσκας αντί για Τζέραρντ-Κακά. Πόσοι θα ήσαν διατεθειμένοι να πληρώσουν εισιτήριο στη μαύρη αγορά για να δουν Πολύδωρας-Μπαλάσκας; Θέλουν επίσης να ξεδιπλώσουν πανώ μέσα στο γήπεδο, μήπως και δεν καταλάβει καλά η υφήλιος τη γελοιότητα που μας δέρνει όταν οι κάμερές της δεν είναι στραμμένες στο Ολυμπιακό Στάδιο, και απομένουν οι δικές μας κάμερες εγκατεστημένες, ας πούμε, στη Ρηγίλλης με τους συνδικαλοαστυνομικούς να πηγαίνουν «σπίτι τους» και αμέσως μετά στα παράθυρα που έχουν γίνει «δεύτερο σπίτι τους».

Και κάνει ο Πρωθυπουργός εκκλήσεις από την Αυστραλία να μην γίνουμε ρεζίλι ακόμη και στους Μαορί. Και χτες, πληροφορούμαι, στο Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ ορισμένοι άνθρωποι, εχέφρονες και σύννοες μπροστά στο παιχνίδι των ακροτήτων, πρότειναν να αφήσει το κόμμα για λίγο τη «δομική» -που την έλεγαν παλιά- αντιπολίτευση, «γιούργια όλοι στην περιοχή, σέντρα και γιόμα», και να παίξουν λίγη μοντέρνα μπάλα. Πρότειναν το κόμμα της αντιπολίτευσης να ζητήσει –και θα είχε προηγηθεί- από τους αστυνομικούς να αφήσουν κατά μέρος για ένα 24ωρο τα αιτήματά τους και να κοιτάξουν το μείζον συμφέρον του συνόλου των πολιτών και της χώρας. Και να δηλώσει, το ΠΑΣΟΚ, πως από την επομένη θα υποστήριζε τα αιτήματά τους. Ήταν πολύ ωραίο για να είναι αληθινό. Η πρόταση απερρίφθη και η μπάλα πήγε στην εξέδρα. Ας το λύσει ο Πολύδωρας, που το δημιούργησε. Εμείς κοιτάμε το δικό μας πλεονέκτημα.

Όπως ακριβώς και οι αστυνομικοί, κοιτάζουν την πάρτη τους, όπως και η κυβέρνηση τους άφησε να γίνουν ασύδοτοι γιατί κοίταγε την εκλογική μοιρασιά των ψήφων τους. Είναι προφανές ότι περιμένουμε ως όαση τον αποψινό τελικό, γιατί κατά τα άλλα έχει χαθεί η μπάλλα…

Tuesday, May 22, 2007

Χρωμοσφαιρίδια

Τρίτη 22 Μαϊου – και δεν καταλαβαίνω τις αντιδράσεις. Αντιθέτως, είναι πολύ ωραία ιδέα αυτά τα χρωμοσφαιρίδια. Θα είναι και η πρώτη συνάντηση της Ελληνικής Αστυνομίας με την αισθητική. Θα περάσει η Κατεχάκη από τα χωροφυλακίστικα στο μοντερνισμό. Δώστε αμέσως τις καραμπίνες του paint-ball στα παιδιά. Το παιχνίδι αρχίζει.

Paint-ball, για όσους δεν γνωρίζουν, είναι ένα σουρρεαλιστικό παιχνιδοάθλημα που παίζεται ακριβώς με τα όπλα που η Εθνική Βιομηχανία Όπλων του Βελγίου προμήθευσε στην ΕΛΑΣ για να τα δοκιμάσει, μετά από συμβουλή ποιού; Δεν θα το πιστέψετε. Του Σαρκοζί, που όταν είχε έρθει στην Ελλάδα αποκάλυψε στον Πολύδωρα ότι έτσι, μπογιατίζοντάς τους, συνέλαβε ως υπουργός Εσωτερικών αυτά τα «αποβράσματα», όπως τους είχε αποκαλέσει, τους ταραξίες των προαστείων. Στο παιχνίδια αυτό, ο ένας σκοπεύει και πετυχαίνει τον άλλο με μπαλλάκια που έχουν μέσα χρώμα. Στις διαδηλώσεις ή τις ταραχές αυτό βολεύει, γιατί μετά δεν κυνηγάς τον κουκουλοφόρο – αλλά τον στιγματισμένο, ο οποίος, εάν τον πετύχεις, κυριολεκτικώς, την έβαψε…

Η ιδέα είναι ωραία και έχει πολλές ενδιαφέρουσες ακόμη χρήσεις. Μπορεί, για παράδειγμα, ο κ. Καραμανλής να δώσει εντολή να βληθούν με χρωμοσφαιρίδια όλα τα υπό έκδοσιν ομόλογα, τα οποία εφεξής θα καλούνται όχι «δομημένα», αλλά «βαμμένα». Θα είναι πολύ πιο εύκολο να παρακολουθούνται έτσι όλες οι περίεργες διαδρομές τους από το Λονδίνο μέχρι τα κορόιδα. Όσο για τους διαμεσολαβητές, αυτοί δεν χρειάζονται βάψιμο, νομίζω όλοι τους ξεχωρίζουν ως ήδη χρωματισμένους σε ένα χαρούμενο ελαφρύ γαλάζιο. Μπορεί, επίσης, ο κ. Παπανδρέου να διασκεδάσει αυτό το Σαββατοκύριακο ζητώντας δανεικό ένα όπλο από την ΕΛΑΣ. Να βάλει, ας πούμε, απέναντι μερικούς από τους παλαιούς συντρόφους, εν είδει ανδρείκελων στα σκοπευτήρια, και να φορτώσει το μαραφέτι με μπαλάκια χρώματος βαθέος πράσινου. Μετά θα αρχίσει να γαζώνει. Ας θυμηθεί, μόνο, στις βολές προς το ομοίωμα του Κίμωνος να βάλει αδιάβροχη μπογιά, να μην ξεβάφει από τα δάκρυα….

Θα κάνει τη ζωή μας πιο ευχάριστη η χρήση χρωμοσφαιριδίων από τους αστυνομικούς. Δεν διακρίνω παρά μία πιθανή παρενέργεια. Το ενδεχόμενο να αρέσει η ιδέα και στους Εξαρχειόπαιδες. Και να τη μιμηθούν. Οπότε, ο ένστολος αστυνομικός θα μπαίνει από τη Χαριλάου Τρικούπη βαρύς και βλοσυρός, ασπρόμαυρος σαν φωτογραφία του Μαν Ρέι, και θα βγαίνει στη Μπουμπουλίνας εύχαρις και πολύχρωμος, σαν πίνακας του Μονέ.

Με την πολυχρωμία μάλιστα θα αποκτήσει η χώρα και την πραγματική της μασκότ: το παρδαλό κατσίκι που θα γελάει νυχθημερόν…

Monday, May 21, 2007

Σκόπια, εκλογές, αναλογική

Δευτέρα 21 Μαϊου – και τα φαντάσματα επιστρέφουν. Τώρα ένα παλιό, γνώριμο φάντασμα πλανιέται πάνω από τις εκλογές – δεν είναι το φάντασμα της όπερας, αλλά της πολιτικής οπερέττας που παίχτηκε εις βάρος της χώρας από έναν απίθανο εσμό εθνικιστών, πολιτικάντηδων και μεγαλοπαραγόντων (πολιτικών και οικονομικών) που μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους ήταν η έλλειψη κάθε δισταγμού, κάθε αναστολής μπροστά στην εξυπηρέτηση των δικών τους συγκυριακών συμφερόντων.

Ήταν η συμμαχία των αδίστακτων. Ήταν επίσης ώρες ευθύνης για πολλούς – που δεν ανταποκρίθηκαν. Μπορεί κανείς να πει και να γράψει πολλά –γνωστά ή άγνωστα- για εκείνες τις ωραίες μέρες των αρχών της δεκαετίας του 90, αλλά γι’αυτά θα μιλήσει η Ιστορία στο μέλλον, όπως θα μιλήσει και η πραγματικότητα πολύ νωρίτερα, καθώς ήδη φτάνει ο λογαριασμός. Θυμίζει πάρα πολύ τις ιστορίες με τις πιστωτικές κάρτες αυτή η υπόθεση του Μακεδονικού. Το φαγοπότι ήταν τρελό – μεταφορικώς και κυριολεκτικώς. Περάσαμε έξοχα, διασκεδάσαμε, διαδηλώσαμε μαζικά στα συλλαλητήρια και επιστρέψαμε φουσκωμένοι από εθνική υπερηφάνεια. Δεν καταβάλαμε το αντίτιμο επιτόπου – αντιθέτως. Προτιμάμε να πληρώνουμε τους τόκους λίγο-λίγο, αλλά σωρευτικά βαρύτατους, δεκαπέντε χρόνια τώρα, ακυρώνοντας το κεφάλαιο της ελληνικής πολιτικής στα Βαλκάνια για να συντηρούμε την ωραία ανάμνηση των σχολείων που έκλεισαν, με αγαστή σύμπνοια κυβέρνησης και αντιπολίτευσης τότε, ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να βαπτιστούν στα νάματα της συλλογικής αβελτηρίας. Τώρα ήρθε η ώρα της εξόφλησης – το πάρτυ έχει από καιρό τελειώσει.

Αλλά αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά σε όλους. Υπάρχει μια άλλη παράμετρος που καλό είναι να τη θυμηθούμε. Ότι δηλαδή ένας από τους λόγους της πλήρους αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εποχής εκείνης ήταν η παρουσία μιας κυβέρνησης με ισχνή πλειοψηφία – παρά το καθαρό εκλογικό αποτέλεσμα. Έχει μια σημασία τώρα, που συζητάμε ξανά –άκαιρα, όπως πάντα- το ζήτημα του εκλογικού νόμου.

Είναι προφανές πως δεν μπορεί να αλλάξει μέσα στην τούρλα της προεκλογικής περιόδου. Αλλά οι εκλογές θα γίνουν, μάλλον το Σεπτέμβριο, ίσως ακόμη και τον Ιούλιο ή το Μάρτιο, πάντως θα γίνουν τους επόμενους μήνες. Αμέσως μετά θα υπάρχει ο χρόνος και, αφεύκτως, ο λόγος για τα δύο μεγάλα κόμματα να συζητήσουν την άμεση αλλαγή του εκλογικού νόμου. Μπορεί κανείς να δει νέα μοντέλα οργάνωσης των κομματικών χώρων, μπορεί ίσως να δει την ανάγκη μιας πολυπρισματικότερης σύνθεσης των μεγάλων παρατάξεων, με ισχυρά ρεύματα, ή και κόμματα που θα συνεργάζονται, αποκαθιστώντας την κατάσταση υποαντιπροσώπευσης των μειοψηφικών απόψεων που επέβαλλε η ενισχυμένη αναλογική, αλλά πάντως είναι ορατή η ανάγκη που υπάρχει ακόμη για μια χώρα όπως η Ελλάδα να βγαίνει οπωσδήποτε από τις κάλπες της μια ισχυρή κυβέρνηση.


Η ανάγκη θα ήταν μικρότερη εάν έστω στα εθνικά θέματα υπήρχε μια στοιχειώδης συνεννόηση αντί της μόνιμης και έξαλλης αντιδικίας – αλλά είναι νωρίς για να ζητήσουμε κάτι τέτοιο. Οπότε ας μπορεί η κάλπη να δώσει αυτό που παλιότερα έλεγαν «καθαρές λύσεις».

Friday, May 18, 2007

Πέρα από την κάλπη

Παρασκευή 17 Μαϊου – και πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε σε μορφή βιβλίου μια σχετικά πρόσφατη ομιλία του Κώστα Σημίτη. Ο τίτλος είναι "Η δημοκρατία σε κρίση;" (εκδ. Πόλις) και περιλαμβάνει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες υποδείξεις για το πολιτικό ζήτημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σήμερα – άλλωστε ποιος είναι ο ρόλος ενός βετεράνου ηγέτη εκτός από το να ανοίγει ζητήματα, με την άνεση και την ευχέρεια λόγου που του δίνει η έστω μικρή απόσταση από την άμεση πολιτική καθημερινότητα. Γράφει λοιπόν ο Σημίτης ότι το ζητούμενο σήμερα για την Ελλάδα είναι –νομίζω έχει ενδιαφέρον η φράση- «μια εθνική πολιτική για τα υπερεθνικά πεδία».

Συνοψίζει αρκετά διλήμματα. Έχουμε προλάβει να φτιάξουμε εθνικό αστικό κεφάλαιο και αστική τάξη πριν ανοιχτούμε στον ανταγωνισμό της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας; Η συζήτηση έχει άμεση εφαρμογή στην οικονομική πολιτική, καθώς απηχεί το δίλημμα ανάμεσα σε εθνικούς πρωταθλητές και εισαγόμενο ανταγωνισμό. Έχουμε άποψη για το ρόλο, το νόημα και τη συγκρότηση του εθνικού κράτους στο νέο πλαίσιο των πολλαπλών διεθνών διασυνδέσεων και δεσμεύσεων; Η συζήτηση έχει άμεση εφαρμογή στην εξωτερική πολιτική, αφού μια απάντηση οδηγούσε στη Χάγη και μια άλλη –εξίσου θεμιτή από πολιτική άποψη- απάντηση οδήγησε στη στροφή που έκανε η κυβέρνηση επί Μολυβιάτη. Έχουμε αποφασίσει για την έκταση της εμπλοκής του κράτους στην κοινωνία; Τι σημαίνει κοινωνικό κράτος, πώς μπορεί να ανανεώσει την μέριμνα για τους αδυνάτους, πώς μπορεί να ανακαινίσει τους εσωτερικούς μηχανισμούς της διοίκησης, πόσες και ποιες εξουσίες πρέπει να εκχωρήσει σε ανεξάρτητες αρχές, πώς μπορεί να αποκαταστήσει την αξιοπιστία του για να εγγυηθεί την κοινωνική συνθήκη αναδιανομής που αποτρέπει τη ρήξη ανάμεσα σε ευνοημένους και αποκλεισμένους του συστήματος; Η συζήτηση έχει προφανώς άμεση επίπτωση στην εσωτερική πολιτική, πολύ περισσότερο όταν ήδη στο τραπέζι βρίσκονται μεταρρυθμίσεις όπως αυτές της Παιδείας και του ασφαλιστικού συστήματος.

Σήμερα το ΠΑΣΟΚ αρχίζει ένα προγραμματικό συνέδριο. Είναι πολύ απλό τι περιμένουν οι πολίτες από τον προγραμματικό προβληματισμό ενός κόμματος εξουσίας. Περιμένουν απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα και μια αναλυτική πρόταση για το πώς θα μεταφράσει αυτές τις απαντήσεις, που θα έχει δώσει μετά από εσωτερικό διάλογο, σε συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής.

Στο τέλος του διημέρου θα ξέρουμε εάν το ΠΑΣΟΚ θα έχει κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση. Ούτως ή άλλως, πάντως, θα χρειαστεί το επόμενο διάστημα, μετά τις εκλογές βέβαια, είναι είναι στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, να αξιοποιήσει και μια άλλη πρόταση που έχει καταθέσει πρόσφατα ένα στέλεχός του. Ο κ. Πάνος Μπεγλίτης είχε γράψει πως το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται ένα συνέδριο τύπου Μπαντ-Γκόντεσμπεργκ – είναι το ιστορικό συνέδριο των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών το 1959, όταν εγκατέλειψαν το μαρξισμό και προσδιόρισαν τη φυσιογνωμία της γερμανικής και εν πολλοίς και της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας.

Το σημερινό συνέδριο, και λόγω συγκυρίας, δεν μπορεί να είναι τέτοιο – αλλά η εκκρεμότητα παραμένει μια πολιτική πρόκληση για τον κ. Παπανδρέου.

Thursday, May 17, 2007

Ομάδα μοντέλο...

Πέμπτη 17 Μαϊου – και έχουμε τρελλαθεί εντελώς. Θα έλεγα ότι είμαστε για δέσιμο – αλλά η αρμόδια προς αυτό αστυνομία είναι η απλούστερη απόδειξη της κατάστασης.

Πληροφορηθήκατε ίσως ότι οι μπαλλαδόροι της Κατεχάκη, οι ένστολοι Ροναλντίνιο της αστυνόμευσης αποφάσισαν να διεκδικήσουν το δημοκρατικό τους δικαίωμα στην απεργία. Και θα κάνουν μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας, πότε; Την άλλη Τετάρτη, την ημέρα του τελικού του Τσάμπιονς Ληγκ. Την ημέρα, δηλαδή, που κατά τεκμήριο υπάρχει η μέγιστη ανάγκη αστυνόμευσης της Αθήνας, καθώς θα φιλοξενεί μερικές δεκάδες χιλιάδες Ιταλούς και Άγγλους χουλιγκάνους, που θα έχουν βγει τσάρκα στις μπυραρίες από όρθρου βαθέος και προς το μεσημεράκι θα είναι έτοιμοι να τα κάνουν όλα λίμπα σε πρώτη ευκαιρία.

Οι αστυνομικοί μας έχουν αυξημένο αίσθημα ευθύνης. Ανακοίνωσαν πως, μην ανησυχείτε, όσοι είναι εντεταλμένοι σε υπηρεσία εκείνη την ημέρα και ώρα θα βρίσκονται στις θέσεις τους. Χρειάζεται πια ειδική ανακοίνωση γι’ αυτό. Ουδείς πια διανοείται ότι το αντίθετο θα ήταν περίπου στάση. Ελπίζω να μην έχουν εντεταλμένη υπηρεσία την ώρα του τελικού οι συνδικαλιστές τους, διότι πώς θα γεμίσουν τα δελτία εκείνη την ημέρα, ποιος άξιος θα βρεθεί να τους αντικαταστήσει στο παράθυρο όπου έχουν πιάσει στασίδι;

Ελπίζω επίσης οι Μιλανέζοι και οι Λιβερπούντλιανς να μην έχουν καλή ενημέρωση για τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν εν Ελλάδι. Να μην ξέρουν δηλαδή ότι εάν θέλουν να γλιτώσουν από τους αστυνομικούς αρκεί να διασχίσουν τη Χαριλάου Τρικούπη προς νότον και θα βρεθούν αμέσως στην αυτόνομη επικράτεια των αναρχοσυναδέλφων τους – μόνο να έχουν πρόχειρο το διαβατήριο μήπως τους το ζητήσουν γιατί εκεί γίνονται συστηματικοί έλεγχοι.

Απεργία, λοιπόν, και διαμαρτυρία τη μέρα που υπάρχει η μέγιστη ανάγκη αστυνόμευσης. Γιατί όχι; Ενδιαφέρεται κανείς εάν δεν κηρυχθεί επισήμως η προεκλογική περίοδος για τους άλλους, για το κοινωνικό σύνολο; Οι καθηγητές απειλούσαν παγίως χρόνια και χρόνια με απεργία μέσα στις εξετάσεις. Όλοι σφίγγουν τη βίδα της πίεσης, όταν ξέρουν πως θα πονέσει περισσότερο. Συνδικαλιστικώς εύλογο σε μια χώρα που έχει μάθει τους πολίτες της να σκέφτονται πρώτα ως συνδικαλιστές και μετά ως πολίτες. Και οι ναυτεργάτες να κάνουν απεργία στις 13 Αυγούστου – να μείνετε όλοι εδώ να ψηθείτε. Και οι υπάλληλοι του Ταμείου Εθνικής Οδοποιίας κάνουν απεργίες στα τριήμερα – και όλοι χαίρονται γιατί γλιτώνουν τα διόδια. Όλοι για τον εαυτό τους, τον κλάδο και την πάρτη τους και οι άλλοι μπορούν να πάνε όπου θέλουν. Ο Σφυγμός της Μέρας εξετάζει την περίπτωση να περιορίσει την ενημέρωση για το προεκλογικό κλίμα πιθανολογώντας ότι και οι δημοσιογράφοι, γιατί όχι, θα προκηρύξουμε απεργία για τη μέρα των εκλογών. Είναι φανερό πως για να αλλάξει αυτή η γενικευμένη απάθεια και η παράλυση θα χρειαστεί κάποιο θαύμα – αλλά υποθέτω απεργούν και οι ιερείς, ζητώντας από τον Πανάγαθο μισθούς, συγχώρεση και μπόνους.

Wednesday, May 16, 2007

Εκλογομαγειρέματα

Τετάρτη 16 Μαϊου – και γίνεται πολλή κουβέντα για τον εκλογικό νόμο. Ματαίως. Δεν πρόκειται να αλλάξει, ή τουλάχιστον δεν πρόκειται να αλλάξει πριν από τις εκλογές και για αυτές τις επόμενες εκλογές. Ας δούμε γιατί.

Πρώτα από όλα γιατί αποκλείεται να συμφωνήσουν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ στην αλλαγή του νόμου. Φυσικά γιατί οι εκλογικοί νόμοι δεν αλλάζουν με συναίνεση την ενδεκάτη ώρα, ενώ έχει αρχίσει ουσιαστικά η προεκλογική περίοδος. Όλη η φιλοσοφία της συνταγματικής αλλαγής που ρύθμισε το θέμα της εφαρμογής του εκλογικού νόμου αυτή ήταν: να τελειώσει το θλιβερό παιχνίδι κάθε κυβέρνησης με τον εκλογικό νόμο, και μερικές φορές και με το εκλογικό σύστημα, ανάλογα με το πώς τη βόλευε στην κάλπη – από τη στενοευρεία του 56 μέχρι την αναλογική του 89-90. Ο νόμος Σκανδαλίδη ήταν γνωστός από την πρώτη μέρα που ανέλαβε τη διακυβέρνηση η Ν.Δ. Πέρασαν τρία χρόνια σχεδόν αδιάπτωτης και αδιαμφισβήτητης πολιτικής κυριαρχίας της. Είπε ποτέ κάτι επ’αυτού; Έθεσε τότε, όταν ο κ. Καραμανλής ήταν πολιτικά πανίσχυρος, ζήτημα αλλαγής; Ζήτησε τότε τη συναίνεση του ΠΑΣΟΚ – τότε που θα μπορούσε ίσως να την έχει παράσχει; Δεν το έκανε στην πρόσφορη πολιτική συγκυρία και έτσι σήμερα κανείς δεν θα πιστέψει στις αγαθές της προθέσεις…

Το ΠΑΣΟΚ γνωρίζει φυσικά πόσο κακό έκαναν εκείνες οι αξέχαστες μέρες που μεσολάβησαν από την απόφαση Σημίτη να αποχωρήσει μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου του 2004. Έγιναν τότε πολλά για τα οποία πολλοί έχουν μετανιώσει, αλλά το σημαντικότερο ίσως ήταν η απόφαση να μείνει ανοιχτή η Βουλή. Συνέβησαν δύο πράγματα: το ένα ήταν η τροπολογία Πάχτα, το άλλο η ψήφιση του εκλογικού νόμου. Είχε εξαγγελθεί, μελετηθεί και καταρτιστεί – θα μπορούσαμε να τον είχαμε γλιτώσει. Ο προηγούμενος δεν ήταν ένας άριστος νόμος, ιδιαίτερα ως προς την κατανομή των εδρών, με τις περίφημες «καραμπόλες» και τα υπόλοιπα των κομμάτων. Αλλά ήταν ένας λειτουργικός νόμος, που έδινε ισχυρή κυβέρνηση με τα πραγματικά δεδομένα της χώρας. Σε εκλογικούς όρους δεν έχουν μεταβληθεί ιδιαίτερα από το 1990 και μετά. Το ΠΑΣΟΚ γνωρίζει, λοιπόν, ότι θα ήταν καλύτερα να μην είχε ψηφιστεί αυτός ο νόμος και θα ήταν καλύτερα να είχε αλλάξει ήδη. Αλλά είναι ο τέλειος πολιτικός παραλογισμός να ζητάει κανείς από ένα κόμμα της αντιπολίτευσης να συναινέσει στην αλλαγή του εκλογικού νόμου στο παρά πέντε της κάλπης. Υπάρχουν μερικά πράγματα που εάν δεν γίνουν στην ώρα τους, μετά απλώς δεν γίνονται…

Και υπάρχει και το ζήτημα της ουσίας. Είναι λογικό να απαιτούμε αυτοδυναμία και δυνατότητα αδιατάρακτης κυβερνητικής θητείας, με άνετη μάλιστα κυβερνητική πλειοψηφία, για ένα κόμμα που δεν συγκεντρώνει παραπάνω από 41% και μια ελάχιστη διαφορά της μιας μονάδας; Εδώ δεν υπάρχει απάντηση που να μην έχει πολιτικό χρώμα. Τι προέχει για έναν εκλογικό νόμο ως αίτημα; Να αποτυπώνει τη δημοκρατική βούληση του λαού ή μπορεί να κάνει μια παραχώρηση ως προς αυτό ώστε να διασφαλίζει κυβερνητική συνέχεια; Στην ουσία, το ερώτημα που θέτει η συζήτηση κιόλας ενός νέου εκλογικού νόμου είναι: έχει φτάσει στα όριά του το πολιτικό μας σύστημα; Ήρθε η ώρα για μια συνολική του αναδιάταξη και για συμμαχικές κυβερνήσεις; Δεν θα απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα ξεσκονίζοντας, όπως έλεγαν παλιά, τα εκλογικά βιβλιάρια…

Monday, May 14, 2007

Από το Βαβύλη με αγάπη

Δευτέρα 14 Μαϊου – και ήρθε ο λογαριασμός των Βαβύληδων. Έχουμε κοντή μνήμη, έχουμε τηλεοπτική έξη. Νομίζουμε πως όλα κινούνται και υπάρχουν όσο «παίζει» το θέμα στα κανάλια. Υπαρκτή πραγματικότητα είναι η πραγματικότητα που αναδύεται από τη Ζούγκλα ή τα παράθυρα – μετά το κάθε τι επιστρέφει στην αφάνεια και την ανυπαρξία. Αλλά δεν είναι έτσι. Αν εμείς ζούμε την ομαδική μας παράκρουση, εξοργισμένοι τη μια στιγμή, εντελώς απαθείς την επόμενη, αλλά στην ουσία αμέριμνοι και ανυποψίαστοι, αυτό δεν σημαίνει πως αλλοιώνεται και η εξωτερική πραγματικότητα. Οι συνθήκες διαμορφώνονται ανεξάρτητα από εμάς και έρχεται κάποια στιγμή το πλήρωμα του χρόνου – το αναγκαίο κόστος που μας αφυπνίζει δυσάρεστα από τα ευφρόσυνα τηλεοπτικά μας ενύπνια.

Έτσι θα γίνει με το Μακεδονικό, έτσι συνέβη με το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων. Ο χρόνος στους θεσμούς πολιτισμού και ιστορίας, και προπάντων στην Εκκλησία, δεν μετριέται με τα δάχτυλα του floor manager, ούτε με το time code στη μονταζιέρα. Εκεί ο χρόνος μετριέται σε αιώνες. Η παράδοσή τους έχει οικοδομηθεί στη διάρκεια ιστορικών εποχών και γι’αυτό αντέχει μέσα σε αντιξοότητες που διαρκούν δεκαετίες ή και περισσότερο, γι’αυτό και όποια καταστροφή επέλθει δεν διορθώνεται με κόλπα και ταχυδακτυλουργικά, ούτε καλύπτεται με πολιτικαντισμούς.

Μου έχουν πει μια ιστορία για τον Πατριάρχη Δημήτριο στην Κωνσταντινούπολη. Του είπε κάποτε ένας λαϊκός ότι το Πατριαρχείο έχει βρεθεί σε δεινή θέση. Δεν απέμεινε παρά ένα μικρό κτίριο στο Φανάρι, μέσα σε μια πλημμυρίδα 14 εκατομμυρίων μουσουλμάνων στην Πόλη. Και οι κληρικοί του, ελάχιστοι, τραβούν τα πάνδεινα χωρίς καν μια ελληνική κοινότητα πια από την οποία να αντλούν δύναμη. Μου λένε πως απάντησε ότι αυτά είναι αλήθεια, γιατί –έτσι το είπε- «η δεύτερη χιλιετία δεν ήταν καλή για τον Πατριαρχικό Θρόνο».

Αλλά στην πολιτική δεν μετράνε με χιλιετίες. Μετράνε με εκλογές. Οι άλλοι, πάλι, δεν έχουν κανένα λόγο να μπουν στο ίδιο παιχνίδι. Πίστευε κανείς πως όταν παίζαμε εν ου παικτοίς, με τους Βαβύληδες να αλωνίζουν, απεσταλμένοι του εκκλησιαστικού παρακράτους στη διαπλοκή του με την παρακρατική Εκκλησία, όλα αυτά θα περνούσαν έτσι, χωρίς αντίτιμο και χωρίς επιτίμιο; Και, φυσικά, τώρα το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, δηλαδή η ελληνική παρουσία στο Θρόνο του, είναι στο όριο της κατάρρευσης, ο κ. Βαβύλης περιμένει στο κελλί του μια δίκη μέσα στη λήθη, και οι εντολείς του, οι πάτρωνες και οι προστάτες του, συνεχίζουν αμέριμνοι το έργο τους. Σαν να μην συνέβη τίποτε.

Friday, May 11, 2007

Ποιός θα μας φυλάξει από τους φύλακες;

Παρασκευή 11 Μαϊου – και πόσες φορές έχετε ακούσει τη φράση «έχω εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη»; Σκοτεινή και βλοσυρή, με σκληρή ιεραρχία και ακόμη σκληρότερες εσωτερικές σχέσεις, τυπική και γραφειοκρατική, αργόσυρτη και προβληματική, πάντως η Δικαιοσύνη παρέμενε η μόνη καταφυγή για τον πολίτη σε μια κοινωνία όπου το Δίκαιο έχει υποκαταστήσει στη μια της όψη, προς τα μέσα, το Χρήμα και στην άλλη όψη, προς τα έξω, η Δημοσιότητα και τα Μέσα.

«Έχω εμπιστοσύνη στην ελληνική Δικαιοσύνη». Θα το ακούσετε ξανά. Αλλά ας αντλήσουμε από τα όποια αποθέματα ειλικρίνειας έχουν απομείνει στη χώρα και ας αναρωτηθούμε δημόσια: γιατί; Γιατί να έχει σήμερα ο πολίτης εμπιστοσύνη στην ελληνική Δικαιοσύνη; Τι έχει παρακολουθήσει τα τελευταία χρόνια; Τι έχει δει να αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια του; Ήταν μια σειρά από μεμονωμένες περιπτώσεις διαφθοράς; Δεν θα είχε σημασία, όσοι κι αν ήσαν. Αλλά δεν ήσαν.

Τα τελευταία χρόνια δεν συνέβη, αλλά ήρθε στο φως, η έκταση και το εύρος της διαφθοράς στους κόλπους της Δικαιοσύνης. Οι πολίτες παρακολούθησαν κατάπληκτοι την αποκάλυψη ενός γιγαντιαίου, πολυπλόκαμου και για μεγάλο διάστημα ανεξέλεγκτου συστήματος, που έγινε γνωστό ως παραδικαστικό κύκλωμα. Είδε τη διάβρωση να μην αφορά μόνον τις μεγάλες υποθέσεις, αλλά ακόμη και τις πιο απλές, τις πιο καθημερινές. Είδε την απίστευτη εικόνα των ρασοφόρων που συναγελάζονταν με δικαστές, πίνοντας καθ’εκάστην καφέ στα γραφεία τους. Είδε απίθανους τύπους να απονέμουν δικαιοσύνη με τη μεζούρα. Και είδε αυτό το τελευταίο καταφύγιό του απέναντι στην ισχύ της εξουσίας και του χρήματος να έχει καταστεί άντρο διαπλοκής εξουσίας και παραγωγής μαύρου πλουτισμού.

Η ύστατη προσδοκία ήταν πως η ηγεσία θα μπορούσε να εγγυηθεί την όποια αυτοκάθαρση. Γι’αυτό ακριβώς η υπόθεση Ρωμύλου Κεδίκογλου δεν αφορά πρωτίστως το πρόσωπό του – ακόμη λιγότερο το εάν είναι Κρητικός ή Αρκάς ή Ακαρνάν. Γι΄αυτό και δεν έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι αποχωρεί σε λίγες εβδομάδες λόγω ορίου ηλικίας. Το να τίθεται ζήτημα ακόμη και για τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου αφορά την καρδιά της Δικαιοσύνης, το δικαίωμά της, ηθικό δικαίωμα, να στέκεται κάθε μέρα με τους εκπροσώπους της απέναντι στον πολίτη και να διεκδικεί την εμπιστοσύνη του. Έτσι δεν είναι πια αίτημα να επιβάλει –θα είναι κρίμα εάν χρειαστεί- ο υπουργός Δικαιοσύνης την διαλεύκανση, πλήρη διαλεύκανση μέχρι την τελευταία σκιά. Το αίτημα είναι να έχει ο ίδιος ο κ. Κεδίκογλου την συναίσθηση του βάρους των προσωπικών του αποφάσεων και επιλογών σε αυτή τη συγκυρία για το κύρος του θεσμού που υπηρέτησε για δεκαετίες και ο οποίος τον τίμησε με το ανώτατο αξίωμά του. Ο κ. Κεδίκογλου δεν πρέπει πια απλώς να δεχθεί – πρέπει να απαιτήσει τον πειθαρχικό έλεγχο για τον εαυτό του, που θα του δώσει, με μια καθαρτήρια κατάληξη, και το διαβατήριο για να κοιτάζει στο μέλλον στα μάτια τους συναδέλφους τους. Και εκείνοι το ίδιο από την έδρα τους τους πολίτες.

Thursday, May 10, 2007

Άλμα στο παρελθόν

Πέμπτη 10 Μαϊου – και η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη ξανά, 5 χρόνια μετά το καλοκαίρι των συλλήψεων της 17 Νοέμβρη και την ώρα ακριβώς που εκείνοι οι συλληφθέντες καταδικάζονται και από το Εφετείο σε πολυετείς ποινές κάθειρξης…

… η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα γενιά τρομοκρατών. Πρόκειται για τους επιγόνους της 17 Νοέμβρη. Για την ακρίβεια είναι μάλλον ένα υβρίδιο 17 Νοέμβρη και ΕΛΑ, αυτός ο Επαναστατικός Αγώνας που υπόσχεται να λυτρώσει τους καταπιεσμένους Έλληνες (και μόλις τελειώσει εδώ και τους άλλους προλετάριους του κόσμου) κι αυτό με απλό τρόπο: ρεζιλεύοντας μερικούς αστυνομικούς φρουρούς, γαζώνοντας κανένα τμήμα, ίσως και σκορπώντας λίγο ακόμη αίμα, σαν αυτό που συσσωρεύτηκε πάνω από την πολιτική ιστορία της χώρας για ένα τέταρτο του αιώνα από το 1975 και τη δολοφονία Γουέλτς.

Για το τρομοκρατικό φαινόμενο λίγα πράγματα μπορεί να κάνει μια κοινωνία. Αλλά η Ελλάδα και οι πολίτες της μπορούν τουλάχιστον να μην κάνουν τα ίδια λάθη που επέτρεψαν 27 χρόνια αιματηρής δράσης στη 17 Νοέμβρη, που όπως αποδείχτηκε δεν ήταν δα και κανένας αστερισμός ανώτερων πνευμάτων. Κυρίως, η Ελλάδα σήμερα πρέπει να αποφύγει δύο καίρια σφάλματα. Το ένα αφορά την Αστυνομία. Η ανικανότητα, η προχειρότητα, η αναποτελεσματικότητα και ο ερασιτεχνισμός ήταν επί δυόμισυ δεκαετίες ο αντικειμενικός σύμμαχος της 17 Νοέμβρη. Το άλλο αφορά την κοινωνία. Είναι κρίσιμο μέσα σε συνθήκες πολιτικής όξυνσης και έντασης του κομματικού ανταγωνισμού, το ανανεωμένο τρομοκρατικό φαινόμενο να μην εξασφαλίσει το είδος της κοινωνικής απάθειας που έγινε παθητική όχι συνενοχή αλλά πάντως αποδοχή του ως συνιστώσας της ελληνικής πραγματικότητας τις δεκαετίες του 70, του 80 και του 90.

Δεν ξέρω πόσο ο Επαναστατικός Αγώνας είναι ίδιος ή διαφορετικός με τη 17 Νοέμβρη ή τον ΕΛΑ. Ξέρω όμως ότι εμείς, με την εμπειρία της 17 Νοέμβρη, δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να είμαστε ίδιοι.

Οι ένστολοι συνδικαλιστές των παραθύρων

Τετάρτη 9 Μαϊου – και ένα ακόμη χαρακτηριστικό της πλήρους διάλυσης στην οποία έχει οδηγηθεί η Ελληνική Αστυνομία, με αποτέλεσμα να συμφωνούν όλοι με την πολιτική της ηγεσία ότι είναι «για τα μπάζα» - κατά το βυρώνειο χαρακτηρισμό…

…ένα ακόμη σύμπτωμα της παραλυτικής ασυναρτησίας είναι η εμφάνιση καθ’εκάστην στα δελτία ειδήσεων διαφόρων και παντοειδών συνδικαλιστικών εκπροσώπων των αστυνομικών. Δεν εξετάζω τώρα εάν είναι λίγο καλύτεροι, ή λίγο χειρότεροι στις τηλεοπτικές επιδόσεις τους ή εάν βρίθουν παρωχημένων αντιλήψεων και ακραίων ανοησιών οι ιστοσελίδες τους – όπως ενός που έχει δημοσιευτεί και γέλασε κάθε πικραμένος. Το θέμα είναι το ίδιο το γεγονός της εμφάνισής τους.

Για πολλά χρόνια ο συνδικαλισμός στην αστυνομία ήταν δημοκρατικό αίτημα. Ασφαλώς και είναι και αυτοί εργαζόμενοι. Ασφαλώς και έχουν δικαίωμα συνδικαλιστικής έκφρασης και εκπροσώπησης. Ασφαλώς και είναι καλό που έχει κάνει η αστυνομία ένα βήμα πέρα από τη λογική του στρατιωτικού σώματος. Ασφαλώς και οι συνδικαλιστές της χρήζουν και αυτοί της προστασίας που παρέχεται από το Σύνταγμα και τους νόμους για να μην είναι έρμαιοι στις διαθέσεις της κάθε ηγεσίας.

Αλλά εδώ αυτοί οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι έχουν πλήρως παρανοήσει το ρόλο τους και το νόημα της ύπαρξής τους, εάν δεν έχουν παραφρονήσει και από τη δόξα (ή τη λόξα) της τηλεοπτικής κάμερας. Οι συνδικαλιστές της Αστυνομίας εκπροσωπούν τους αστυνομικούς ως εργαζομένους και όχι το Σώμα. Κάποιος πρέπει επειγόντως να τους το θυμίσει – και το καλύτερο θα ήταν να το κάνουν αμέσως οι συνάδελφοί τους, τους οποίους συστηματικά εκθέτουν. Μπορούν να μιλούν για τις συνθήκες εργασίας, για την αμοιβή και τις συντάξεις. Δεν έχουν κανένα λόγο για το πώς και εάν τηρείται η τάξη, για τις εντολές που λαμβάνουν και για την αποτίμηση της ποιότητάς της εκτέλεσής τους. Γι΄αυτά η θέσμιση της χώρας έχει προβλέψει άλλα όργανα στα οποία και υπάγονται. Είναι θεσμική κατάχρηση να εκμεταλλεύονται την συνδικαλιστική προστασία για να διατυπώνουν κρίσεις, απόψεις, θέσεις και να δίνουν πληροφορίες χωρίς κόστος και χωρίς καμμία περίσκεψη. Σε τελική ανάλυση, κανείς δεν τους εξουσιοδότησε να κάνουν πολιτική ασφάλειας – εάν θέλουν μπορούν να κατέβουν στις εκλογές και να μας προτείνουν την άποψή τους. Όχι όμως ως ένστολοι, όχι ως αμειβόμενοι.

Αλλά ποιος θα τους βάλει φρένο; Όχι οι συνάδελφοι, αυτοί ελπίζουν πως θα έχουν και εκείνοι κάποια μέρα ένα τηλεοπτικό στασίδι για τα 15 λεπτά δημοσιότητας που τους αναλογούν, όταν θα έχει πάλι καεί το πελεκούδι στο Σύνταγμα ή αλλού. Ούτε όμως η ηγεσία της Αστυνομίας – αυτή είναι ωσεί παρούσα. Και, φυσικά όχι η πολιτική ηγεσία, που βολεύεται άψογα με τον κάθε αστοιχείωτο που παρουσιάζει την πολιτική ασφαλείας της χώρας στα παράθυρα, εις άψογα χωροφυλακίστικα. Την υποκαθιστά στη δουλειά της, αλλά έτσι τη γλιτώνει και από τους κινδύνους. Αν δεν ήταν τα τηλεσυνδικαλιστικά της ομοιώματα, θα έπρεπε να έχει εκείνη κάτι να πει. Τώρα είναι όλοι μέσα στο μεγάλο καζάνι του πολιτικαντισμού, ένστολοι και κουστουμάτοι εξ αδιαιρέτου, και τα ρίχνει ο ένας στον άλλο, εν ενεργεία και εν αποστρατεία και εν πλήρει συμπνοία.

Monday, May 7, 2007

Ο Σαρκοζί και ο Ομπράντοβιτς

Δευτέρα 7 Μαϊου – και χτες το βράδυ κέρδισαν τα φαβορί. Ας δούμε, λοιπόν, γιατί έγιναν φαβορί και γιατί τα όνειρα των αουτσάιντερ είναι συνήθως ρομαντικές οπτασίες που διαλύονται στη συνάντησή τους με την πραγματικότητα.

Ο Σαρκοζί επικράτησε και επικράτησε με άνεση, βυθίζοντας την αντίπαλη παράταξη σε μια κρίση ταυτότητας που ξεκίνησε λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση όχι των αποτελεσμάτων, αλλά των exit polls. Γιατί; Μπορεί κανείς να βρει χίλιες αιτίες, χίλιες δικαιολογίες, χίλιες προφάσεις. Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο Σαρκοζί κέρδισε για τον πιο απλό από τους λόγους. Γιατί η Γαλλία είναι πια δεξιά. Ένας δεξιός πρόεδρος σε μια δεξιά χώρα. Μέχρι τη νικητήρια ομιλία του, ενωτική και σφαγιαστική με το βαμβάκι απέναντι στην Αριστερά, καθώς ζήτησε από τους οπαδούς του να φανούν «γενναιόδωροι και αδελφικοί» έναντί της, ο Σαρκό ήταν ένας πραγματικός δεξιός που δεν ντράπηκε να το πει – ούτε στη λέξη, ούτε στο πρόγραμμα, ούτε (κυρίως) στο στυλ. Ζήτησε μια καθαρή εντολή για αλλαγές. Το 1981, η Γαλλία έδινε εντολή για αλλαγή στο Φρανσουά Μιτεράν – «εδώ και τώρα», όπως ήταν τότε το σύνθημα. Σήμερα την αλλαγή, τη ρήξη έχει υιοθετήσει και αντιπροσωπεύει ο Σαρκοζί. Έχει μια πρόταση: δεξιά πρόταση, καθαρή πρόταση. Έχει απαντήσεις στις πιο κρίσιμες ερωτήσεις, τις ερωτήσεις που δεν σηκώνουν κάτι παραπάνω από ένα ναι ή ένα όχι.

Το πρόβλημα της γαλλικής και της ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι πως μοιάζει απελπιστικά με τη Σεγκολέν. Είναι συμπαθής, είναι ευπρεπής, έχει τη γκριζαρισμένη γοητεία της ωριμότητας – αλλά έχει μαζί και τις αμφιταλαντεύσεις της, τα αδιέξοδά της, την κρίση ηλικίας, τις αμφιβολίες για το μέλλον και τις τύψεις για το παρελθόν. Είναι ειλικρινής στην αβεβαιότητά της και ασφαλώς δεν έχει το δυναμισμό, ούτε μαζί και τον κυνισμό, του ανερχόμενου κύματος. Και, προπάντων, δείχνει να μην πιστεύει στον εαυτό της, όταν ζητάει να την πιστέψουν οι άλλοι.

Το πρόβλημα της γαλλικής, όπως και της ευρωπαϊκής Αριστεράς, είναι βαθιά πολιτικό. Είναι το πρόβλημα της μετάβασης από τα συστήματα ιδεών στα συστήματα διαχείρισης. Το 35ωρο είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Προέκυψε από τις καλύτερες προθέσεις, δημιούργησε άλλη μια αδράνεια στη γαλλική κοινωνία και οικονομία, που είναι ήδη γεμάτη αγκυλώσεις του παρελθόντος. Δούλεψε καλά στις επιχειρήσεις της τεχνολογίας αιχμής, εκεί όπου η ποσότητα της εργασίας μετρά λίγο και η ποιότητα κρίνει τα πάντα. Κατέστρεψε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν προσαρμοστεί ακόμη στο νέο μοντέλο – και ήταν χιλιάδες. Δεν υπάρχουν πια μέτρα που να είναι κατάλληλα για όλους, είναι η εποχή που το καθετί κρίνεται στην αποτελεσματικότητά του κατά περίπτωση, είναι το τέλος της μακροσκοπικής πολιτικής: αυτό είναι το πραγματικό νόημα της ευελιξίας.

Αλλά δεν κέρδισε μόνο ο Σαρκοζί. Κέρδισε και ο Παναθηναϊκός. Το γιατί έχει αντίστοιχο πολιτικό ενδιαφέρον. Η Ελλάδα, μια μικρή χώρα, μπορεί να έχει την κορυφαία επιχείρηση σε ένα άκρως ανταγωνιστικό κλάδο της αθλητικής βιομηχανίας: το μπάσκετ. Και να είναι πρώτη συστηματικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πώς; Κάνοντας επενδύσεις, σταθερά και σε βάθος χρόνου, διατηρώντας ένα πετυχημένο μάνατζμεντ στην ομάδα χωρίς να το αμφισβητεί στην πρώτη ήττα, και έχοντας εργαζομένους που σέβονται και ευχαριστιούνται τη δουλειά και την παχυλή αμοιβή τους. Να, για παράδειγμα, αυτός ο Διαμαντίδης που παίζει άμυνα –και παρατάσσεται μπροστά στους αντιπάλους σαν την πρώτη γραμμή των ΜΑΤ απέναντι στους διαδηλωτές- δεν μου φάνηκε χτες το βράδυ να παίζει σα να έκανε αγγαρεία…

Friday, May 4, 2007

Ξέρεις ποιός είμαι εγώ, ρε;

Παρασκευή 4 Μαϊου – και είναι προφανές ότι η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Το θέμα δεν είναι εάν έχει αρχίσει, το θέμα πια είναι πόσο θα διαρκέσει.

Ξέρουμε, επίσης, τι θα δούμε σε αυτή την προεκλογική περίοδο. Θα δούμε μια αναμέτρηση προσώπων, μια ατομική αναμέτρηση, μια μετωπική σύγκρουση αρχηγών. Έχω την εντύπωση ότι το επιλέγουν και οι δύο, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Ο κ. Καραμανλής δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ακούει όλους τους έμπιστους συμβούλους του, εκείνους που σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη και εκείνους που του εισηγούνται για την πολιτική και την επικοινωνία, να του λένε πως μέσα σε μια βαθιά κρίση αξιοπιστίας στην οποία επί δύο μήνες βύθισε την κυβέρνηση η υπόθεση των ομολόγων, ο ίδιος και η προσωπική του απήχηση στο εκλογικό σώμα είναι το βασικό ατού για το κόμμα του στην προσπάθεια επανεκλογής. Η υπόθεση των ομολόγων υπήρξε για τον κ. Καραμανλή μια εμπειρία. Συνεπέρανε πως καλύτερα να εκτεθεί ο ίδιος στη σύγκρουση έστω με τον κίνδυνο μιας φθοράς, παρά να διακινδυνεύσει μια φθορά χωρίς την προσωπική του συμμετοχή, χρεωμένη στην απουσία και ανεξέλεγκτη ως προς την παρακολούθηση των στοιχείων της κρίσης, όπως συνέβη το προηγούμενο δίμηνο.

Ο κ. Παπανδρέου κάνει από διαφορετικό δρόμο την ίδια επιλογή. Για πρώτη φορά από την φάση παροξυσμού της υπόθεσης των υποκλοπών, το θέμα των ομολόγων, η παράταση της κρίσης και η αμηχανία των χειρισμών έδωσαν στον κ. Παπανδρέου μια πραγματική πιθανότητα να διεκδικήσει την εκλογική νίκη. Η στρατηγική της σύγκρουσης των προσώπων του δίνει ένα πλεονέκτημα σε κάθε περίπτωση. Εκτιμά πως από αυτή την αναμέτρηση, ακόμη και εάν δεν επικρατήσει στις εκλογές, θα έχει αναδειχθεί η προσωπική του παρουσία, το ατομικό του προφίλ, η αντιστικτική ανάδυσή του στο επίπεδο της δυνατότητας ανάληψης της πρωθυπουργίας. Θα γίνει, δηλαδή, μετά από μακρά περίοδο αμφισβήτησης στο εσωτερικό του κόμματός του ο αυτονόητος πόλος συσπείρωσης, η αυτόματη εναλλακτική λύση για την Πρωθυπουργία. Ο κίνδυνος που αναλαμβάνει είναι προφανώς η προσωπική χρέωση μιας αρνητικής επίδοσης.

Όλα αυτά είναι ωραία και ευεξήγητα από στρατηγική άποψη, ανεβαίνουν και τα πολιτικά γράδα και αποκτά η ζωή ενδιαφέρον για κάτι πολιτικά ή δημοσιογραφικά junkies, που γι αυτά η μυρωδιά των εκλογών είναι ελιξήριο νεότητας. Έχει όμως μια θεσμική παρενέργεια. Το πολιτικό μας σύστημα είναι ήδη στο έπακρο πρωθυπουργοκεντρικό. Η μετωπική αρχηγών στην πορεία προς τις εκλογές οδηγεί τη χώρα σε ένα υβρίδιο προεδρικής δημοκρατίας – με χαρακτηριστικά όπως αυτά της γαλλικής πολιτικής σκηνής, χωρίς το αντίστοιχο θεσμικό υπόβαθρο. Είναι μια θεμιτή επιλογή. Εδώ όμως δεν συμβαίνει ως επιλογή, αλλά με τη μορφή της διολίσθησης και της θεσμικής απόκλισης.

Thursday, May 3, 2007

Μικρά Ασία και μεγάλη Ευρώπη

Πέμπτη 3 Μαϊου – και το debat της Γαλλίας, το τετ α τετ Σαρκοζί-Ρουαγιάλ, μπορεί να μην έκρινε το νικητή των εκλογών της Κυριακής. Έκρινε όμως την τύχη της Τουρκίας στην Ευρώπη. Δεν έχει νόημα πια να γελιόμαστε, δεν έχει νόημα να κοροϊδεύουμε τους Τούρκους: η πόρτα της πλήρους ένταξης είναι πια κλειστή.

Ο Σαρκοζί το είπε χωρίς περιστροφές. "Εάν εκλεγώ θα αντιταχθώ στην είσοδο της Τουρκίας στην Ένωση". Τόσο απλά. Με το επιχείρημα ότι ανήκει στη Μικρά Ασία (έτσι ακριβώς το είπε) και δεν είναι διατεθειμένος να εξηγήσει στους Γάλλους μαθητές στη γεωγραφία ότι τα σύνορα της Ευρώπης βρίσκονται στο Ιράκ και τη Συρία. Είναι ένα απλό, απλοϊκό θέλετε;, επιχείρημα, είναι όμως και βαθιά πολιτικό. Μια Ευρώπη που εκτείνει τα σύνορά της έως τον Ευφράτη δεν ενσωματώνει το όραμα του Μεγαλέξαντρου. Μάλλον εγκαταλείπει –σε αυτό δύσκολα θα δώσει κανείς άδικο στο Σαρκοζί- το όραμα της πολιτικής Ευρώπης, δηλαδή της σύγκλισης, της εμβάθυνσης, όπως αποκαλείται στην ευρωπαϊκή ορολογία, που δεν μπορεί να μην φτάσει και έως την αμυντική συνεργασία. Προφανώς στο ορατό μέλλον η Ευρώπη δεν θα έχει την υλική ούτε την πολιτική δυνατότητα για κάτι τόσο «παγκοσμιοποιημένο».

Η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να προσυπογράψει αυτό το επιχείρημα. Και η Ευρώπη δεν έχει κανένα λόγο να δηλώσει σήμερα την υπαναχώρησή της, που οι κατά συγκυρία συγκλίνουσες τάσεις (φιλοευρωπαϊκές, ανανεωτικές και ήπια ισλαμιστικές) δίνουν μάχη επιβίωσης απέναντι στην απειλή των στρατηγών. Κλείνοντας τώρα την πόρτα, η Ευρώπη θα τραβούσε το χαλί κάτω από τα πόδια του Ερντογάν και ο Ερντογάν είναι κατά πασιφανή πια τρόπο η καλύτερη εκδοχή ηγεσίας που μπορεί να ελπίζει για την Τουρκία και η Ελλάδα και η Ευρώπη.

Εξίσου όμως δεν μπορεί κανείς και να κλείνει τα μάτια στην αλήθεια. Η αλήθεια είναι πως εάν εκλεγεί ο Σαρκοζί η Γαλλία θα πει όχι στην Τουρκία κι αν εκλεγεί η Σεγκολέν οι Γάλλοι στο δημοψήφισμα θα πουν πάλι όχι στην Τουρκία. Θα νιώσουν όλοι ανακουφισμένοι που το Παρίσι θα αναλάβει το πολιτικό κόστος της άρνησης, μιας άρνησης που σε τελική ανάλυση όλοι την είχαν εξαρχής δεδομένη αλλά κανείς δεν βρισκόταν να αναδεχθεί το βάρος της. Και το τέλος της προοπτικής της ένταξης, όταν μάλιστα θα έχει γείρει αποφασιστικά η πλάστιγγα στην Τουρκία σε βάρος του απαρχαιωμένου κεμαλισμού, θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην αναζήτηση μιας ειδικής σχέσης. Χάνοντας την πλήρη ένταξη, η Τουρκία θα αναζητήσει και θα διεκδικήσει με αξιώσεις κάποιο πολιτικό αντίτιμο. Η Ελλάδα μπορεί να αρχίσει να προετοιμάζεται για αυτή την εξέλιξη – που δεν συνιστά μικρότερη πρόκληση για την ελληνική πλευρά από την ίδια την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας.

Wednesday, May 2, 2007

Τουρκικά διλήμματα

Τετάρτη 2 Μαΐου – και βλέπω σήμερα στον τύπο, σε δύο μεγάλες εφημερίδες όπως η Καθημερινή και ο Ελεύθερος Τύπος, να διατυπώνεται επιγραμματικά το δίλημμα που ζει η Τουρκία μετά το δικαστικό προνουντσιαμέντο των στρατηγών, που ακύρωσαν δια των εκπροσώπων τους τη διαδικασία εκλογής του Γκιουλ στην προεδρία της Δημοκρατίας. Το δίλημμα έχει ως εξής: «Μαντίλα ή τανκς».

Νομίζω ότι αυτή είναι μια παραπλανητική ανάγνωση της σύγκρουσης που διεξάγεται σήμερα στην Τουρκία. Για την ακρίβεια είναι η σύνοψη του επιχειρήματος των στρατηγών, είναι η ανάγνωση της πολιτικής κατάστασης που προτείνει το στρατιωτικό κατεστημένο. Λέει εν ολίγοις ότι ο κ. Ερντογάν εκφράζει μια ύπουλα ήπια, σχετικά χαμηλών τόνων στην έκφρασή της αλλά όχι γι’αυτό λιγότερο αδιάλλακτη στις προθέσεις της, εκδοχή του ισλαμικού κινήματος. Μην τον βλέπετε έτσι, είναι λύκος με αρνίσια μαντίλα ή προβιά τελοσπάντων – λένε οι στρατηγοί και το λένε πια εξίσου στην τουρκική κοινή γνώμη και στη Δύση. Ξαναπροβάλλονται με όρους των προηγούμενων δεκαετιών ως η μοναδική εγγύηση και το τελευταίο ανάχωμα απέναντι σε ένα ισλαμικό κίνημα που χωρίς αυτούς θα ενοποιηθεί από το Ιράν έως τις ακτές του Αιγαίου και θα φτάνει μέχρι το εσωτερικό της ευρωπαϊκής ένωσης με την επιρροή του, για παράδειγμα, στους Τούρκους της Βουλγαρίας.

Το πρόβλημα για τους στρατηγούς και την Τουρκία, όμως, είναι η εσωτερική αντίφαση αυτού του επιχειρήματος. Αν η φορά είναι φιλοδυτική –και πια αυτή η λέξη δεν είναι συνώνυμο του φιλοαμερικανική ή του φιλοατλαντική- αν δηλαδή υπάρχει πραγματικά μια δύναμη που θέλει την προσέγγιση με την Ευρώπη, αυτή είναι οι λάιτ ισλαμιστές του Ερντογάν. Για δικούς τους λόγους; Για να μπορούν να φορούν τη μαντίλα ως ανθρώπινο δικαίωμα με ευρωπαϊκό διαβατήριο; Για να μπορούν να εκφράζουν τα καταπιεσμένα και στερημένα πολιτικής πρόσβασης στο σύστημα στρώματα της Ανατολίας; Έστω κι έτσι. Αλλά πάντως αυτοί είναι σήμερα οι Τούρκοι ισλαμιστές κι αυτή είναι η ατζέντα τους.

Αντιθέτως, οι στρατηγοί δεν έχουν να προτείνουν παρά την απεγνωσμένη προσπάθεια συντήρησης ενός φθαρμένου και βαθιά διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος, με σκληρό κρατικό έλεγχο στα πάντα, μαζί και στην οικονομία, που δεν μπορεί να αντέξει στους όρους του ανοίγματός της προς τον κόσμο. Στην ουσία θέλουν μια τουρκικού τύπου εκδοχή του κινεζικού μοντέλου –κλειστό πολιτικό σύστημα, ανοιχτή οικονομία- χωρίς να έχουν ούτε το πολιτικό όραμα, ούτε τον ηγέτη τύπου Ντενγκ, ούτε την κοινωνική νομιμοποίηση. Θέλουν να επιβραδύνουν την έλευση του μοιραίου τέλους του κεμαλισμού, που γράφεται από τη στιγμή που φάνηκε η πιθανότητα να υπάρχει μη κεμαλική κυβέρνηση χωρίς αυτό αμέσως και αυτοδικαίως να σημαίνει το τέλος του κοσμικού κράτους.

Το δίλημμα για την Τουρκία δεν είναι «μαντίλα ή τανκς». Είναι «ισλαμικός εκσυγχρονισμός ή κεμαλική αναπαλαίωση».

Ιφιγένεια στο Κιλκίς

Δευτέρα 30 Απριλίου – και οι επόμενες μέρες είναι οι πιο κρίσιμες για την κυβέρνηση στην υπόθεση των ομολόγων. Ας μην φανεί παράδοξο. Μπορεί να υπάρχει ένας στεναγμός ανακούφισης, μπορεί να υπάρχει πια το ακλόνητο επιχείρημα που ζητούσε η βάση «να, παραιτήθηκε επιτέλους κάποιος», μπορεί η Κοινοβουλευτική Ομάδα να έχει τη δυνατότητα να εκδράμει στις εκλογικές περιφέρειες με λιγότερη αγωνία για τη συνάντηση στο καφενείο, αλλά η πραγματικότητα είναι πως όλα αυτά αντί να κατεβάζουν, ανεβάζουν τον πήχυ των προσδοκιών και αναδεικνύουν την παραίτηση ή, για την ακρίβεια, απόλυση Τσιτουρίδη σε πολιτικό στοίχημα πρώτης γραμμής.

Τι θα κρίνει την απόδοση αυτού του στοιχήματος; Τρία πράγματα.
Πρώτον: πώς θα εισπράξει η κοινή γνώμη την εκπαραθύρωση ενός υπουργού μετά από 60 ολόκληρες ημέρες που η κυβέρνηση περνούσε του λιναριού τα πάθη με τον ίδιο να σφυρίζει αδιάφορα στη μέση; Θα δει σε αυτό μια λύτρωση, ή θα προτιμήσει κάποια άλλη εκδοχή, ας πούμε ότι χάθηκαν τα πολιτικά ρεφλέξ ή πως το σκληρό σύστημα προστατεύει τους βαλλόμενους και δεν τους εγκαταλείπει παρά μόνο όταν είναι πια αδύνατη η υπουργική ή πολιτική τους επιβίωση;
Δεύτερο: πώς θα εκτιμήσει η κοινή γνώμη το γεγονός ότι ο κ. Τσιτουρίδης παραιτήθηκε όχι για την υπόθεση των ομολόγων αλλά για την επιλογή ενός συνεργάτη; Θα πιστέψει αυτή την εκδοχή; Θα την αποδεχθεί και θα την ενσωματώσει στη λογική της ως πράξη πολιτικής ευθιξίας και πρωθυπουργικής ευαισθησίας ή θα την απορρίψει ως υποκριτική αναγόρευση του Σάββα σε αποδιοπομπαίο τράγο επειδή κάποιοι –κατά την έκφραση των ημερών- πιάστηκαν με τη γίδα;
Και, τέλος, το πιο σημαντικό από όλα: έχει φτάσει πραγματικά στο τέλος της η υπόθεση των ομολόγων ή θα ακολουθήσουν κι άλλες αποκαλύψεις, κι άλλα στοιχεία, που θα αναζωπυρώσουν τη συζήτηση γύρω από το κεντρικό θέμα, το οποίο δεν είναι η ποιότητα των συνεργατών του κ. Τσιτουρίδη (για την οποία είχαμε μια ιδέα και η κυβέρνηση και οι πολίτες), αλλά τα Ταμεία για τα οποία φαίνεται πως δεν έχουμε ιδέα τι συμβαίνει ούτε οι πολίτες, ούτε η κυβέρνηση, ούτε καν όλες οι διοικήσεις τους.

Ένα μείζον νέο στοιχείο και η θυσία Τσιτουρίδη δεν θα είναι καθαρτήρια. Αυτή θα είναι η αγωνία των επομένων ημερών.