Μειοψηφικός δικομματισμός;

Τρίτη 8 Ιανουαρίου – και, πέρα από την πληθωριστική τους χρήση, οι δημοσκοπήσεις παραμένουν η πιο αξιόπιστη καταγραφή των τάσεων στο εκλογικό σώμα. Αυτή η σφυγμομέτρηση, όμως, που δημοσιοποίησε αργά χτες το βράδυ ο Αντέννα, της Metron Analysis, είναι κάτι παραπάνω. Είναι η πρώτη αριθμητική αποτύπωση μιας κατάστασης που πηγαίνει πολύ πέρα από την κρίση δυσπιστίας έναντι του πολιτικού συστήματος της χώρας. Είναι η πρώτη αριθμητική αποτύπωση μιας κατάστασης που πηγαίνει πέρα και από την διαπιστωμένη αναντιστοιχία ανάμεσα στις προσδοκίες, τις αγωνίες ή τις επιθυμίες της κοινωνίας και τις δυνατότητες ανταπόκρισης του πολιτικού συστήματος. Τώρα, υπάρχει μια ποιοτική διαφορά: εμφανίζεται κάτι που δεν έχει εμφανιστεί ποτέ ξανά στη μεταπολίτευση κι αυτό είναι το φάσμα ενός μειοψηφικού δικομματισμού.

Τα δύο μεγάλα κόμματα, οι ακρογωνιαίοι λίθοι του συστήματος της μεταπολίτευσης, που οδήγησε τη χώρα στη δημοκρατική ομαλότητα ουσιαστικά για πρώτη φορά από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, συγκεντρώνουν μετά βίας λίγο πάνω από το 50% και με σαφή καθοδική πορεία. Το «καθοδική» δεν αποδίδει την αλήθεια. Όσο κι αν θέλει κανείς να είναι συγκρατημένος στις διατυπώσεις, η πραγματικότητα είναι περισσότερο κοντά στην «κατάρρευση». Δεν είναι ίσως ακόμη μια «κατάρρευση ψήφου» - δημοσκοπήσεις είναι… Μετά βεβαιότητος όμως μπορεί κανείς να μιλά πια για «κατάρρευση εμπιστοσύνης».

Τα δύο κόμματα πέφτουν μαζί. Πέφτουν μαζί σε μια κρίση που είναι καθαρά και αποκλειστικά κυβερνητική. Στη φυσιολογική λειτουργία του συστήματος, ένα μέρος τουλάχιστον της φθοράς της εξουσίας θα έπρεπε να την καρπώνεται το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν συμβαίνει. Και όχι απλώς αυτό. Πέφτει κιόλας. Δεν έκανε κάτι για να αποδοκιμαστεί – κι όμως αποδοκιμάζεται κι αυτό. Γιατί;

Νομίζω πως η μόνη δυνατή ερμηνεία είναι ότι έχει αλλάξει η αντίληψη της ευρείας κοινωνίας για το τι είναι αυτά τα κόμματα. Δεν τα βλέπει πια ως εναλλακτικές λύσεις για μια έγκυρη άσκηση εξουσίας, ως λύσεις διακυβέρνησης. Τα βλέπει, αντιθέτως, ως διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος, ή για την ακρίβεια, ως διαφορετικές όψεις του ίδιου προβλήματος. Τα αντιμετωπίζει δηλαδή, ως «σύστημα». Και το σύστημα αυτό εμφανίζεται χωρίς δυναμική, χωρίς εσωτερικές δυνατότητες ανανέωσης, να κατατρώει τις σάρκες του, να κάνει ασκήσεις αυτοσυντήρησης και να βυθίζει τις προσδοκίες μιας κοινωνίας και μιας χώρας, που –κατά τα άλλα- έχει πολλά και μεγάλα πλεονεκτήματα σήμερα, πέρα από τα πολλά και μεγάλα προβλήματα. Έχει ανθρώπους, έχει χρήματα, έχει μαζί της μια σχετικά ευνοϊκή διεθνή συγκυρία. Και αναζητεί ηγεσία, που θα της δώσει στόχους και πορεία.