Το τέλος του παιχνιδιού (και η αρχή ενός άλλου)

Δευτέρα 12 Νοεμβρίου – και, πέρα από τα προφανή περί «καθαρής εντολής», υπάρχουν μερικά ακόμη πολύ ενδιαφέροντα πολιτικά συμπεράσματα από τη χθεσινή μέρα.

Το πρώτο αφορά το ίδιο το ΠΑΣΟΚ ως φορέα. Το ΠΑΣΟΚ είναι το μεγάλο πολιτικό φαινόμενο της μεταπολίτευσης. Η έκταση της συμμετοχής σε μια εσωτερική εκλογική διαδικασία, στη χειρότερη στιγμή της διαδρομής του κόμματος, έδειξε προπάντων το κοινωνικό βάθος και τη διάρκεια του οργανισμού που κληροδότησε ο Ανδρέας Παπανδρέου στους επιγόνους του. Και ως προς τα δύο σκέλη: εξίσου δηλαδή την αντοχή της κοινωνικής αναφοράς αλλά και την αντοχή της ιδρυτικής παρουσίας του για ευρύτατα στρώματα της λαϊκής εκλογικής βάσης και μάλιστα για εκείνα που παραμένουν συσπειρωμένα γύρω του, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις του πολιτικού του κύκλου, ακόμη και ανεξάρτητα από τις πολιτικές πλατφόρμες που εκφράζουν οι διαφορετικές ηγετικές προτάσεις – το 96, το 2004, το 2007.

Το δεύτερο συμπέρασμα αφορά τη σχέση των Ελλήνων με την πολιτική. Αδιάφοροι, του «καναπέ», απολιτίκ – όσο και να περιγράφονται σε φάση απεξάρτησης από την παραδοσιακή πολιτική, οι Έλληνες παραμένουν συνδεδεμένοι με αυτήν περισσότερο από τους περισσότερους Ευρωπαίους. Και τους αρέσει να ψηφίζουν, να έχουν λόγο – δεν λέω «συμμετέχουν» γιατί ο όρος έχει μερικές παραπάνω απαιτήσεις που για την ώρα δεν έχουν εκπληρωθεί. Όταν τους δίνεις ψήφο, όταν τους δίνεις το δικαίωμα, το ασκούν – δεν αφήνουν άλλους να αποφασίσουν γι’ αυτούς. Από την άποψη αυτή, νομίζω, ότι σήμερα βρίσκονται σε φάση υποχώρησης οι εκτιμήσεις πως το πολιτικό σύστημα έχει εξαντλήσει τα όριά του και τα όρια της υπομονής του εκλογικού σώματος.

Ο κ. Παπανδρέου ασφαλώς έχει κάθε λόγο να αισθάνεται ικανοποιημένος και ενισχυμένος – και αυτό το χρωστά αφενός στη δική του στάση μέσα στη δίνη της εσωκομματικής κρίσης, την ώρα που παίχτηκε ταυτόχρονα το πολιτικό του μέλλον και η υστεροφημία του, και αφετέρου στους αντιπάλους του, ιδιαίτερα στον κ. Βενιζέλο. Όχι επειδή έχασαν – αλλά επειδή του έδωσαν την ευκαιρία να βγει νικητής από μια πραγματική πολιτική αναμέτρηση. Αρκεί να σκεφθεί κανείς πώς θα ήταν ο κ. Παπανδρέου εάν είχε υλοποιηθεί η πρόταση «επαναβεβαίωσης» της ηγεσίας του – κατά τη γνωστή φράση του το βράδυ των εκλογών. Ποια θα ήταν η συμμετοχή, ποιο θα ήταν το κοινωνικό ενδιαφέρον και –ακόμη σημαντικότερο- πόσο θα ήταν το πολιτικό κεφάλαιο που θα είχε συσσωρεύσει σε σύγκριση με τα αποθέματα που σχημάτισε από την ουσιαστική αναβάπτισή του σε μια ευρεία κοινωνική κάλπη. Έχοντας διατυπώσει ανοιχτή διαφωνία με το συγκεκριμένο τρόπο ανάδειξης προέδρου, δεν μπορεί κανείς να μην αναγνωρίσει τη σημασία ενός ανοίγματος στην κοινωνία, ιδιαίτερα όταν αυτή δείχνει να εκτιμάει και να διψάει για ανοιχτή, διαφανή πρόσβαση στα κομματικά πράγματα.

Και, τέλος, επιτρέψτε μου να συγκαταλέγω στους κερδισμένους της χθεσινής μέρας τον κ. Καραμανλή. Είναι ο πρόσφατα εκλεγμένος ηγέτης της, με επίσης «καθαρή εντολή» και είναι μια ευκαιρία γι’αυτόν η σημερινή συνθήκη της επιστροφής στην πραγματική πολιτική, μακριά από το νοσηρό κλίμα της εσωστρέφειας. Οι όροι του παιχνιδιού έχουν ξεκαθαρίσει. Ωρα να παιχτεί…