Τι είναι ΠΑΣΟΚ;

Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου – και εάν ακόμη δεν έχετε κατακλυσθεί μέχρι κορεσμού από αναλύσεις και εξηγήσεις για το τι συμβαίνει στο ΠΑΣΟΚ, ιδού ένα μικρό υστερόγραφο στην περίφημη ιστορία του «τρίτου πόλου» - αόρατου για την ώρα δια γυμνού οφθαλμού, αλλά φημολογούμενου διαρκώς σαν τους βαρβάρους που θα ήταν μια κάποια λύση.

Λοιπόν, ας μην εκπλήσσεται κανείς για τον αριθμό των πιθανών όχι υποψηφίων, αυτό είναι εύλογο, αλλά πολιτικών πόλων με ζητούμενες ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα, από την ίδρυσή του, δεν ήταν απλώς πολυσυλλεκτικό – με την έννοια που είναι ένας ευρύς παραταξιακός σχηματισμός, όπως αντίστοιχα η Νέα Δημοκρατία. Στην ουσία, το ΠΑΣΟΚ ήταν από τη δημιουργία του ένας συνασπισμός ρευμάτων, ένας ευρύς «χώρος» της κεντρο- και παλαιότερα έως και άκρο- αριστεράς, δηλαδή μια μέθοδος πολιτικής συσπείρωσης για να επιτευχθεί η προοπτική εξουσίας την οποία με οποιαδήποτε άλλη λογική αυτόνομης δράσης απέτρεπε ο εκλογικός νόμος.

Για να λειτουργήσει ένα τέτοιο κόμμα, χρειαζόταν πάντοτε μια συγκολλητική πολιτική ουσία. Αυτή ήταν φυσικά στις δεκαετίες του 70 και του 80 η μείζων πολιτική προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου, που εάν ήθελε κανείς να εντοπίσει τη μεγαλύτερη πολιτική του επιτυχία ήταν ακριβώς αυτή: ότι έφερε στην εξουσία (και στη διανομή της) μια μεγάλη παράταξη που πριν από αυτόν ζούσε σε κατάσταση διαρκούς αποκλεισμού. Τάσεις, αποκλίσεις, διαφωνίες, διαφορές υπήρχαν πάντοτε και αφθονούσαν, από την εποχή των διαγραφών και της Σοσιαλιστικής Πορείας μέχρι τους Ιταλούς και άλλα μάλλον περίεργα πολιτικά υβρίδια που έβρισκαν καταφύγιο, ανοχή και ύπαρξη κάτω από τις μεγάλες φτερούγες ενός προσώπου με τη βαρύτερη συμβολική αξία στη συνείδηση του εκλογικού σώματος.

Αλλά υπάρχει ο βιολογικός κύκλος. Από το 96 και μετά το ΠΑΣΟΚ δεν είναι καν πολλά κόμματα. Είναι κάτι πιο επώδυνο: είναι δύο κόμματα που συμβιώνουν σε ένα. Ποια ήταν η συγκολλητική ουσία, λοιπόν; Φυσικά η εξουσία. Το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να ξεπεράσει τη διαδοχή του Αντρέα οφείλεται ακριβώς στο ότι συντελέστηκε με το κόμμα να έχει κερδίσει τις εκλογές. Οι υποψηφιότητες Άκη και Αρσένη ήταν προφανώς συγγενέστερες και ο εκσυγχρονισμός εσωκομματικά μειοψηφικός. Κέρδισε, όμως, γιατί είχε πολιτική ατζέντα και αντιστοίχιση με τα αιτήματα της κοινωνίας της εποχής. Οι οπαδοί του είχαν στόχευση, οι αντίπαλοί του είχαν λόγους να τον υποστηρίξουν.

Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ ζει μια ετεροχρονισμένη, για να θυμηθώ και την ορολογία του, κρίση ταυτότητας με όρους αποκοπής από την εξουσία και, ακόμη πιεστικότερο, με όρους αποκοπής και από την άμεση προοπτική της. Τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, ο εθισμός στην εξουσία τροφοδοτούσε την ψευδαίσθηση για το σενάριο της «δεξιάς παρένθεσης». Οι απροσδόκητα χαμηλές επιδόσεις της κυβέρνησης σε μια σειρά από θέματα, το ένα μετά το άλλο, από το βασικό μέτοχο έως τις υποκλοπές, και από τα ομόλογα έως τις φωτιές, αναζωπύρωναν το αίσθημα βεβαιότητας πως η φυσική θέση των στελεχών του είναι στα υπουργεία. Αυτό τον τελευταίο συνεκτικό ιστό διέρρηξε η 16η Σεπτεμβρίου.

Στις 11 Νοεμβρίου το ΠΑΣΟΚ δεν απαντά μόνο στο ποιον θέλει για αρχηγό. Αναζητεί στην ουσία εάν έχει πολιτικό νόημα η συλλογικότητά του.