Τίτλοι τέλους

Πέμπτη 23 Οκτωβρίου – και το πιο ωραίο τραγούδι είναι συχνά το τελευταίο.

Στις 12 Αυγούστου του 1980, ο Έντουαρντ Κέννεντυ έκανε κατά γενική ομολογία την καλύτερη ομιλία της μακράς και λαμπρής πολιτικής του καρριέρας. Μιλούσε στο Συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος. Οι σύνεδροι χειροκροτούσαν – μετά από μήνες αρνητικών δημοσιευμάτων και σχολίων που είχαν εκτροχιάσει την προεδρική του υποψηφιότητα. Ο Κέννεντυ αποθεώθηκε. Αλλά είχαν όλα κριθεί. Κατέληγε πως «η ελπίδα ζει και το όνειρο δεν θα τελειώσει ποτέ». Αλλά όλοι ήξεραν πως είχε ήδη συμβεί. Αποθεώθηκε ως ηττημένος.

Στις 13 Νοεμβρίου του 1990, ο Σερ Τζέφρυ Χάου έκανε μια ιστορική ομιλία στη Βουλή των Κοινοτήτων. Ήταν η ομιλία με την οποία υπέβαλλε την παραίτησή του, αυτός, ο πανίσχυρος αντιπρόεδρος της σιδερένιας Θάτσερ. Για εκείνη ήταν πια θέμα χρόνου. Εννιά μέρες αργότερα υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει την πραγματικότητα και να παραιτηθεί. Ο Χάου, με μια και μόνη κίνηση, με μια και μόνη ιστορική ομιλία, είχε δρομολογήσει ανεπίστρεπτες εξελίξεις. Ήξερε το τίμημα. Το τίμημα ήταν ο ίδιος. Για να έχουν αξία όσα είπε, έπρεπε να τα πει και να φύγει. Αυτό έκανε.

Για τους κύκνους της πολιτικής, το πιο ωραίο τραγούδι είναι συχνά το τελευταίο. Η ομιλία του Θόδωρου Ρουσσόπουλου χτες το βράδυ στη Βουλή ήταν μια καλή ομιλία. Για την ακρίβεια, ήταν μια καλή υπεράσπιση του εαυτού του από ένα βαλλόμενο άνθρωπο. Δεν ήταν καν ολόκληρη. Ακούσαμε μόνον το πρώτο μέρος – για τον επίλογο θα χρειαστεί να περιμένουμε άλλες 36 ώρες. Αν και όλοι πια έχουν την αίσθηση πως ο επίλογος αυτής της ομιλίας δεν θα ακουστεί στη Βουλή. Θα γραφτεί σε μια επιστολή προς Καραμανλή.

Όσο καλό κι αν ήταν το κείμενο, όσο κι αν το διάβασε καλά, η ακρόαση και όχι η ανάγνωση ήταν το πολιτικό γεγονός. Ο κ. Καραμανλής δεν μπήκε στην αίθουσα. Και τα έδρανα δεν ήταν γεμάτα. Και τα χειροκροτήματα δεν ήταν ούτε ηχηρά, ούτε παθιασμένα.

Στην πολιτική, τις εντυπώσεις μπορούν να τις κερδίσουν τα πρόσωπα, τις μάχες όμως τις κερδίζουν οι συμμαχίες. Και πολιτικούς συμμάχους, αυτή τη δύσκολη ώρα, χωρίς την αχλύ της δύναμης, χωρίς το μύθο της ισχύος, πολιτικούς συμμάχους ο κ. Ρουσσόπουλος σήμερα δεν έχει. Ένα κείμενο, μια ομιλία, οι λέξεις, όσο βαθιά κι αν εντυπώνονται, όσο καλοδιαλεγμένες και εύστοχες και να είναι, δεν μπορούν να τους αντικαταστήσουν.