Διλήμματα ήττας, προβλήματα νίκης

Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου – και στις αρχές του καλοκαιριού, ο Κώστας Σημίτης, που εξελίχθηκε χθες σε επίμαχο πρόσωπο για το ΠΑΣΟΚ, σε μια μάλλον παράδοξη αναβίωση της ιστορικότητας του κόμματος, είχε γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό Μεταρρύθμιση. Σας διαβάζω ένα απόσπασμα:

«Πολιτική, δεν είναι ένα συνονθύλευμα υποσχέσεων με μόνο γνώμονα την δημιουργία εντυπώσεων για την αναρρίχηση στην εξουσία. Δεν είναι ένας γυμνός τακτικισμός με οδηγό το τι λένε οι δημοσκοπήσεις προκειμένου να διατηρηθούμε στην εξουσία. Πολιτική, είναι το σχέδιο για το πώς θέλουμε να διαμορφώσουμε την κοινωνία στην οποία ζούμε.»

Αυτή η διαπίστωση έχει μια άμεση στρατηγική συνέπεια, που –νομίζω- είναι στη βάση της κρίσης που περνά σήμερα το ΠΑΣΟΚ. Γράφει στο ίδιο άρθρο: «Η πολυσυλλεκτική τακτική, που μερικοί θεωρούν ως ορθή, έχει εξαντλήσει τα όριά της.» Περί αυτού πρόκειται. Το ΠΑΣΟΚ έχει να αποφασίσει, με τη βαριά σκιά της ήττας (αλλά πάντοτε και παντού τέτοιες μεγάλες αποφάσεις στη σκιά μιας εκλογικής ήττας παίρνονται…)

…έχει να αποφασίσει, λοιπόν, ποιά θα είναι η φυσιογνωμία του στο μέλλον. Πρώτο ερώτημα: μπορεί να επιβιώσει ο πολυσυλλεκτικός του χαρακτήρας μέσα στις νέες συνθήκες, τις οποίες ευνόησε επιπλέον ο εκλογικός νόμος που το ίδιο έφτιαξε; Αν φτιάχνει ένα νόμο που ευνοεί τις συμμαχίες κομμάτων σημαίνει πως βλέπει τον εαυτό του ως πυρήνα ενός ευρύτερου κεντροαριστερού συνασπισμού – αλλά χωρίς να έχει αναλάβει κάποια πρωτοβουλία σε αυτή την κατεύθυνση. Την πρωτοβουλία την ανέλαβε ένα πλήθος ψηφοφόρων του με τη μετακίνησή του προς τους πιθανούς μελλοντικούς εταίρους σε ένα τέτοιο σχήμα.

Η κεντρική επιλογή, λοιπόν, είναι εάν το ΠΑΣΟΚ βλέπει το μέλλον του πολιτικού σκηνικού με επιβίωση και επιβεβαίωση του δικομματισμού ή με ανατροπές και πέρασμα σε μια φάση διπολισμού. Εάν βλέπεις δικομματισμό, διαλέγεις αρχηγό με όρους μετωπικής σύγκρουσης. Εάν διπολισμό, διαλέγεις με όρους σύνθεσης και ανοίγματος – αφού βέβαια πρώτα διαλέξεις προς τα πού θα κάνεις το άνοιγμα. Σε κάθε περίπτωση, διαλέγεις αρχηγό με ατζέντα πολιτική. Αν μπορεί, όπως έγινε παλιότερα, να δημιουργήσει όρους διεξαγωγής της πολιτικής συζήτησης και των συγκρούσεων μέσα στο κομματικό πλαίσιο, τόσο το καλύτερο για ένα κόμμα – αλλά αυτό πια δεν είναι απαραίτητο.

Μια τέτοια επιλογή μπορεί να οδηγεί από το τέλος της πολυσυλλεκτικής πολιτικής, που έγραφε ο Σημίτης, στο τέλος των πολυσυλλεκτικών κομμάτων. Ακούω μια υπόκωφη ευφορία στην κυβερνητική παράταξη για το μεγάλο κλυδωνισμό που περνά ο μεγάλος αντίπαλος. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Η οριακή εξέλιξη είναι μια πολιτική σύγκρουση έως τη διάσπαση – για την ώρα μόνον σενάριο. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως η Ν.Δ., κερδισμένη των εκλογών, θα είχε ευκολότερο έργο μέσα σε συνθήκες διάλυσης του μεταπολιτευτικού πολιτικού μοντέλου. Όταν οι σφαίρες αρχίσουν να σφυρίζουν, κανείς δεν είναι ασφαλής, κανείς δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο – ούτε από τους πρωταγωνιστές, ούτε από τους θεατές.