Ψηφοφόροι χωρίς εξαρτήσεις

Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου – μία και μία για προεκλογική εκστρατεία και τώρα που φτάνουμε ασθμαίνοντες στο νήμα ώρα να δούμε πού θα κριθεί η νίκη είτε είναι καθαρή, είτε με φωτο-φίνις.

Υπάρχουν κάποια τμήματα του εκλογικού σώματος που η ψήφος τους θα έχει ένα αυξημένο ειδικό βάρος σε αυτές τις περίεργες, ασυνήθιστες και φορτισμένες κάλπες. Πρώτα από όλους είναι οι νέοι ψηφοφόροι. Όχι μόνο γιατί προσέρχονται για πρώτη φορά πίσω από το παραβάν, κανείς δεν έχει μετρήσει την εκλογική τους συμπεριφορά, δεν περιλαμβάνονται στα δείγματα και επομένως δεν μπορούν να γίνουν συγκρίσεις. Ο αστάθμητος παράγοντας αφορά εξίσου το πνεύμα των νέων ψηφοφόρων και τις συνθήκες μέσα στις οποίες παίρνουν το βάπτισμα της κάλπης. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα γενικής αμφισβήτησης του πολιτικού συστήματος, που δεν αφορά πια μόνο την κατεστημένη, και συχνά παθολογική, σχέση του με την εξουσία, αλλά και τις ικανότητές του στην ίδια την άσκησή της, κανείς δεν ξέρει εάν αυτοί οι νέοι θα επιλέξουν κυρίως μια από τις βασικές εναλλακτικές προτάσεις εξουσίας, ή εάν θα ενισχύσουν τις φυγόκεντρες τάσεις του δικομματισμού, ή πάλι εάν θα προτιμήσουν μια καθαρή ψήφο διαμαρτυρίας, του τύπου του λευκού, του άκυρου, των κομμάτων της εκκεντρικότητας ή πάλι νέτα-σκέτα την αδιάφορη ή τη συνειδητή αποχή. Η στάση τους είναι τόσο σημαντική όσο και αδιευκρίνιστη ακόμη τρία 24ωρα πριν από την Κυριακή των εκλογών.

Η δεύτερη ομάδα ψηφοφόρων είναι οι κατεξοχήν ακροατές μας. Οι πολίτες των αστικών κέντρων και ιδιαίτερα της Αθήνας. Οι προηγούμενες εκλογές είχαν κριθεί κατεξοχήν στην περιφέρεια, από όπου η γενική τάση είχε μεταδοθεί στην πρωτεύουσα. Αυτή τη φορά όλοι γνωρίζουν και όλοι αναγνωρίζουν πως ισχυρή τάση, σαφές πολιτικό ρεύμα, δεν υπάρχει. Επομένως, πολλά θα καθορίσει η επιβίωση αυτής της ασάφειας και μέσα στο διαφανές κουτί, εάν δηλαδή η ψήφος αυτή θα διαχυθεί με ένα γενικά ισόρροπο τρόπο, ή εάν θα υπάρξουν την τελευταία στιγμή δυναμικές που θα κάνουν την πλάστιγγα να γείρει αποφασιστικά στη μία ή την άλλη πλευρά. Από τις εκλογές του 2000 είχαμε να περιμένουμε με τόσο ενδιαφέρον τις ομιλίες των αρχηγών στην πρωτεύουσα, ενώ οι σχετικά χαμηλές εκλογικές θερμοκρασίες είναι άλλη μια παράμετρος που η επίπτωσή της δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί.

Και τέλος, υπάρχει άλλη μια ομάδα ψηφοφόρων που δεν νομίζω ότι έχει ακόμη επαρκώς διαγνωστεί. Είναι, ας το πούμε με μια περίφραση, οι ψηφοφόροι μειωμένης εξάρτησης από το κομματικό σύστημα. Ο κομματισμός, το είπε τις προάλλες και ο Γιώργος Σουφλιάς, παραμένει η βασική γάγγραινα του μεταπολιτευτικού μοντέλου διοίκησης της χώρας. Αλλά τα πράγματα δεν μένουν στάσιμα, δεν είμαστε μια νησίδα στις παγκόσμιες εξελίξεις. Οι ρυθμοί της οικονομίας προπορεύονται σημαντικά εκείνων της πολιτικής. Το άνοιγμα της οικονομίας, όμως, έχει σαφές κοινωνικό και πολιτικό αποτέλεσμα. Με πολύ βραδύ τρόπο, όμως και η εσωτερική αγορά αναγκαστικά απελευθερώνεται σταδιακά σε ένα βαθμό από την έκταση της εξάρτησής της από το δημόσιο, άρα από το πολιτικό σύστημα. Πολύ ισχυρότερη είναι η ίδια δυναμική για όσες επιχειρήσεις ή επαγγελματίες έχουν ανοιχτεί στην ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια. Για ένα όλο και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, το αποτέλεσμα των εκλογών δεν έχει ευθεία συνάρτηση με την επαγγελματική τους διαδρομή και την εισοδηματική τους κατάσταση. Επιχειρηματίες της ανοιχτής αγοράς, αλλά και οι εργαζόμενοί τους, ελεύθεροι επαγγελματίες, μεσαία και ανώτερα στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων, ελληνικών και ξένων, ένα πολύ δυναμικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας αφενός ασφυκτικά στην πρόσληψη της πραγματικής κατάστασης της χώρας και αφετέρου δεν εξαρτάται άμεσα από αυτήν. Πώς θα ψηφίσουν; Τι θέλουν για τη χώρα; Πώς βλέπουν τους εαυτούς τους μέσα στο σύστημα; Τι ελπίζουν και έχουν μια ξεκάθαρη προτίμηση ανάμεσα σε εναλλακτικές λύσεις που δεν τους προσέφεραν κάποια ειδική πρόταση; Να ένας ακόμη άγνωστος στην εκλογική εξίσωση. Όχι μόνο την κυριακάτικη αλλά, ακόμη περισσότερο, σε εκείνες που θα ακολουθήσουν.