Αρχηγός των ατάκτων;

Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου – και σε αυτές τις εκλογές η ήττα ήταν μεγαλύτερο πολιτικό γεγονός από τη νίκη.

Στο ΠΑΣΟΚ έκαναν ήδη μια διάγνωση, που δείχνει να επιβεβαιώνεται από δημοσκοπήσεις – σαν αυτές που βδελύσσονταν πριν από λίγες μέρες. Η διάγνωση είναι πως η ελληνική πολιτική ζωή έχει κάνει ένα άλμα προς το παρελθόν. Οι πολίτες δεν ψηφίζουν κόμματα, δεν ψηφίζουν πολιτικές προτάσεις, ψηφίζουν αποκλειστικά και μόνον ηγέτη. Ψηφίζουν κυβερνήτη – ο τελευταίος που είχαμε ήταν ο Καποδίστριας. Άκουγα, όχι χωρίς κάποια έκπληξη, έναν διάσημο σφυγμομέτρη να δηλώνει χτες το βράδυ πως ρωτούσαν τους εκλογείς τι θα ψηφίσουν κι εκείνοι δεν απαντούσαν Νέα Δημοκρατία, αλλά Καραμανλή. Καλωσήρθατε στη δεκαετία του 60.

Στο ΠΑΣΟΚ κρίνουν πως η απάντησή τους σε αυτό πρέπει να είναι η επιλογή ενός δυνητικού κυβερνήτη. Είναι μια σκληρά συστημική επιλογή, σε μια στιγμή που η εκλογική τους ήττα απηχεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την αμφισβήτηση του συστήματος. Δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα γιατί μετά από μακρά διακυβέρνηση από το κόμμα του ΠΑΣΟΚ, οι πολίτες εμφανίζονται εκπαιδευμένοι στην επιλογή όχι μεταξύ πλατφόρμας, προγράμματος ή ιδεολογίας, αλλά στην επιλογή ένταξης σε ένα σύστημα εξουσίας. Δεν αναρωτιούνται, δηλαδή, σε αυτή τη συγκυρία κατά πόσον η ήττα οφείλεται –πέρα από το αναμφισβήτητο έλλειμμα ηγεσίας- και στην παγιωμένη εικόνα των πολιτών ότι το κόμμα τους έχει εκφυλιστεί σε μηχανισμό εξουσίας και μάλιστα με μεγάλες αντιστάσεις στην ανανέωση, στο άνοιγμα στην κοινωνία. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η γνώμη του Διονύση Σαββόπουλου, η απάντησή του στο «γιατί έχασε ο Γιώργος»: «όταν ακουμπάς πολλές ελπίδες –εννοούσε για ανανέωση- και αυτές διαψεύδονται, τότε τιμωρείς άσχημα».

Πολύ απλό, πολύ καθαρό. Αλλά η απάντηση σε αυτό το βαθύτατα πολιτικό ερώτημα δεν μπορεί παρά να έρθει από μια πολιτική συζήτηση – που δεν αποκλείει, αλλά ούτε και περιορίζεται, σε μια αλλαγή ηγεσίας. Ο κ. Παπανδρέου δεν μπόρεσε –ακούω- να εκφράσει… τι; Τι ακριβώς θέλησε να εκφράσει το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία τριάμισυ χρόνια και δεν τα κατάφερε ο κ. Παπανδρέου; Νομίζω ότι η βαρύτατη ευθύνη του είναι ακριβώς ότι προσωποποίησε, δικαίως ή αδίκως, εκών ή άκων, δεν έχει διαφορά, και εξέφρασε τελικά την επιθυμία του ΠΑΣΟΚ να επιστρέψει στην εξουσία. Με ποιους; Με τους ίδιους. Και εκείνο που κυρίως αποδοκιμάστηκε: για ποιους; Για τους ίδιους.

Υπάρχει ένα τμήμα του ΠΑΣΟΚ που έζησε γνήσια και την προσδοκία και την απογοήτευση του εγχειρήματος της ανακαίνισης μιας κεντροαριστερής πρότασης. Υπάρχει ένα άλλο τμήμα βυθισμένο σε έναν παθολογικό κυβερνητισμό. Οι πολίτες στις οθόνες τους εισέπρατταν συχνά την εικόνα ανθρώπων που πίστευαν ότι η υπουργική Μερσεντές απλώς είχε υποστεί τετραετή βλάβη και αυτός ήταν ο μόνος λόγος που δεν εμφανιζόταν καθ’εκάστην στην πόρτα τους. Περίμεναν πως η φυσική τάξη των πραγμάτων –το «φυσικό κόμμα της εξουσίας» κατά την καταπληκτική διατύπωση που άκουσα- θα αποκαθίστατο χωρίς άλλο, τη ηγεσία του Γιώργου. Το χειρότερο για το Γιώργο είναι ότι το πίστεψε και ο ίδιος – και τώρα κανείς ας μην δυσανασχετήσει για το λογαριασμό.

Ακούω επίσης από χθες ότι το ΠΑΣΟΚ ζει μέρες της σύγκρουσης Σημίτη-Τσοχατζόπουλου. Αντιθέτως. Το ΠΑΣΟΚ ζει την απουσία μιας τέτοιας βαθιάς ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης. Η συζήτηση μπορεί να γίνει πριν από την επιλογή αρχηγού ή μετά την επιλογή και με ευθύνη του. Αλλά δεν μπορεί αυτή τη φορά να αναβληθεί πάλι με το άλλοθι εκλογικών αναγκών.